چگونگی بروز بيماری رتینوپاتی نوزادان نارس
ساختارهای درونی چشم ، در دوره ای از رشد و نمو رگ های جدیدی ایجاد می کنند که با ورود به مرحله ای دیگر از رشد و نمو، این رگ های خونی رشدشان متوقف شده و پسرفت می کنند. در سه ماهه دوم بارداری این رگ ها شروع به رشد کرده و در سه ماهه سوم رشدشان متوقف شده و پسرفتشان کامل می شود؛ این فرایند در سمت پشتی-گیجگاهی شبکیه دیرتر کامل می شود و رتينوپاتی نوزادان زودرس به دليل اختلال رشد و نمو عروقی شبكيه بروز پیدا می کند.
تولد زودرس، باعث قرار گرفتن نوزاد نارس در محیط خارج رحم می شود که مسلماً ازنظر غلظت اکسیژن و مراحل تکاملی تفاوت های اساسی با محیط داخل رحمی خواهد داشت و چون در نوزادان نارس سیستم تنفسی به دلیل عدم بلوغ کافی، کامل تشکیل نشده، این نوزادان نیازمند دریافت اکسیژن هستند. با دریافت اکسیژن درجه اشباع اکسیژن در خون این نوزادان بالا رفته و فرآیند رگ سازی مطرح شده را مهار می کند.
با رشد بیشتر نوزاد نارس، مشکلات تنفسی رفع شده و معمولاً دریافت اکسیژن کم و یا کلاً قطع می شود که باعث فعال شدن دوباره ی رشد عروق در شبکیه می شود ولی در این مرحله خبری از پسرفت عروق نخواهد بود و باعث بروز بیماری رتینوپاتی نوزادان زودرس می شود که اين بيماري می تواند بدون نقص بينايي باشد، يا به علت پيشرفته بودن و با تشكيل عروق جديد در شبكيه و نهایتاً با جداشدگي شبكيه ، منجر به نابينايي شود. اگر معاینه شبکیه چشم نوزادان نارس به موقع صورت گیرد، درمان رتینوپاتی نوزادان نارس در اغلب موارد با موفقیت همراه است.
علائم هشداردهنده بیماری رتینوپاتی نوزادان نارس
ازآنجایی که نوزاد قادر به بیان علائم بیماری خود نیست، چشم پزشکان و متخصصین کودکان و نوزادان، باید علائمی که احتمال ابتلای نوزاد به این بیماری را زیاد می کند در نظر داشته باشند و همچنین چشم پزشکان هنگام معاینه شبکیه چشم نوزادان نارس دقت کافی را برای تشخیص این بیماری داشته باشند. برخی از علائم هشداردهنده عبارت اند از:
- کم بودن وزن هنگام تولد (۱٫۵ کیلوگرم یا کمتر)
- اکسیژن رسانی بیش از یک هفته به نوزاد نارس
- درمان نوزاد نارس با سورفکتانت
- تزریق خون با حجم زیاد به نوزاد نارس
- زایمان زودرس در هفته 26 تا 28 هفتگی
- درمان با اریتروپویتین
برعکس این موارد، عواملی که اثرات آنتی اکسیدانی دارند، مانند بیلیروبین و ویتامین ای، در برخی مطالعات با کاهش ریسک ROP همراه بوده اند.
علائم زیر ممکن است نشانه هایی از ابتلا باشند:
- نگه داشتن اجسام نزدیک چشم
- مشکل در دیدن فاصله دور
- بستن و تنگ گردن یک چشم
- بی میلی نسبت به استفاده از یک چشم
- ضعف دید (که قبلاً توسط پزشک تشخیص داده نشده)
- افت ناگهانی دید
- انحراف چشم
مراحل رشد بیماری رتینوپاتی نوزادان نارس
رتینوپاتی نوزادان نارس، در پنج مرحله تسری می یابد. ابتدا تعداد معدودی رگ خونی غیرعادی در چشم دیده می شود. مرتبۀ دوم تعداد رگ ها به حد متوسط می رسد. در سومین مرحله شدت رگ های خونی افزایش می یابد. در مرحلۀ چهارم شبکیه کمی از چشم جدا می شود. در نهایت و در مرحلۀ پنجم شبکیه به طور کامل جدا می شود و فرد نابینا می شود. تشخیص رگ های غیر عادی با چشم غیر مسلح میسر نیست و لذا مراجعه به پزشک و معاینات وی در این امر ضروری است.
تشخیص بیماری با معاینه شبکیه چشم نوزادان نارس
برای تشخیص و درمان رتینوپاتی نوزادان نارس، معاینه شبکیه چشم نوزادان نارسی که ریسک ابتلا به این بیماری را دارند باید در هفته ۴ تا ۶ پس از تولد و توسط چشم پزشک آموزش دیده در این زمینه و یا فوق تخصص شبکیه انجام گیرد. چشم پزشک ابتدا مردمک نوزاد را با استفاده از قطره های مخصوص بازکرده و سپس توسط دستگاه افتالموسکوپ شبکیه را می بیند. معاینات دوره ای برای مشخص کردن اینکه پیشرفت بیماری متوقف شده یا خیر و اینکه به درمان نیاز وجود دارد یا خیر لازمند.
درمان رتینوپاتی نوزادان نارس
برای درمان رتینوپاتی نوزادان نارس ابتدا باید مرحله یا استیج بیماری مشخص شود. رتینوپاتی نوزادان زودرس دارای پنج مرحله یا استیج از خفیف تا شدید است. مراحل ۱ و ۲ خفیف بوده و نیاز به درمان خاصی ندارند ولی تا برطرف شدن عروق غیرطبیعی چشم، نوزاد باید تحت نظر چشم پزشک باشد.در مراحل ۳ تا ۵ که از متوسط تا شدید دسته بندی می شوند بر اساس شدت بیماری درمان های زیر صورت می پذیرد:
- لیزر درمانی: پرکاربردترین روش در درمان رتینوپاتی نوزادان نارس است.
- کرایوتراپی: در این روش برای کنترل رشد عروق خونی چشم نوزاد از درجه حرارت بسیار پایین استفاده می شود.
- جراحي اسكلرال باكلينگ: در موارد وخیم رتینوپاتی نوزادان زودرس، این جراحی با قرار دادن كمربندی سیلیکونی اطراف صلبيه انجام می گیرد.
نحوه مراقبت از نوزاد نارس در خانه
