وضعیت ارث فرزند نامشروع

هر فردی، در طول زندگی خود، دستاوردهای مادی و معنوی ای داشته که بعد از مرگ، تحت عنوان ارث، به وراث وی، خواهد رسید. توارث، در فقه و قانون مدنی، به رابطه ای گفته می شود که میان شخص متوفی و خویشان او، وجود دارد و سبب می شود که بازماندگان شخص، بعد از فوت وی، از او، ارث ببرند. به طور کلی، ارث، به خویشاوندان نسبی و خویشاوندان سببی شخص تعلق خواهد گفت. خویشاوندان نسبی، آن دسته از وراث بوده که به واسطه خون، با متوفی، نسبت داشته و خویشاوندان سببی، کسانی هستند که به واسطه پیوندی نظیر ازدواج، با فرد فوت شده، نسبت دارند. با وجود اینکه فرزند حاصل رابطه نامشروع یا فرد زنازاده، به واسطه خون، با متوفی، ارتباط دارد، اما، ارث فرزند نامشروع یا زنازاده، قواعد مخصوص به خود را داشته و شرایط ارث بری وی، مانند سایر وراث نسبی نیست. از این رو، در این مقاله، قصد داریم، ارث فرزند نامشروع یا زنازاده را مورد بررسی قرار داده و سپس، شرایط وراثت ولدالزنا را بر اساس احکام و قواعد شرع و قوانین قانون مدنی، توضیح دهیم.

فرزند نامشروع در قانون

بر طبق قانون و فقه اسلامی فرزند نا مشروع یکی از موانع ارث بردن است. بر طبق ماده 884 قانون مدنی، به فرزند زنا زاده یا نا مشروع ارث تعلق نمی گیرد. زیرا زنا مانعی برای نسب قانونی و مشروع است. در نتیجه اموال باقی مانده از پدر و مادر فوت شده وی به خویشاوندان وی بر طبق طبقات ارث در قانون تعلق خواهد گرفت. اما پدر و مادر می توانند از طریق روش های دیگر اموال خود را به فرزند نا مشروع انتقال دهند. بر طبق ماده 1165 قانون مدنی، فرزندی که از طریق رابطه شبهه به دنیا آید، در اشتباه بود. اما براساس ماده 1167 قانون مدنی، فرزند متولد شده از رابطه زنا به شخص زانی تعلق ندارد. در نتیجه فرزند نا مشروع از شخص زانی ارث نمی برد. حقوق فرزند نا مشروع مانند حقوق فرزند مشروع است. قوانین در مورد حضانت فرزند، پرداخت نفقه و اجازه پدر برای ازدواج دختر در مورد فرزند نا مشروع نیز وجود دارد. بر طبق قانون، شخص زانی موظف است که برای فرزند نا مشروع شناسنامه اخذ کند. در ماده 1168 قانون مدنی بیان شده است که وظیفه نگهداری از طفل حق و تکلیف والدین است. این ماده به این معنی است که در نگهداری طفل مشروع با نا مشروع تفاوتی وجود ندارد.

اگر طرفین یا یکی از آنها نسبت به عمل زنا دچار اشتباه شده یا جاهل بوده باشد، نسبت به آن طرف، فرزند ارث می برد. گاهی پیش می آید که یکی از طرفین زنا یا هر دو طرف نسبت به این که عمل زنا است دچار اشتباه می شوند یا اینکه جاهل هستند یعنی نمی دانند که کار آنها زنا است بلکه گمان می کنند مشروع است.

ارث فرزند نامشروع

برای اینکه بتوانیم، ارث فرزند نامشروع یا زنازاده را توضیح داده و بگوییم که شرایط وراثت ولدالزنا چیست؟ ابتدا، باید، توارث و موانع ارث در قانون مدنی را بررسی کرده و اشاره کنیم، در شرع و قانون، به چه کسی، زنازاده می گویند؛ سپس، در خصوص ارث فرزند نامشروع و شرایط وراثت ولدالزنا، صحبت نماییم. توارث، در لغت، به معنای از یکدیگر، ارث بردن است و در حقوق، به رابطه ای گفته می شود که میان متوفی و وراث قانونی و شرعی وی، وجود دارد. خویشاوندان نسبی و سببی، کسانی هستند که به واسطه توارث، از فرد فوت شده، ارث خواهند برد. کسانی که به واسطه خون، با متوفی، نسبت داشته، خویشاوند نسبی محسوب می شوند و کسانی که به سببی مانند عقد نکاح، با متوفی ارتباط و رابطه دارند، خویشاوند سببی می باشند. گاهی، علی رغم رابطه خویشاوندی، به دلیل وجود داشتن موانع ارث، افراد، از یکدیگر، ارث نمی برند. موانع ارث در قانون مدنی، مشخص شده است. بر اساس قانون مدنی، کفر، لعان، قتل مورث (متوفی)، جنین، غایب مفقود الاثر و زنازاده بودن، از موانع ارث، در قانون مدنی می باشند و در صورت وجود آن ها، ارث بری، وجود ندارد. البته، قانون گذار، برای برخی از موانع ارث، شرایطی را در نظر گرفته که در صورت وجود آن ها، با وجود مانع ارث، ارث بری، وجود خواهد داشت. همانطور که گفتیم، یکی از موانع ارث بری، زنازاده بودن می باشد. ماده 884 قانون مدنی نیز حکم قانونی فرزند زنازاده در خصوص ارث را ذکر کرده است. این ماده، در خصوص ارث فرزند نامشروع، مقرر می دارد: "ولدالزنا، از پدر و مادر و اقوام آنان، ارث نمی برد". بنابراین، شخصی که حاصل رابطه نامشروع بوده، نه تنها از والدین خود، که از اقوام آنان نیز ارث نخواهد برد. اما، قانون گذار، در ارث فرزند نامشروع، استثنائاتی قائل شده و شرایط وراثت ولدالزنا، را پیش بینی کرده که در صورت وجود آن، شرایط، ارث بری، جایز می باشد.

