به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از ایسنا، شرکت روس اتم روز پنج شنبه در اطلاعیه ای اعلام کرد، به دلیل موضوع غنی سازی اورانیوم در فردو پروژه تبدیل کاربری این تاسیسات را در حال حاضر متوقف کرده است.
در اطلاعیه روس اتم آمده است: غنی سازی اورانیوم و تولید ایزوتوپ های پایدار نمی تواند در یک مکان یکسان انجام شود. از این رو، اجرای پروژه مربوطه در حال حاضر از نظر فنی غیر ممکن است.
این اطلاعیه تصریح کرده است: از سرگیری این پروژه نیازمند این است که فعالیت دو آبشاری که در آنها غنی سازی اورانیوم انجام می گیرد، متوقف و برچیده شوند و به علاوه محیط و تجهیزات اطراف آنها به طور کامل پاکسازی شود.
جمهوری اسلامی ایران ۱۴ آبان در راستای اجرای تصمیم خود برای کاهش تعهدات برجامی اش، تزریق گاز هگزافلوراید اورانیوم به سانتریفیوژهای فعال در فردو را آغاز کرد.
شرکت روس اتم در حالی مدعی است که توقف پروژه همکاری اش در زمینه رادیوایزوتوپ ها به دلیل آغاز غنی سازی در فردو انجام شده است که این شرکت در چهار سال گذشته عملا هیچ اقدام رو به جلو و قابل توجهی انجام نداده است و عملا این پروژه مشمول زمان و تاخیر شده است. بسیاری بر این تصور بودند پروژه سنگین و پرهزینه و دردسر بازطراحی راکتور اراک با چینی ها با توجه به سنگ اندازی های آمریکا و کشورهای اروپایی کند پیش رود و با مشکل مواجه شود اما بر خلاف تصور و به گفته مقامات ایرانی و چینی روند پیشرفت در این پروژه به مراتب بیشتر و بهتر از پروژه رادیوایزوتوپ هاست که روس ها مسئول آن هستند.
شرکت روس اتم در یک بخش از اطلاعیه خود عنوان کرده که تولید ایزوتوپ پایدار و غنی سازی اورانیوم در یک مکان و در کنار هم امکان ندارد و در بخش دیگر نه تنها خواستار توقف فعالیت غنی سازی در این سایت می شود که حتی دستور برچیدن سانتریفیوژها را هم صادر می کند!
این اقدام غیرمنتظره روسیه در توقف پروژه ایزوتوپ های پایدار در حالی است که مقامات روسیه بعد از آغاز غنی سازی در سایت فردو و در ادامه لغو معافیت تحریمی آمریکا از این پروژه، ضمن حمایت از اقدام ایران در گام چهارم تاکید کردند که اقدام آمریکا در لغو معافیت تاثیری در روند کار نخواهد داشت.
سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه و مذاکره کننده ارشد هسته ای روسیه پس از اعلام گام چهارم ایران و آغاز گازدهی به سانتریفیوژها در فردو، گام جدید ایران برای کاهش تعهدات هسته ای را منطقی دانست و گفت: ما گام جدید طرف ایرانی برای کاهش تعهدات داوطلبانه این کشور را پیامد منطقی رکود در حل مسائل معلوم در رابطه با پایداری برجام و تامین نتایج اقتصادی اجرای این معامله می دانیم که ایران امیدوار به آن بود.
به گفته وی، تصمیم ایران برای راه اندازی سانتریفیوژ جدید در سایت فردو، کارهای مشترک برای تغییر کاربری این مرکز هسته ای را شامل نمی شود و طرح روسیه برای تغییر کاربری مرکز غنی سازی در فردو دچار هیچ تغییری نشده است و امیدوار است که همکاری عملی با طرف ایرانی ادامه یابد.
