چند بار تا به حال بر سر دوراهی خرید موبایل برای فرزندتان قرار گرفته اید؟ کودکان امروزی قبل از این که زبان باز کنند، با ایما و اشاره از شما درخواست می کنند که گوشی همراهتان را در اختیارشان بگذارید. بعدتر که کمی صحبت کردنشان پیشرفت کرد اصرار می کنند تلفن هوشمند شما را بگیرند و بازی کنند. در انتها با ورود به مدرسه و دیدن همسالان گوشی به دستشان، درخواست خرید موبایل شخصی را دارند و این مسئله که در چه سنی باید برای کودک موبایل خرید و آیا به طور کلی این کار درست است یا نه همیشه دغدغه والدین بوده است.
اگر این روزها به موبایل های دست بچه ها در مهمانی و رستوران ، خوب نگاه کنید، متوجه می شوید که این ابزارها، در جایگاه غذا برای روح و روان آن ها قرار گرفته اند. استفاده از این ابزار ممکن است در سنین پایین، علاوه بر این که سودی نرساند، برای کودکان مضر هم باشد. همه گیر شدن استفاده از گوشی همراه بین کودکان موجب نگرانی بسیاری از والدین شده است. آمارها نشان می دهد که به طور میانگین کودکان در سن ۱۰ سالگی صاحب اولین گوشی تلفن شخصی خود می شوند اما آن ها از سنین خیلی پایین تر(حتی دوران نوزادی) با این وسایل الکترونیکی آشنایی پیدا می کنند.
با این حال به نظر می رسد برای ورود کودکان به دنیای بی کران گوشی های همراه، نیاز به یک برنامه جدی متناسب با سن وجود دارد. در این مقاله، مطالبی درباره بهترین سن خرید موبایل برای کودکان و اصول استفاده از آن را با شما به اشتراک می گذاریم. با ما همراه باشید.
ممنوعیت گوشی موبایل برای کودکان زیر ۲ سال
روانشناسان، استفاده از گوشی های همراه برای بچه های زیر ۱۸ ماه و گاهی تا ۲ سال را ممنوع می دانند زیرا در این سن صفحه نمایش برای رشد مغز مضر است بنابراین لازم است که گوشی موبایل را از دسترس کودکان نوپا دور نگه دارید. لازم است این قاعده را با تمامی مراقبین کودک در میان بگذارید تا آن ها هم به این قاعده و قانون پایبند باشند.
استفاده محدود کودکان ۴ تا ۶ سال از موبایل والدین
در بازه ۴ تا ۶ سالگی، متخصصان توصیه می کنند استفاده از گوشی های تلفن همراه برای کودکان در حداقل ترین حالت ممکن باشد. این موضوع به این معناست که کودک تا ۶ سالگی، باید در روز کمتر از یک ساعت از وسایل الکترونیکی(مانند موبایل، تلویزیون، لپ تاپ و…) استفاده کند. استفاده کودک از گوشی تلفن همراه در سن پایین، می تواند موجب شکل گرفتن عادت های نادرست شود. گوشی های موبایل باعث می شوند، مغز کودکان به گونه ای صورت بندی شود که مدام به دنبال کسب دوپامین(هورمونی برای تجربه حس لذت در ذهن فرد) به روشی اعتیادآور باشد.
تکنولوژی به شکل کلی برای بچه ها مضر نیست، اما شرط سنی برای آن وجود دارد. آسیب استفاده از موبایل برای کودکان می تواند از طیف جسمی تا طیف روانی را در بر بگیرد. از جمله آسیب های جسمی می توان به مضرات موبایل برای چشم کودکان اشاره کرد. آسیب های روانی می تواند طیف وسیعی را شامل شود. برای نمونه اگر برای کودکان از سن پایین موبایل بخرید و آنها به استفاده از آن عادت کنند، مغز توانایی ساختن دوپامین بدون محرک بیرونی را کسب نمی کند. یعنی آن ها دیگر میلی ندارند از فعالیت های عادی مانند بازی در فضای باز لذت ببرند. زیرا میزان لذتی که از نشستن پای تلویزیون یا گوشی موبایل عایدشان می شود بسیار بیشتر است. همچنین در نظر داشته باشید خرید و استفاده زیاد بچه ها از موبایل در سن پایین ممکن است به توانایی ارتباطی فرزندان شما نیز ضربه بزند. کودکان باید بتوانند ارتباط رو در رو ایجاد کنند تا مهارت هایی مانند همدلی و درک احساسات و هیجانات دیگران را یاد بگیرند.
