سنگ فیروزه ماده معدنی است که از فسفات مس و آلومینیوم نمناک تشکیل شده است. ماده رنگی موجود در آن از مس و آهن است. بیشتر فیروزه ها در شکاف سنگ هایی یافت می شوند که منابع غنی از آلمینیوم هستند.تغییر رنگ در سنگ فیروزه در نتیجه تابش نور آفتاب ، تبخیر آب طبیعی موجود در آن ، پاکی و کدورت هوا و برخورد چربی و مواد شیمیایی با آن صورت می گیرد. به همین دلیل ، بهتر است در هنگام شستن دست ها ، انگشتر فیروزه را از انگشت بیرون آورده شود . همچنین در حرارت 250 درجه سانتیگراد رنگ آبی آسمانی آن به رنگ سبز مات تبدیل می شود و جلا دادن سنگ فیروزه سبب پر رنگ شدن آن می شود.
فیروزه دارای خلل و فرج طبیعی است که آن ها را با تزریق مواد پلاستیکی می پوشانند و فیروزه را سخت تر می کنند . همچنین به دلیل خلل و فرج فراوان در توده فیروزه ، برای خوش رنگ کردن آن از نمک های مس و آنیلین استفاده می نمایند. همچنین کانی های زیادی وجود دارند که به سبب شباهت با فیروزه آن ها زا به جای فیروزه عرضه می کنند که از این میان می توان به کالسدونی ، هولیت رنگ کرده ، آمازونیت ، کریسوکولا و لازولیت اشاره کرد.فیروزه یک سنگ خالص و گرانبهاست. فیروزه انرژی های منفی را دفع می کند و می تواند بدن را در برار تاثیرات بیرونی و آلوده کننده در هوا محافظت کند.
سنگ فیروزه قابلیت متعادل کردن و هم تراز کردن تمام چاکرا های بدن ، تثبیت چرخش خلق وخوی ، القای آرامش درونی به افراد را دارد. همچین فیروزه سنگ بسیار عالی برای درمان افسردگی و خستگی است.سنگ فیروزه دارای نیرویی است که برای جلوگیری از حملات عصبی از جمله وحشت زدگی و اضطراب عالی می باشد.
شناخت و ارزش فيروزه
اشکال مختلف فيروزه شامل دانه اي ريز، فيروزه ريز، کمپاکت، متخلخل، کليراي، خوشه اي، دندريتي و گاهي پوششي است. فيروزه ظاهراً به صورت نامتبلور و به صورت رگه و دانه هاي پراکنده در داخل سنگ مادر يافت مي شود و غالباً به صورت نهان بلور است. ميزان بلوره هاي فيروزه در طبيعت بسيار کم است و به علت جلاپذيري و رنگ جالب مورد توجه بوده است.
فيروزه به رنگ هاي آبي آسماني، آبي مايل به سبز، سبز مايل به زرد، خاکستري مايل به سبز، آبي نيلي و آبي مايل به سفيد وجود دارد. رنگ آبي آسماني نوع مرغوب آن است و سبز مايل به زرد نوع نامرغوب.
در صورتي که ميزان مس موجود در کاني زياد باشد به رنگ آبي در صورتي که آهن زياد داشته باشد به رنگ سبز و در صورت وجود آلومينيم زياد به رنگ سفيد ديده مي شود که به ترتيب ارزش آن کاهش مي يابد يعني رنگ آبي با ارزش ترين نوع فيروزه است.
رنگ فيروزه ممکن است به تدريج به رنگ سبز تغيير کند. علت اين امر قرار گرفتن کاني به مدت زياد در نور شديد و يا حرارت است که باعث رنگ پريدگي و در نتيجه کم ارزش شدن کاني مي شود. رنگ آبي فيروزه حاصل از cu2t آبدار است در صورتي که آب از دست برود رنگ آن سفيد مي شود مانند کات کبود که در اثر حرارت آب تبلور خود را از دست داده و چون يون ديگري در محيط وجود ندارد، به رنگ سفيد در مي آيد.
فيروزه دو رنگ را ابرش مي نامند. بعضي انواع فيروزه را سست و سفيد فام را در روغن مي گذاشتند و رنگش موقتاً پررنگ تر ولي پس از چندي رنگ آن زايل مي شد. اگر چربي به فيروزه ماليده شود سبز مي گردد.
رنگ خاکه فيروزه سفيد و گاهي سبز روشن است. فيروزه مصنوعي را از رنگ کردن سنگ «مها» به دست مي آورند که با نام خضرا ناميده مي شد. اين فيروزه در صورت شکستن از فيروزه اصل تشخيص داده مي شد چون سطح شکستگي آن سفيد بود.
فيروزه سنگ رسوبي فسفاته است. اين کاني در اثر هوازدگي سنگ ميزبان رنگ خود را از دست مي دهد، لذا براي تهيه نمونه مرغوب اين کاني بايد از سنگ هايي که تحت تاثير هوازدگي قرار نگرفته اند، استفاده کرد.در اثر آزمايش با فوتک فيروزه شکاف برداشته و رنگ قهوه اي پوسته پوسته پيدا مي کند و رنگ شعله هم سبز مات مي شود.
طلای کم اجرت و سرمایه گذاری
تنها کاني که شباهت زيادي به فيروزه دارد (کريزوکلا) است ولي به علت اختلاف سختي مي توان آن ها را از هم تشخيص داد. در اثر آزمايش با فوتک فيروزه پوسته پوسته قهوه اي مي شود ولي کريزوکلا تغيير نمي کند.
پيش تر اين کاني تنها از سنگ فيروزه به دست مي آمد ولي امروزه همانند ديگر کاني ها مصنوعي نيز فرآوري مي شود به گونه اي که حتي تشخيص طبيعي يا مصنوعي بودن آن براي کارشناسان نيز بسيار دشوار است.
نکات مهم در مورد اصالت و منشا هر فیروزه:
کیفیت و ارزش واقعی هر فیروزه به عوامل بسیار زیادی بستگی دارد. منشا و اصالت، رنگ، اندازه، تراش، کیفیت کلی و میزان بهسازی و…
و طبیعتا هرگز بدون تکنیک ها و ابزار و روش های پیشرفته ی آزمایشگاهی، نمی توان از درجه ی کیفی هر نگین به طور کامل مطمئن شد. چرا که اغلب فیروزه های موجود در بازارها با موم، روغن، پارافین، رزین و پلاستیک مُذاب مورد بهسازی و تثبیت رنگ واقع شده اند.
امروزه همانند بسیاری از دیگر کانی ها و سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی، انواع مصنوعی و فرآوری شده ی فیروزه نیز تولید می شوند، به گونه ای که حتی تشخیص طبیعی یا مصنوعی بودن آن برای کارشناسان نیز بسیار دشوار است.تنها کانی که شباهت زیادی به فیروزه دارد، کریزوکولا است که در ایران گاهی به نام فیروزه ی قوچان نیز نامیده می شود. ولی به علت اختلاف سختی می توان آن ها را در آزمایشگاه به راحتی از هم تشخیص داد.