شاید به لحاظ فنی قطع این همکاری توجیه داشته باشد اما مقامات روسیه برخلاف آنچه امروز آن را "غیرقابل" انجام در فردو می خوانند، پیش از این اعلام کرده بودند که غنی سازی در فردو تغییری در روند همکاری ما با ایران در پروژه مشترک ایجاد نمی کند. از این رو برای افکار عمومی مشخص نیست چه اتفاقی در این فاصله زمانی روی داده است که روس ها به یک باره نظرشان درباره همکاری هسته ای با ایران در فردو را تغییر دادند.
تجربه همکاری با روس ها در بازسازی راکتور قدرت ۱۰۰۰ مگاواتی بوشهر برای افکار عمومی ایران چراغ راهی روشن است. ساخت و بازسازی واحد اول نیروگاه بوشهر حدود ۱۶ سال به طول انجامید و عملا در این مدت روس ها با توجیه مسایل مالی و فنی و در واقع به دلایل سیاسی تکمیل این پروژه را به تاخیر انداختند؛ شاید روس ها احتمال از هم پاشیدن برجام به طور کامل را می دهند و دوباره "بوی کباب" شنیده اند.
پروژه کوچک تولید ایزوتوپ های پایدار در مقایسه با ساخت دو واحد نیروگاهی با وجود همکاری همه جانبه ایران در چهار سال گذشته و نبود مشکل مالی و فنی هیچ پیشرفت قابل توجهی نداشته است و در گزارش های پیاپی آژانس تنها جمله ای که درباره آن دائم تکرار شده این است سانتریفیوژهایی که به منظور تولید ایزوتوپ پایدار در نظر گرفته شده اند "بدون تغییر" باقی مانده اند.
در چهار سال گذشته بعد از اجرایی شدن برجام، در بازدیدهایی که خبرنگار ایسنا از سایت فردو داشته است، تنها یک تک سانتریفیوژ را در مکانی کاملا جدا از سالن اصلی سانتریفیوژها مشاهده کرده است که بنا به گفته مسئولان سایت فردو به منظور تولید ایزوتوپ های پایدار نصب و در حال فعالیت است، اما از سرنوشت و روند تحول دو زنجیره ای که در سال های گذشته در گزارش های آژانس بر آن تاکید شده برای تولید ایزوتوپ های پایدار قرار داده شده، هیچ خبری نبوده و نیست.
در آخرین گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی در آبان سال جاری آمده است: "یک سانتریفیوژ ۱-IR در یک موقعیت جداگانه نصب شده بود، به منظور انجام "تحقیق مقدماتی و فعالیتهای تحقیق و توسعه در ارتباط با تولید ایزوتوپ های پایدار". ایران در بازه زمانی گزارش هیچ گونه غنی سازی یا فعالیت های تحقیق و توسعه مرتبط در این کارحانه انجام نداده و هیچ گونه مواد هسته ای در کارخانه وجود نداشته است."
در ادامه آژانس اعلام کرد: "دو آبشاری که در حال انجام اصلاحات به منظور تولید ایزوتوپ های پایدار بودند، بدون تغییر باقی مانده اند."
از این رو این سوالات مطرح می شود که آیا روس ها "روغن ریخته را نذر امام زاده می کنند؟" و این که اقدام روس اتم در توقف پروژه فوق، تحت الشعاع تحریم های آمریکا و همراهی با این اقدام و در راستای اهداف بلندمدت سیاسی و بین المللی است؟ آیا روس ها به خاطر منفعتی بزرگ تر از این پروژه پا پس کشیده اند؟ خروج روس ها از این پروژه به معنی خروج از برجام است؟
طرح موضوع توقف همکاری روسیه در فردو به دلیل شروع غنی سازی، موضوع "بهبود یا تغییر زیرساخت ها در تاسیسات فردو" برای اطمینان حاصل کردن از این که این تاسیسات دیگر برای فعالیت غنی سازی اورانیوم مورد استفاده قرار نمی گیرد" را بهتر مورد فهم قرار می دهد.
یکی از مهم ترین اهداف کشورهای ۱+۵ در مذاکرات هسته ای این بود که سایت فردو را به طور کلی تعطیل کنند اما با اصرار و مقاومت ایران این هدف محقق نشد. با این حال تغییر کاربری این سایت در دستور کار و موافقت ایران قرار گرفت.
