سیاست سخنرانی محور مسئولان، منافع ملی ایران را به باد می دهد 

به گزارش پایگاه خبری-تحلیلی ساعدنیوز، دکتر حشمت الله فلاحت پیشه استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی و رئیس اسبق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار ساعدنیوز و در واکنش به لفاظی های اخیر مقامات عراقی، چینی و کره ای درباره ایران گفت: در چند هفته اخیر، یا به عبارتی، در چند روز اخیر، چند تا غافلگیری اساسی برای مسئولان سیاست خارجی کشور شکل گرفت که عملاً چه رئیس جمهور و چه مسئولان دیگر، توضیحی درباره آن، نمی توانند بدهند. فقط در سطح وزارت خارجه توضیحاتی درباره آن ارائه شد. شاید مهمترین موضوع، موضع رئیس جمهور چین در جمع کشورهای عربی بود که به گونه ای بی سابقه از خط قرمز جغرافیای سیاسی ایران گذشت. بعد از آن در موضوع "خلیج عربی" که عراقی ها مطرح کردند و در جمع رقاصه های عراقی ای که شاید اگر ایران نبود، الان باید جلوی پای داعشی ها می رقصیدند، به ایران و خلیج فارس توهین شد. سومین مورد هم رئیس جمهور کره بود، که در امارات به نوعی سعی کرد ایران را شبیه کند به دشمنان کره و شبیه سازی هایی صورت گرفت و توضیحی هم که پس از آن داده شد، در همان چارچوب خاص کشورهای شرق آسیا ارائه گردید و به نظر من، اصل قضیه را جبران نکرد.

دکتر فلاحت پیشه افزود: البته به این قضیه، یک چیز طولانی مدت تر اضافه کنیم، کاری که کسانی مثل زلنسکی می کنند. زلنسکی متفاوت است، چون خودش را در جمع دشمنان ایران قرار داده است. ولی به گونه ای عمل می کند تا یک اجماع علیه روسیه شکل دهد، سعی دارد تا ایران را در جنگ اوکراین سهیم کند. عملاً بیشترین تجمع تسلیحاتی را ما در تاریخ جنگ های دنیا، امروز در اوکراین شاهد هستیم، اما فقط اسم ایران مطرح می شود. متأسفانه، ایران در موضع هدف یا سیبل واقع شده و این اتفاق شکل گرفته است.

رئیس اسبق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با اشاره به این که ما نباید در قبال این رویدادها، انتظار برخورد احساسی از سوی مقامات کشورمان را داشته باشیم، افزود: مقامات کشور ما نباید با این موضوع برخورد احساسی داشته باشند. آن چیزی که اتفاق افتاده است، نشان می دهد که ما نیازمند تغییرات راهبردی در سیاست خارجی مان هستیم. در سیاست خارجی، ما باید اصلی به نام منافع ملی تعریف کنیم و این، اصل اساسی برای ما باشد. این کاری است که دیگران انجام می دهند و چون ما این کار را انجام ندادیم، همواره مسئولان کشور ما، در مقابل عملکرد کشورهای دیگر طبق منافع ملی "خودشان" غافلگیر می شوند.

استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی تهران با تصریح این نکته که شاید با یک دید واقع گرایانه عملاً خود این کشورها و مقامات به خودشان خُرده نمی گیرند، چون منافع ملی خودشان را می بینند، گفت: در دنیای امروز منافع ملی متکثر و متنوع شده است. در واقع، کشورها یک ارزیابی دقیق صورت می دهند. در ارزیابی ای که به مسئولان سیاست خارجی کشورها اعم از رؤسای جمهور و وزرای خارجه و دیگر مقامات داده می شود، در این ارزیابی، هر کدام از کارشناسان گزارش خودشان را ارائه می دهند. به طور مثال، کارشناس اقتصادی به رئیس جمهور چین، رئیس جمهور عراق یا رئیس جمهور کره یا دیگران اعلام می کند که ایران چه جایگاهی در اقتصاد دنیا و منطقه دارد و چه جایگاهی، کشورهای عربی دارند. این کارشناس، پیشنهادش را بر همین اساس ارائه می دهد و می گوید که اتخاذ چه موضعی به سود اقتصاد کشور خودش است. البته کارشناس نظامی هم گزارش خودش را ارائه می دهد؛ کارشناس فرهنگی هم گزارش خودش را می دهد؛ و بعد از آن، مقامات سیاسی کشورها، موضع می گیرند. و در ازای موضع خودشان، منافع ملی کشور خودشان را تنظیم می کنند. این اتفاق در ایران برعکس است. در ایران، مسئولان سیاست خارجی ما ابتدا سخنرانی می کنند، و چه بسا اشتباهاتی هم در سخنرانی داشته باشند! کارشناسان زیردست آنها موظف می شوند که این اشتباهات را لاپوشانی یا توجیه کنند. چه بسیار سخنگوهایی که در ایران به دنبال توجیه اشتباهات یا ادعاهای عمل نشده مافوق خود می روند.

