روش های مراقبت و تمیز کردن ساز ویولن
مکان نگه داری ویولن
اگر می خواهید ویلن شما صدای خوبی داشته باشد باید به خوبی از آن مراقبت نمایید. برای آن که نوازنده خوبی باشید فقط به دنبال یادگیری نواختن این ساز نباشید، بلکه یادگیری طریقه نگهداری از آن را نیز به خوبی بیاموزید و به آن عمل کنید.
دور نگه داشتن ویولن از تغییرات شدید دما
از قرار دادن ساز خود در محیط هایی که دارای تغییرات دمایی هستند خودداری کنید. ویلن سازی بسیار ظریف، شکننده و حساس است. بنابراین اگر به طور مداوم در معرض تغییرات دمایی قرار بگیرد در نهایت یا شکسته خواهد شد و یا قطعات مختلف آن از هم جدا می شوند و در بهترین حالت نیز تغییر رنگ چوب ساز خود را شاهد خواهید بود. در نتیجه مکان هایی همچون کنار پنجره در مجاورت نور مستقیم خورشید، زیرزمین، اتاق های زیر شیروانی، کنار رادیاتور یا بخاری ویا صندوق عقب ماشین به هیچ وجه مکان مناسبی برای نگهداری ویولن شما نمی باشند.
دور نگه داشتن ویولن از رطوبت
این ساز چوبی و ظریف واکنش سریعی در برابر رطوبت از خود نشان داده و نوسانات دائم در کوک از کوچکترین علائم فرسایش آن توسط رطوبت شمرده می شود. بادکردگی چوب بدنه، آب شدن چسب چوب و جابه جا شدن خرک و دیگر اجزای ساز نیز از عوارض قرار گرفتن در معرض رطوبت زیاد می باشند.
پرهیز از خشکی مفرط
به همان اندازه که رطوبت زیاد برای این ساز مضر است خشکی بیش از اندازه محل نگهداری نیز می تواند صدمات جبران ناپذیری را برای ویولن شما به دنبال داشته باشد. می توانید برای خنثی کردن خشکی بیش از حد محیط، گاهی اوقات اسفنج مرطوبی را در داخل بدن ساز خود قرار دهید.
نگهداری ساز در جعبه مخصوص ویولن
زمانی که از ویولن خود استفاده نمی کنید می توانید با قرار دادن آن درون محفظه با کیفیت و محکم از بروز آسیب های احتمالی در اثر غفلت و سهل انگاری جلوگیری نمایید. کیف یا جعبه ساز شما باید از داخل دارای فنربندی باشد تا در صورت رها شدن ساز از دستتان میزان آسیب وارده به کمترین حد ممکن کاهش یابد. همچنین مکان هایی مانند پشت در اتاق خواب یا کنار و پشت چوب لباسی نمی توانند مکان های مناسبی برای تامین امنیت ساز شما باشند.
مراقبت از آرشه
در مورد آرشه باید بسیار مراقب بود تا دست با موی آن تماس پیدا نکند چراکه در صورت تماس پوست با موی آرشه قسمتی از آن در انتهای آرشه به مرور زمان سیاه رنگ و غیر قابل استفاده میشود.
بعد از استفاده حتماً آرشه را شل کنیم (تا اندازه ای که موی آرشه آویزان نشود).آرشه را به هنگام قرار دادن در جعبه در جای خود ثابت می کنیم.باید دقت داشت که جای مخصوص آرشه در جعبه سالم باشد. به طوری که آرشه هیچگاه روی ویلن قرار نگیرد
چوب آرشه باید کاملا مستقیم باشد. به محض آنکه موها شروع به پاره شدن کنند، باید موی آرشه را تعویض کرد. چون اولین موهایی که از دست می روند همیشه در لبه ی خارجی آرشه هستند، موهای باقیمانده اغلب چوب آرشه را می پیچانند و کج می کنند.
اجتناب از زدن کلیفون زیاد
زدن کلیفون به تارهای آرشه باعث تماس بهتر تارها با سیم های ویلن می شود (در اصطلاح کلیفون باعث می شود که سیمهای ویلن تارهای آرشه را گیر بیاندازند)، بدون کلیفون تارهابرروی سیم ها سر خورده و صدایی تولید نخواهد شد.