شرایط ارث بردن فرزند نامشروع از منظر قانون مدنی

در قسمت قبل، در خصوص حکم قانونی فرزند زنازاده در ارث، توضیح دادیم و گفتیم که زنازاده، صرفا، در صورت وجود برخی شرایط، ارث خواهد برد. لذا، در این قسمت از مقاله، قصد داریم، شرایط وراثت ولدالزنا را از منظر قانون مدنی، مورد بررسی قرار دهیم و بگوییم که زنازاده، در چه صورتی، ارث خواهد برد. برای بررسی شرایط وراثت ولدالزنا، باید، به قانون مدنی، رجوع کرد. ماده 884 قانون مدنی، در خصوص شرایط وراثت ولدالزنا، مقرر می دارد:" ولدالزنا، از پدر و مادر و اقوام آنان، ارث نمی برد؛ لکن، اگر حرمت رابطه ای که طفل، ثمره آن است، نسبت به یکی از ابوین، ثابت و نسبت به دیگری، به واسطه اکراه یا شبهه، زنا نباشد، طفل فقط، از یک طرف و اقوام او ارث می برد و بالعکس ". بر اساس ماده فوق، شرایط وراثت ولدالزنا، عبارت است از اینکه : رابطه زنا، نسبت به یکی از والدین طفل، اثبات شده و نسبت به والد دیگر، به دلیل اینکه زنا، به اکراه بوده یا شبهه در آن وارد است و به عبارتی، فرزند ناشی از آن، ولد به شبهه می باشد، اثبات نگردد. در صورتی که مرتکب فعل زنا، هنگام ارتکاب آن، در اشتباه باشد و نداند عمل ارتکابی، نسبت به او ممنوع است، زنا واقع نشده و در این صورت، طفل متولد از این رابطه، ولد به شبهه، نامیده می شود. در چنین حالتی ، فرزند ناشی از این رابطه، با شخصی که در شبهه یا اشتباه بوده است یا زنا نسبت به او، با اکراه صورت گرفته، نسب قانونی خواهد داشت و از او ارث می برد. اگر هم، هر دوی زن و مرد، در شبهه باشند، عمل انجام شده، نسبت به هیچ کدام از آن ها، زنا نیست و طفل متولد شده، دارای نسب قانونی با هر دوی آن ها خواهد بود و بدین ترتیب، توارث، میانشان، برقرار می گردد.

آیا فرزند حاصل از وطی به شبهه از پدر و مادر خود ارث می برد؟

در ابتدا باید وطی به شبهه را تعریف کنیم. امکان وقوع چنین امری بسیار نادر است اما در گذشته های دور که اصولاً چراغ برای روشنایی وجود نداشت و ارتباط عاطفی چندانی هم میان زن و شوهر نبود امکان وطی به شبهه و وقوع آن بیشتر بود. بدین صورت که دو فرد تصور می کنند زن و شوهر هستند و با یکدیگر نزدیکی می کنند. در این شرایط وطی به شبهه یا نزدیکی به شبهه اتفاق می افتد و فرزند ناشی از آن کاملاً مشروع است و به طرفین همان رابطه بازمی گردد و می تواند از آن ها ارث ببرد. اگر یکی از طرفین بداند که در حال زنا با فردی به غیر از همسر خویش می باشد فرزند حاصل از آن رابطه برای او نامشروع و برای فرد دیگر مشروع است. بنابراین طفل متولد شده از شخص اول ارث نمی برد اما از شخص دوم ارث می برد. این قاعده در خصوص ولادت طفل به دنبال یک رابطه ناشی از اکراه و اجبار برای یکی از طرفین نیز حکم فرماست. احتمال وطی به شبهه در میان دوقلوهای همسان که شباهت بسیار زیادی به یکدیگر دارند بسیار محتمل است با این حال اثبات ولادت فرزند از آن رابطه بسیار دشوار و دور از ذهن می باشد. ناگفته نماند که در بحث موانع ارث از ولد زنا به عنوان یک مانع کلی نام برده شده است. بدین صورت که حتی والدین نیز دیگر نمی توانند از فرزند نامشروع خود ارث ببرند. معمولاً دیه ناشی از قتل یا کشته شدن ولدزنا و همچنین ارث و میراث فرزند نامشروع به حساب حاکم اسلامی می رود تا برای امورات عام المنفعه از آن ها استفاده گردد. امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم .

شرایط نفقه فرزند نامشروع چگونه است؟