در مجموعه آثار شریعتی مفهومی را به صورت موجز به کار می برد ولی آن را توسعه نمی دهد. مفهومی که شریعتی به کار می برد مفهوم "جامعه عوضی" است که یکی از برجسته ترین مولفه هایش عدم تطابق بین "زمان تقویمی" و "زمان اجتماعی" اش است. این عدم تطابق دو زمان ناسازوارگی های بنیادین در جامعه و مردمانش ایجاد می کند و شریعتی از آن با عنوان "جامعه عوضی" یاد می کند ولی مفهوم "عوضی" اگر دقیق صورتبندی نشود ممکن است مخاطب را دچار سوء تعبیر جدی کند. این مفهوم به معنای محاوره ای آن نباید تلقی گردد که در آن خوانش به خصلت و خصوصیت یک فرد توجه می شود.
به عنوان مثال، در عبارت "او فرد عوضی است" که در این عبارت واژه عوضی به مثابه یک دشنام به کار رفته است. اما واژه عوضی را می توان در حالت دیگری نیز به کار برد و آن به عنوان مثال در عبارت "استخوان عوضی جا افتاده است" که در این ترکیب واژه بیان یک واقعیت است که در آن استخوان در رفته سر جای اصلیش جا نرفته است و همین موجب مشکلات جدی برای فرد شده است. به سخن دیگر، عوضی را می توان مساوق با مفهوم dis-located گرفت که در آن زمان تقویمی و زمان اجتماعی با هم تطابق ندارند و این موجب زایش جامعه عوضی یا dislocated society شده است. در کتاب زیر چاپ خود به انگلیسی در باب نظریه کلاسیک شریعتی به این موضوع کامل پرداخته ام ولی در اینجا می خواستم با الهام از مفهوم جامعه عوضی شریعتی دست به برساخت مفاهیم جدیدی بزنم و آن "محقق عوضی" و "دانشگاهی عوضی" است که دچار انقطاع زمانی شده اند و ذهنشان در نسبت با جامعه مورد مطالعه شان دچار نوعی گسست بین زمانمکان تقویمی و زمانمکان اجتماعی شده است.
به سخن دیگر، در آثار این سنخ از محققان ما با پدیده جالبی روبرو هستیم که در باب ایران می نویسند ولی هیچ در باب ایران نمی گویند بل ترجمه "مکان دیگری" ذهن آنها را درگیر کرده است و مبنایی چیزی در باب مکان ایرانی نمی گویند. این سنخ از محققان را می توان "محقق عوضی" صورتبندی کرد که در-جای-خود نیستند بل در-جای-دیگر هستند ولی می پندارند در باب ایران می نویسند. این پدیده موضوعی قابل مطالعه است و مفهوم "جامعه عوضی" شریعتی می تواند رهگشا باشد. البته فکر نکنید این مفهوم فقط محدود به دانشگاهیان است. شما می توانید بسیاری از حوزویان را هم ذیل این مفهوم مورد مداقه قرار دهید و حتی بسیاری از اهل سیاست را هم می توان با این مفاهیم مورد خوانش قرار داد و مهمتر اینکه این مفاهیم را نباید محدود به جامعه ایران کرد. زیرا این سنخ از مفاهیم قابلیت عام دارند و می توان آنها را در مطالعه پدیده های عام اجتماعی مورد استفاده تئوریک قرار داد.