دو نوع کلیفون وجود دارد: کلیفون روشن که مناسب آب و هوای گرم است. این نوع کلیفون سفت تر است و به چسبندگی کلیفون تیره نیز نیست. کلیفون تیره مناسب آب و هوای سرد است و نرم تر از کلیفون روشن است.از ریختن یا مالیدن کلیفون زیاد برروی تارهای آرشه اجتناب کنید، زیرا هنگام کشیدن آرشه برروی سیم ها، گرد این کلیفون ها برروی ویلن می ریزد و باعث تغییر رنگ آن خواهد شد.
مراقبت از قطعات ویولن
حواستان باشد گاهی مشکلاتی که برای سازتان پیش میآید، مشکلاتی جدی هستند. پس سعی کنید با سپردن آن ها به دست افراد غیرکاردان باعث شدید ترشدن این قبیل مشکلات، در ساز خود نشوید .
توجه داشته باشید که هرگز به آرشه ساز کولیفن بیش از حد نزنید زیرا که این موضوع روی صدای ساز شما موثر خواهد بود و باعث اصطکاک بیش از حد بین آرشه و ساز خواهد شد. این نکته نیز حائز اهمیت است که کولیفن بیشتر، زحمت تمیز کاری مضاعفی را به دوش شما خواهد انداخت.
محکم یا زیادی شل بستن گوشی های کوک نیز، میتواند روی صدای ویولن و همچنین در دراز مدت روی کیفیت ساز شما تاثیرگذار باشند. پس اگر میبینید که گوشی کوک ساز شما، دیگر قابلیت چرخیدن بیشتر ندارد، به آن فشار نیاورید و حتما از روان کننده استفاده کنید. زیرا که زیاد فشار آوردن به گوشی های کوک، سبب آسیب های فیزیکی به سیم ها خواهد شد و روی صدای ساز شما تاثیر خواهد گذاشت و مهم تر آن که ممکن است باعث ترک خوردن سرپنجه ساز شود.
توجه داشته باشید که هرگز ویولن خود را به دسته آن تکیه ندهید. حتی وقتی که از آن استفاده نمی کنید یا آن را درون جعبه قرار داده اید.
همینطور به یاد داشته باشید که بعد از هر بار استفاده از ویولن، موهای آرشه آن را شل کنید، زیرا فشار بیش از حد، باعث میشود چوب آرشه به مرور زمان به حالت کمانی درآید و حتی در اثر فشار بیش از حد موی آرشه از جای خود خارج شود. انحراف چوب آرشه به سمت چپ یا راست نیز از دیگر عوارض سفت نگه داشتن موی آرشه است. گاهی نیز آرشه خود را به متخصص تعمیر ویلن نشان دهید تا در صورت نیاز موی آن را تعویض کند ویا پیچ پاشنه آن را تنظیم نماید البته این موضوع بستگی به این دارد که چقدر از ساز خود استفاده میکنید.
به طور متوسط افرادی که در روز دو تا سه ساعت از وقت خود را به ساززدن اختصاص می دهند، ممکن است در سال دو بار به تعویض موی آرشه نیاز پیدا کنند .
تمیز نگه داشتن ویولن
دائما ویولن خود را تمیز کنید و سعی کنید نهایت دقت و ظرافت را در این زمینه به کار ببرید. به هیچ وجه اجازه ندهید گرد و خاک، غبار، کلیفن یا صمغ روی بدنه ساز شما جمع شود. ویولن خود را به طور مستمر و به نرمی تمیز کنید. وجود گرد و غبار روی سیم ها و درون مکانیسم ویولن در طول زمان باعث ایجاد اختلال و در نهایت کاهش کیفیت صدای ساز شما خواهند شد.
نحوه تمیز کردن ویولن
حتماً باید پس از نواختن، گرد کولوفون را با پارچه نرمی تمیز کرد.اگر گوشی های ویولن، سفت و یا شل بود، می توان برای شب کردن آن از صابون و برای سفت کردن آن از گچ استفاده کرد.
ایده آل ترین پارچه برای تمیز کردن پیانو پارچه های کهنه ابریشمی، کلینکس یا کتان می باشند که در این بین جنس کتان اولین گزینه انتخابی خواهد بود.
نظافت ویولن بخش های داخلی
یک استکان برنج خشک را از سوراخ های F، داخل ویولن می ریزیم و حدود یک ساعت ویولن را به چپ و راست حرکت می دهیم.پس از انجام آن کار، برنج ها را خارج می کنیم به این وسیله، تمام پرزها و گرد و غبار داخل به همراه برنج ها خارج می شود.