طبیعی است با شروع فعالیت غنی سازی در فردو هدف فوق دیگر محقق نشود از این رو توقف فعالیت به خاطر مسایل "فنی" از این منظر قابل فهم است که اساسا وقتی قرار است سالن اصلی فردو برای سانتریفیوژهای با قابلیت تولید ایزوتوپ پایدار در نظر گرفته شود انجام غنی سازی مانع این اقدام است و باید گفت اهداف و اصول این پروژه با غنی سازی در فردو به طور کلی بی معنا شده است. اگر روس ها به دنبال اجرای این پروژه به هر نحوی بودند می توانستند در بیانیه خود از ایران بخواهند محل دیگری را برای اجرای این پروژه در نظر بگیرد اما چون قرار است سایت فردو (زیرزمین) با این پروژه تغییر کاربری دهد، طرح این پیشنهاد توجیهی ندارد. شاید بتوان گفت روسیه با این اقدام، اولین گام رسمی خود را برای خروج از برجام و در واکنش به اقدامات ایران در راستای کاهش تعهدات برجامی اش برداشته است.
به گزارش ایسنا، بعد از آنکه آمریکا یک جانبه از برجام خارج شد با رایزنی و مذاکرات کشورهای ۱+۴ به ویژه سه کشور اروپایی تلاش شد تا چند پروژه هسته ای در همکاری با کشورهای برجامی حفظ شود که این پنج پروژه عبارتند از:
-بازسازی رآکتور اراک به منظور "جلوگیری از تبدیل شدن به نیروگاه تولید پلوتونیوم تسلیحاتی".
-بهبود زیرساخت ها در تاسیسات فردو برای اطمینان حاصل کردن از این که این تاسیسات دیگر برای فعالیت غنی سازی اورانیوم مورد استفاده قرار نمی گیرد.
-فعالیت در واحد موجود نیروگاه اتمی بوشهر برای اطمینان حاصل کردن از فعالیت های امن و شفاف، برای تسهیل تامین و بازگرداندن سوخت خارجی که موجب پیشگیری از هر نیاز قانونی ایران به غنی سازی اورانیوم و همچنین برای جلوگیری از دسترسی آن به سوخت مصرف شده که ممکن است پلوتونیوم از آن استخراج شود.
-تهیه اورانیوم غنی شده برای رآکتور تحقیقاتی تهران به مقدار لازم و تحت راستی آزمایی بین المللی به منظور جلوگیری از هرگونه تولید درونی سوخت در این رآکتور.
-انتقال ضایعات و سوخت مصرفی رآکتور برای برای اطمینان حاصل کردن از این که مواد حساس دیگر بازیافت نشده و در ایران غنی سازی نشوند.
بر اساس متن برجام، انتقال دو آبشار برای تولید ایزوتوپ های پایدار در قالب یک همکاری مشترک بین ایران و فدراسیون روسیه، بر مبنای ترتیباتی که مورد توافق طرفین قرار گرفت، انجام شد. هر چند افکار عمومی و رسانه ها از جزییات این توافق اطلاعی ندارند اما واضح است که مسئولان سازمان انرژی اتمی با توجه به گذشت چهار سال از این توافق درباره بودجه صرف شده و اقدامات انجام گرفته در این پروژه پاسخگو باشند.
شاید مسئولان سازمان انرژی اتمی و دولت در راستای توجیه اقدامات ضعیف انجام گرفته در برجام به لحاظ فنی و اقتصادی و حفظ برجام از بیان واقعیات درباره رفتار غیرهمسو، ضعیف، تمامیت خواهانه و ضد ایرانی کشورهای عضو برجام در این مدت به ویژه چین و روسیه امتناع کرده اند اما افکار عمومی پیام و اثر رفتارهای سیاسی و متوقعانه این کشورها را دریافت کرده اند، از این رو ضروری است تا مسئولان با مردم در این رابطه صریح باشند.