تهیه موبایل اشتراکی برای کودکان ۷ تا ۱۰ سال
در این بازه سنی با ورود بچه ها به مدرسه، نیاز به وجود موبایل های هوشمند برای بهره مندی از آموزش آنلاین ایجاد می شود. در این شرایط، روانشناسان پیشنهاد می کنند از یک گوشی همراه هوشمند، لپ تاپ یا تب لت به صورت عمومی و مشترک در خانه استفاده کنید و زمان استفاده از آن مشخص باشد. اگر لازم است با فرزندتان در تماس باشید و نیاز است موقعیت او را بدانید، می توانید گوشی موبایل عادی در اختیار او بگذارید که فقط قابلیت برقراری تماس را داشته باشد. جالب است بدانید حتی تولیدکنندگان وسایل الکترونیکی مانند استیو جابز (موسس شرکت اپل) و بیل گیتس (مدیر پیشین شرکت ماکروسافت) به فرزندانشان اجازه استفاده از وسایلی که خودشان در تولید آن ها نقش داشتند را در سن پایین نمی دادند.
البته بازی های کامپیوتری و موبایلی در این بازه سنی، در تقویت مهارت ها و رشد مغز کودک نقش مثبت به سزایی دارند اما نکته ای که آسیب ایجاد می کند، استفاده کودک از شبکه های اجتماعی است. در این بازه سنی استفاده از شبکه های اجتماعی باید قدغن شود. بچه ها در این سن نمی توانند عواقب و خطرات بالقوه ی انتشار عکس در فضای آنلاین را ارزیابی کنند. بنابراین احتمال زیادی وجود دارد که قربانی باج گیری ها و خشونت های مجازی شوند. این اتفاقات منجر به ایجاد اضطراب های شدید در زندگی بچه ها می شود که مناسب سنشان نیست و آن ها هنوز از لحاظ روانی توانایی کنترل کردن این اضطراب ها را ندارند.
خرید موبایل برای کودکان ۱۰ سال به بالا با ایجاد قوانین محکم
قوانین عضویت بیشتر شبکه های اجتماعی بیان می کند که کاربران برای عضو شدن باید حداقل ۱۳ ساله باشند اما تحقیقات مشخص کرده است که حدود ۲۰ درصد از بچه های ۱۰ ساله ای که صاحب گوشی تلفن همراه هستند، در یکی از شبکه های اجتماعی مانند اسنپ چت یا اینستاگرام عضویت دارند. در این سن به جای خرید گوشی، والدین باید قوانین استفاده از موبایل برای کودکان را برای گوشی های اشتراکی خانوادگی، تمرین کنند و آموزش های لازم را به فرزندشان ارائه دهند. مثلا می توانید از فرزندتان بخواهید گوشی تلفن همراه خود را بعد از ساعت ۹ شب خاموش کند و آن را به تخت خوابش نبرد. در طول وعده های غذا، مهمانی ها و مسافرت های خانوادگی نیز می توان قانونی برای منع استفاده از تلفن همراه وضع کرد. همچنین در زمان انجام تکالیف مدرسه، کودک نباید اجازه ی استفاده از گوشی موبایل را داشته باشد. نکته ی مهم این است که قوانین واضحی وضع کنید و اجازه ندهید شرایط از کنترل خارج شود.
همچنین برای این کار می توانید از ابزارها و برنامه های کنترل و نظارت که برای والدین طراحی شده اند کمک بگیرید. با نصب این برنامه ها روی گوشی تلفن همراه کودکتان، می توانید فعالیت های او را رصد کرده و دسترسی به برنامه های مختلف را کنترل کنید. این موضوع را در نظر بگیرید که طی اعمال این محدودیت ها با بچه ها رابطه ای محترمانه و صمیمی داشته باشید. تحقیقات مشخص کرده است که بچه هایی که از تنبیه شدن می ترسند، کمتر احتمال دارد در صورت تجربه موقعیت خطرناک از والدینشان کمک بخواهند.
سن مناسب خرید موبایل برای کودکان، ۱۳ سالگی به بعد است.
درست است که قانون کلی که روانشناسان در رابطه شبکه های اجتماعی بیان می کنند این است که بچه ها می توانند پس از سن ۱۳ سالگی(برخی از کشورها این سن را ۱۶ سال اعلام کرده اند) گوشی تلفن همراه داشته باشند، اما والدین باید به میزان رشد روانی فرزند خودشان نیز توجه کنند. برای مثال اگر کودکتان می تواند روابط معناداری با دوستانش برقرار کند و ارتباط مناسبی با شما دارد، احتمال بیشتری دارد که اگر مشکلی در فضای مجازی برایش پیش آمد، آن را با شما در میان بگذارد. در نتیجه بهترین زمان خرید موبایل برای فرزند شما علاوه بر شرط سنی، به میزان مهارت هایی مثل مسئولیت پذیری کودک، رعایت قوانین، مرحله رشد روانی و ارزش های خانوادگی مربوط است.