نظافت ویولن قسمت خارجی
کمی ویول را روی ویولن می ریزیم و آن را با پنبه جلا می دهیم.ممکن است این ماده در ایران پیدا نشود، بنابراین از هر ماده دیگری نباید برای جلا استفاده کرد.مقدار بسیار کمی روغن زیتون را می توان برای تمیز کردن به کار برد.ویولن را باید هر چند وقت یکبار به متخصص سازنده نشان داد تا اگر روی دسته آبنوس موج افتاده باشد، موج های ایجاد شده را رفع کند و خرک جاهای باز شده را ترمیم کند.جعبه ساز باید کاملاً اندازه خود ساز باشد که ساز در موقع حمل کوچک ترین حرکتی نکند و برای خارج کردن ساز از جعبه، دسته ویولن گرفته شود، نه قسمت لاک خورده آن.
نکات مهم حین تمیز کردن ویولن
- فضاهای باریک شکاف های f و خرک را می توانید با کمک از یک تکه کاغذ نازک تمیز کنید.
- برای جلای ویولن از روغن جلای بسیار مرغوب استفاده کنید. دقت داشته باشید به هیچ وجه روغن نباید در چوب نفوذ کند.
- سطح سیم ها را با مواد مخصوص string cleaner تمیز کرده و در صورت عدم دسترسی به این مواد به یک تکه پارچه نرم بسنده کنید.
- برای تمیز کردن سیم ها از به کار بردن مستقیم الکل با غلظت بالا پرهیز نمایید. زیرا احتمال چکیدن آن بر سطح ساز و صدمه به رنگ بدنه وجود دارد. همچنین بسیاری از سیم ها بر اثر استفاده از الکل به شدت مستهلک و آسیب پذیر خواهند شد.
- چوب آرشه را با الکل پاک کرده و دقت کنید که رطوبت به موی آرشه نرسد.
- پس از هر بار اجرا، با استفاده از دستمال کاغذی یا دستمالی نرم و لطیف گرده های کلیفون موجود روی صفحه رزونانس را پاک کرده و گرده های موجود روی گریف و سیم ها را نیز با استفاده از انگشتتان از بین ببرید.
- در هیچ شرایطی اجازه ندهید رزین (صمغ، کلیفن /Resin/) یا غبار روی بدنه ی ویلن انباشته شود. دائما ویلن را تمیز کنید و این کار را به نرمی انجام دهید. هرگز بخشی از سطح جلا داده شده را با انگشت لمس نکنید.
- می توانید از نرم ترین پارچه ی کهنه ی ابریشمی، کلینکس (Keleenex) یا کتان استفاده کنید. مخصوصا کتان برای پاک کردن زیر گریف، سیم گیر، زیر-چانه و خرک بسیار مفید است. فضا های باریک شکافهای f و خرک را با یک تکه کاغذ نازک تمیز کنید. برای جلا دادن ویولن خود، از روغن جلای هیل (Hill) یا سایر روغن های مشهور به ندرت و بسیار با احتیاط استفاده کنید، و دقت کنید هیچ گونه روغن یا گریس در چوب نفوذ نکند.گریف و سیم ها را هر روز با بنزین تصفیه شده و بدنبال آن با الکل یا ادکلن بسایید و پاکیزه نگه دارید. سیم ها هنگامی که رزین از آنها روفته وپاک شده باشد بهتر صدا می دهند و آزاد تر ارتعاش می کنند.
- جعبه ی گوشی باید هنگام تعویض سیم پاک شود، و دقت شود که گوشی ها محکم ثابت شده اند. محیط دور سوراخ های گوشی را می توان چسب هیل(Hill Stick) مالید که حرکت را در آن روان و بدون لغزش گرداند.
- چوب آرشه را با الکل پاک کنید، و دقت کنید که رطوبت به موی آرشه نرسد.
- تعویض موی آرشه عملی بسیار دقیق و ظریف است و چنین کاری را باید فقط به متخصصان واجد صلاحیت سپرد.
- بعد از هر بار نواختن سازتان گرده های کالیفوم موجود روی صفحه صدا را با استفاده از دستمال کاغذی یا دستمالی نرم و لطیف و گرده های موجود روی گریف و سیم ها را با استفاده از انگشتتان پاک کنید.
- اگر گرده های کالیفوم روی سیم ها بماند باعث می شود صدای ساز شفافیت خود را از دست دهد. در ضمن برای پاک کردن ساز هرگز از الکل استون پارافین یا سایر حلال ها استفاده نکنید.