دکتر فلاحت پیشه با تأکید بر این که راهبرد باید اینگونه عوض شود که در حوزه های مختلف سیاست خارجی، ما اجازه بدهیم که جای کارشناسان ذهن خوان و چاپلوس به مشاوران منطقی و واقع گرا داده شود، افزود: مشاوران منطقی و واقع گرا دیگر به خواندن ذهن مسئول یا گوش دادن به سخنرانی مسئول متمرکز نیستند، یا مشغول تداوم برخی اشتباهات مسئول نخواهند بود. این کارشناسان و مشاوران منطقی و واقع گرا بدون هیچ تعارفی و صرفاً بر پایه منافع ملی پیشنهاد خودشان را باید به مسئولان بدهند و مسئولان نیز باید بر پایه همین پیشنهاد عمل کنند. این کاری است که در دنیا صورت می گیرد هرچند در نزد مسئولان سیاست خارجی ایران، این کار غریب هست. چه بسیار هزینه هایی که به کشور ما تحمیل شد، ولی منافعی برای کشور ما نداشت! هزینه بسیاری از چالش های کشورهای عربی در منطقه بر دوش ایران افتاد، ولی سود آن را دیگران بردند. به عنوان مثال، درهمین عراق، کسانی که سعی در برهم زدن آرامش و ثبات و حتی تمامیت ارضی عراق را داشتند، الان بیشترین مناسبات اقتصادی را با عراق دارند. ولی ایرانی که در عراق خون داد، پول هزینه کرد، الان روز به روز جایگاه اقتصادی خودش را از دست می دهد. به عنوان مثال، در حوزه انرژی، نگاه تجاری ایران در مقابل نگاه تولیدی عراق، و متحدان تازه آن، در حال شکست است! ایران انرژی اعم از برق و گاز را به عراق صادر می کند. ولی عراقی ها با یک سیاست منطقی و با تعامل مؤثرتر با متحدان جدیدشان، تولید انرژی را در دستور کار خودشان قرار می دهند. معنای این رویداد آن است که سیاست تجاری ایران با شکست مواجه می شود، و جای آن، سیاست تولیدی عراق و متحدان جدیدش شکل می گیرد. بنابراین، وابستگی عراق به ایران در حوزه انرژی روز به روز کم و کمتر می شود.

دکتر حشمت الله فلاحت پیشه در ادامه با اشاره به موضوع حیاتی برجام، افزود: بارها امثال بنده فریاد زدیم که اجازه ندهیم منافع ایران قربانی جنگ قدرت ها بشود، ولی این اتفاق افتاد! برجام به بحران اوکراین وصل شد؛ علاوه بر این که ایران از میلیاردها دلار و یورو در بازار تازه و بکر انرژی محروم شد، به عنوان یکی از متهمان جنگ اوکراین الان در فهرست تحریم های جدید قرار گرفته است! نه تنها بهره این اتفاق را روسیه برد، چرا که برای خودش شریک جرم پیدا کرد، چینی ها هم بیشترین بهره را بردند. در حال حاضر، چینی ها نفت ایران را با تخفیف بالا می خرند و هستند دلالانی که از این تخفیف ها سود می برند. اینها اتفاقاتی است که شکل گرفته است. به همین دلیل است که من می گویم که باید تعریف تازه ای شکل بگیرد. تعریفی بر اساس منافع ملی؛ اگر این تعریف صورت بگیرد، آن موقع هم قدرت های فرصت طلب دنیا و هم کشورهای فرصت طلب منطقه و هم دلالان یا کاسبان تحریم جایگاه خودشان را از دست می دهند.

رئیس اسبق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با تأکید بر این که این چنبره ای است که برای توسعه ایران گذاشته شده است، و لازمه اش یک نگاه واقع گرایانه است، افزود: لذا توقع یک سخنرانی احساسی از سوی مسئولان کشور شاید یک تسکین ژورنالیستی و خبری به حساب بیاید، ولی در عین حال، کشورهای دیگر را به سوی منافع ملی خودشان سوق می دهد. چه بسیار کسانی که در کشورهایی مثل عراق یا دیگر کشورهای عربی و به ویژه در سرزمین های اشغالی و البته آمریکایی ها منتظر هستند که ایرانی ها در دام چالش احساسی بیفتند؛ تا دیگران بیشتر به سوی منافع ملی شان سوق پیدا کنند و قدرنشناسی خودشان را به گونه دیگری توجیه کنند. اینها واقعیاتی است که باید در نظر گرفت. من معتقدم که اگر این سیاست سخنرانی محور مسئولان سیاست خارجی ایران ادامه پیدا کند، سخنرانی هایی که در آنها، ادعاهای کلان اثبات نشده ای وجود دارد، که اثبات عکس آن ادعاها منافع کشور را به باد می دهد، مثل ادعای "زمستان سخت غرب"، یا مثل ادعای "روابط راهبردی ایران با چین و روسیه"، یا مثل ادعای "تصمیم گیری ایران در پایتخت 6 کشور عربی"! وقتی عکس این ادعاها اثبات شد، این منافع ملی ایران بود که آسیب دید و سخنرانانی که این ادعاهای بزرگ را مطرح می کردند هنوز در حال سخنرانی هستند، و این نکته ناامیدکننده است!