دقت کنید اقدامات آموزشی و پیشگیرانه شما نقش مهمی در ورود کم آسیب فرزندتان به دنیای موبایل ها و تلفن های هوشمند دارد. به طور مثال «تربیت جنسی کودک» می تواند نقش مهمی در پیشگیری از آسیب های مربوط به فضای مجازی مثل خشونت ها و آزارهای جنسی و یا سوءاستفاده از او داشته باشند. همچنین می توان گفت بین افزایش استفاده بچه ها از گوشی های تلفن همراه و مشکلات روان شناختی ارتباط مستقیمی وجود دارد. بنابراین والدین باید رویکردی فعال تر را اتخاذ کنند و مراقب باشند که کودکان به شکل درستی از گوشی های تلفن همراه استفاده کنند. از آن جایی که محیط شبکه های اجتماعی می تواند موجب استرس کودک شوند، والدین باید مراقب تغییرات رفتار فرزندشان باشند و میزان استرس را با آموزش مهارت های مناسب تا حد امکان کاهش دهند.
مزایای استفاده از موبایل برای کودکان
- بعضی از اپلیکیشن های موبایل فوایدی همچون افزایش مهارت های شناختی کودک، کمک به استقلال و کمک به یافتن علاقه مندی های کودک دارند.
- والدین می توانند کودک را با بازی های خلاقانه مثل حل کردن پازل های آنلاین یا بازی های مربوط به یاد گرفتن زبان آشنا کنند.
- همچنین موبایل های هوشمند ابزارهای سرگرمی بی نظیری برای کودک فراهم میکنند.
معایب استفاده از موبایل برای کودکان
- از طرف دیگر ممکن است بچه ها در معرض خطر قرار بگیرند، مثل تماشای محتوایی که مناسب سنشان نیست ، و یا خطرهایی مربوط به امنیت و تعرض به حریم خصوصی و تماس با افراد غریبه.
- قرار گرفتن بیش از حد در معرض صفحه نمایشگر موبایل پیامدهای منفی مختلفی دارد از جمله کاهش محدوده توجه و توانایی تمرکز ، ایجاد هیجان یا عصبی شدن بیش از حد ، همچنین ناامیدی و استرس ، و حتی میتواند منجر به انزوای اجتماعی و کم تحرکی بشود.
- علاوه بر این ، بچه ها به سرگرم کردن خودشان با موبایل عادت میکنند تا جایی که دیگر ممکن است تمایلی به فعالیت های مفیدی مثل هنرهای خلاقانه ، ورزش ، فعالیت در فضای باز و بازی به روش سنتی نداشته باشند.
چه محتوایی برای کودکان مناسب است؟
- محتوایی که به رشد کودک در ابعاد مختلف مثل یادگیری، خلاقیت و مشارکت کمک کند بنابراین یکی از ویژگی های محتوای خوب این است که کودک رو به یادگیری مهارت های بیشتر تشویق کند.
به طور کلی بازی هایی که نیاز به تمرکز دارند باعث افزایش صبر و خلاقیت کودک می شوند.بنابراین توصیه میشود که پدر و مادرها بچه ها را به سمت این دسته از بازی ها تشویق کننند.( مثل بازی های رنگ شناسی، عدد شناسی، جورچین و پازل) - محتوایی که حاوی هیچ گونه خشونت و کلیشه های جنسیتی نباشد. از آنجایی که سرعت یادگیری کودکان بسیار بالاست بنابراین یک صحنه خشونت آمیز ممکن است تا مدت ها در ذهن کودک بماند و باعث شود کودک جایی همان رفتار خشن را تقلید کند. همچنین کلیشه های جنسیتی مثل قوی بودن پسرا نسبت به دخترا و حساسیت و ضعف دخترا ممکن است اثرات بلند مدت روانی داشته باشد که به سختی قابل جبران است.
