استاد مهری باقری متولد 1324 در تهران، جزو برجسته ترین ادب پژوهان و زبانشناسان معاصر در ایران است. ایشان در سال 1380 به دلیل خدمات فرهنگی و تألیف کتاب های متعدد علمی در زمینه ادبیات فارسی به عنوان چهره ماندگار تقدیر شدند. ایشان آثار متعددی را در طول فعالیت دانشگاهی شان به عنوان استاد ممتاز گروه زبان های باستانی دانشگاه تبریز منتشر ساخته اند از جمله کتاب واج شناسی تاریخی زبان فارسی در ایران که نخستین کتاب منسجم در حوزه مورد نظر است. مقدمات زبان شناسی به قلم ایشان به چاپ بیستم رسیده است. تاریخ زبان فارسی دیگر کتاب ممتاز استاد مهری باقری در زمینه تخصصی ایشان است. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی شرح حال ایشان را به پاس خدمات فاخر فرهنگی ایشان منتشر ساخته است. در آستانه بزرگداشت شهریار و ادب فارسی این استاد فرهیخته در مقام رئیس بنیاد پژوهشی شهریار در مصاحبه اختصاصی با ساعد نیوز به سؤالات ما پاسخ دادند:
ساعد نیوز: استاد، لطفاً مختصری در زمینه تحصیلات و کارهای علمی خودتان بفرمائید؟
استاد مهری باقری: من در سال 1347 از دانشگاه تهران مدرک لیسانس ادبیات فارسی دریافت کردم. در سال 1350 فوق لیسانس زبان شناسی و زبان های باستانی را از دانشگاه تهران اخذ کردم. در سال 1355 هم مدرک دکترای ادیان و عرفان را از دانشکده الهیات دانشگاه تهران دریافت کردم. در دانشگاه هامبورگ آلمان رشته فیلولوژی زبان های ایرانی را خواندم و در آنجا نیز تدریس کردم. رشته فیلولوژی، رشته ای است که به ریشه لغات می پردازد. یکی از زمینه ای تحقیقاتی بسیار بکر و کمتر کار شده در ایران است. من کتاب واج شناسی تاریخی زبان فارسی را در همین زمینه منتشر کردم. مرحوم دکتر محمد معین کتاب برهان قاطع را در همین زمینه مطالعاتی منتشر کردند. ایشان در اصل کاری را که هنینگ در زمینه ریشه شناسی تاریخی قرار بود در ایران برای دولت ایران انجام دهند را تمام کرد. دکتر معین عمر خودش را صرف این مطالعات کرد. دکتر بهمن سرکاراتی همسر من، زمانی که ریاست گروه زبان های ایرانی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی را بر عهده داشتند، در این زمینه تحقیقات زیادی را صورت دادند. دکتر سرکاراتی روی افعال کار کردند. بعد از ایشان، آقای دکتر حسن دوست، کار ایشان را ادامه دادند و فرهنگ ریشه شناختی زبان فارسی را به تنهایی منتشر کردند که کتاب سال ایران شد و کتاب بسیار ارزشمندی است.
ساعد نیوز: استاد، بنیاد پژوهشی شهریار که حضرتعالی، ریاست آن را به عهده دارید، چه برنامه ای برای روز شهریار دارد؟
استاد مهری باقری: ما در بنیاد پژوهشی شهریار با همکاری سازمان فرهنگی اجتماعی شهرداری تبریز برنامه ای را از یک سال پیش برای این روز تدارک دیده بودیم یک کنفرانس دو روزه در 26 و 27 شهریور ماه به دبیری علمی دکتر صدری نیا از دانشگاه تبریز. از تمام دانشگاه ها هم برای شرکت در این همایش دعوت گرفته بودیم. حتی دانشگاه زاهدان هم اعلام آمادگی کرده بود که در این برنامه شرکت کند. متأسفانه شیوع کرونا باعث لغو این برنامه شده است. البته ما در بنیاد پژوهشی شهریار، پیش از همه گیری کرونا، کلاس های رایگان را برگزار می کردیم که یکی از موادی که در این کلاس ها تدریس می شد همین مبحث شهریارشناسی است.
ساعد نیوز: استاد، به اعتقاد حضرتعالی، میراث اصلی شهریار در ادبیات فارسی چیست؟
استاد مهری باقری: تمام آثار و اشعار شهریار جزو میراث او محسوب می شوند. حتی ممکن است یک شعری از ایشان فقط شش مصراع داشته باشد ولی در این شش مصراع دنیایی از مفاهیم انتقال داده شده باشد. نمی شود گفت که فقط مجموعه حیدر بابا یا شعر خان ننه یا یک اثر خاص از شهریار، میراث اوست. درباره ادبیات نمی شود کمی صحبت کرد. چرا که یک شاعری مثل حافظ با یک دیوان، می تواند دنیا را فتح کند. اصلاً قدرت ادبیات در همین است. خود شهریار اگر پزشک می شد، هرگز به این شهرتی که اکنون دارد نمی رسید. این طالع و بخت بلند شهریار بود که او را به ملک ادبیات رهنمون شد. ادبیات و شعر، احساس و فکر شهریار را ماندگار کرد. من خودم یادم می آید که وقتی در دانشکده پرستاری درس ادبیات می گفتم، در یک آمفی تئاتر مثلاً 90 نفر شاگرد داشتم. با خواندن یک منظومه اتمسفری ایجاد می شد که شاهد بودم که جمعیت دیگری هم به کلاس می آمد و جا برای نشستن نبود. این قدرت ادبیات است. احساسات آدمی را هدف قرار می دهد و دل انسان را تسخیر می کند. این قدرت ادبیات است که می تواند از یک انسان معمولی یک شخصیت فرهنگی و سرمایه ملی مثل شهریار تولید کند. نام شهریار تا سده های متمادی باقی خواهد ماند و این را به ادبیات و شعر مدیون است.
ساعد نیوز: استاد تم اصلی شعر شهریار بی شک عشق و نوستالژی است، این عشق چگونه می تواند بعد اجتماعی پیدا کند؟
استاد مهری باقری: اصلاً در شعر شهریار شما با یک باغی مواجهید که این باغ پنجره های متعددی دارد. این که از کدام پنجره باغ شهریار را به تماشا بنشینید، بسته به انتخاب شما دارد. البته از هر پنجره ای که به این باغ نظر کنید، با منظره ای متفاوت مواجه خواهید بود. این هنر اصلی این شاعر است. تصویرسازی های بسیار عالی. فولکولور بخشی لاینفک از شعر شهریار است. فولکولور می تواند زمینه ای برای کندوکاو در مسائل اجتماعی باشد. وقتی شهریار می گوید که "ایلش سنه چای دمیشم"، این برآمده از یک فرهنگ عمیق مهماندوستی و عشق و محبت است. این که می گوید "شهر تبریز است و جان قربان مهمان می کند/ سرمه چشم از غبار پای مهمان می کند" این برآمده از یک فرهنگ عمیق است. اگرچه این فرهنگ ممکن است در کشاکش و چالش های اجتماعی به محاق برود و دچار عسرت شود ولیکن این ذات فرهنگی همیشه پابرجاست. شما می بینید که شهریار با یک مصرع یا یک بیت، شما را به سوی یک دنیای فرهنگی و تاریخی متفاوت راهنمایی می کند و این هنر ادبیات است. این که شما شعر او را می شنوید و دلگرم می شوید، این گرمی در ذات شعر نهفته است چون مأوای این شعر دل است.
دکتر قاسم پورحسن: تأملاتی فلسفی درباره امکان تفکر فلسفی درباره کرونا