در زمینه استفاده از گوشی یا تبلت و فضای مجازی چه اطلاعاتی را باید به کودک خود بدهیم؟
قبل از هر چیز او را از وجود افراد سوء استفاده گر و ناشناس در شبکه های اجتماعی آگاه کنید. همچنین از او بخواهید هرگونه درخواست یا تهدید در این فضا را بدون هیچ گونه ترسی به شما گزارش دهد و شما تحت هر شرایطی در کنارش خواهید بود. متاسفانه در فضا های آنلاین بزرگ سالان ناشناس به راحتی می توانند با کودکان ارتباط برقرار کنند و از همین راه آن ها را به سمت صحبت های غیراخلاقی یا درخواست های نامتعارف سوق دهند. بعضی والدین هم به خیال این که کودک در حال بازی است، هیچ نظارتی روی این حوزه نمی کنند. پس باید به نوع بازی، رده سنی بازی و احیانا فضای چت که داخل بازی ها وجود دارد، نظارت کنید و به کودک اجازه دانلود هر بازی را ندهید.
مدت زمان استفاده از بازی ها را چگونه مدیریت کنیم؟
قبل از هر چیز توجه داشته باشید این که مرتب به کودک گوشزد کنیم که گوشی را کنار بگذارد نه تنها چاره ساز نیست بلکه فقط زمینه تنش برای استفاده از گوشی را در او ایجاد و بیشتر می کند. بهتر است با افزایش زمان کلاس ها و فعالیت های جانبی، اتوماتیک زمان استفاده از وسایل دیجیتالی را کمتر کنیم. سعی کنید در برنامه روزانه فرزندتان حتما ورزش، کتاب خوانی و فعالیت های خارج از منزل را بگنجانید تا کودک بیشتر در فضای واقعی و با انسان های واقعی وقت بگذراند. علاوه بر این از همان ابتدا برای استفاده از دیجیتال ها قوانین مشخص بگذارید مثلا هنگام غذا خوردن نباید از تبلت استفاده کند یا شب ها بعد از ساعت خاصی باید تبلت یا گوشی را کنار بگذارد. پایبندی به این قوانین ضروری است و والدین باید به عمل به آن ها وفادار باشند. باز هم تاکید می کنم که اصرار به کودک برای بازی نکردن با گوشی وقتی هیچ برنامه ای برای سرگرم کردن او نداریم، مثل کوبیدن آب در هاون است. تابستان و تعطیلات آخر هفته، فرصت خوبی است تا به او نزدیک تر شوید، با هم گپ بزنید، از علایق اش بیشتر آگاه شوید تا به صورت اصولی تری بتوانید برای اوقات فراغتش برنامه ریزی کنید.
اگر مایل به خرید گوشی و تبلت برای فرزند خود نیستیم، چطور این موضوع را برای او جا بیندازیم؟
اگر تمایلی به این کار ندارید باید از همان اولین سال های تولد این نکته را به کودک تان بگویید که گوشی و تبلت وسیله بزرگ ترهاست و طبق قانون خانواده ما، بچه ها نباید از آن استفاده کنند. اما نکته مهم تر نحوه و میزان استفاده والدین از دیجیتال هاست. اگر خودتان از گوشی، تبلت و لپ تاپ زیاد استفاده می کنید، نمی توانید انتظار داشته باشید که کودک تان به سمت دیجیتال ها نرود. بزرگ ترین الگوی بچه ها والدین شان هستند، پس هر چقدر شما کمتر از گوشی به خصوص در مقابل چشمان کودک تان استفاده کنید کودک تمایل کمتری نشان خواهد داد تا وقتش را در فضای مجازی سپری کند. به عنوان نکته آخر سعی کنید تا حد امکان با بازی های متنوع، فعالیت های فیزیکی و جذاب زمان فرزندان تان را پر کنید تا تمایل کمتری به سمت وسایل دیجیتال نشان دهند و به سمت آن ها جذب نشوند.
سخن پایانی
با وجود تمام نکاتی که گفته شد، اگر قصد خرید موبایل برای فرزندتان را دارید، باید روی برنامه هایی که بر روی آن می ریزد نظارت داشته باشید. دقت کنید این که فرزند شما به سن مناسب خرید موبایل رسیده است این مسئولیت ها را از شما سلب نمی کند. محتواهایی را که فرزندتان به عنوان تغذیه روزانه برای روانش استفاده می کند را به گونه ای انتخاب کنید که برای سن او مناسب باشند. به طور مثال اگر فرزندتان به تماشای انیمیشن یا انجام بازی علاقه نشان می دهد به جای آزاد گذاشتن او برای دانلود از فضای بی انتهای گوگل بهتر است، اپلیکیشن هایی کارشناسی شده ایرانی را در اختیارش بگذارید. در این صورت کودک شما در فضای متناسب با سطح رشدی، نیازهای روانی و فرهنگی خود قرار می گیرد که تعداد زیادی متخصصین روانشناسی و کارشناسان دیجیتال روی آن نظارت دارند و آسیب ها را به حداقل می رسانند.
تاثیرات منفی استفاده از موبایل پیش از خواب بر کودکان
