تشخیص فیروزه ی اصل از تقلبی چگونه است؟

تاریخچه مختصر سنگ فیروزه

سنگ فیروزه به واسطه رنگی و خواصی که دارد در گذشته نمادی از بهشت خدا بر روی زمین تلقی می شده است. این گوهر را اگر قدیمی ترین سنگ قیمتی تاریخ ندانیم قطعا به عنوان یکی از قدیمی ترین سنگ های جهان دارای تاریخی طولانی می باشد. در ایران باستان این سنگ را “پیروزه” به معنای پیروزی می خواندند، اما اعراب این واژه را معرب کرده و “فیروزه” نام نهادند. در زبان انگلیسی نیز این کلمه به معنی “سنگ ترکی” برگرفته از واژه فرانسوی Pierre Turquise است و آن برگرفته از این واقعیت تاریخی می باشد که در زمان های دور، ایران و سایر کشورهای خاور میانه از طریق راه ترکیه، این سنگ ارزشمند را به اروپا صادر می نمودند و تصور مردمان این بوده است که این سنگ در ترکیه استخراج می گردد.

نکته جالب این است که در ترکیه به آن fayruz گفته می شده است و استخراج مرغوب ترین سنگ در ایران، آن هم در یکی از اولین معادن بزرگ این گوهر در جهان در نیشابور پیشینه ای سه هزار ساله داشته است. در ایران ما برای قرن های زیادی به طور وسیعی برای تزیین اشیاء، مساجد و داخل و خارج بسیاری از ابنیه مهم استفاده گردیده است. این روش ساخت و ســاز ایرانی بعدها به شبه قاره هند نیز راه پیدا نمود و در ســاخت بنای تاج محل نیز از این نگین ارزشمند استفاده شده است.

انواع سنگ فیروزه اصل و ارزش آن ها

بر مبنای سه ویژگی زیر که به صورت کلی تعریف شده اند قیمت سنگ فیروزه اصل تعیین می شود:

براساس رنگ:

این گوهر طیف رنگی بسیار گسترده ای دارا می باشد و در رنگ های آبی تیره، آبی کمرنگ تا سبز پررنگ موجود می باشد. هر چه رنگ آبی تیره در این گوهر به رنگ سبز غالب تر باشد، ارزش بیشتری پیدا می کند.

براساس معدن:

در بسیار از نقاط زمین این سنگ استخراج می گردد اما در ایران، تبت، آمریکا، مصر مهم ترین معادن این گوهر در سرتاسر جهان موجود می باشد و مهم ترین معادن آن در ایران در شهرهای نیشابور، دامغان و کرمان موجود هستند اما نوع نیشابوری با ارزش ترین نوع در دنیا از نظر تجاری می باشد. فیروزه کرمان و دامغان نسبت به نوع نیشابور و تبت یا آمریکا از کیفیت پایین تر و ارزش کمتری برخوردار می باشند. متاسفانه روش غیراصولی استخراج از معادن نیشابور باعث شده رگه های فیروزه نیشابور تا ۵ سال آینده ناپدید شود.

بر اساس شکل ظاهری:

بر اساس شکل ظاهری، دو نوع عجمی و شجری موجود می باشد. برخی از این سنگ ها دارای رگه هایی می باشند ولی برخی دیگر کاملا صاف و یکدست آبی می باشند که روی سطح آن ها هیچ رگه و شکستگی دیده نمی شود، عرب ها این نوع را عجمی می نامند. در ادامه در مورد تفاوت قیمت سنگ فیروزه عجمی و شجری توضیحاتی ارائه خواهد شد.

سنگ فیروزه اصل را چگونه بشناسیم ؟

برای بهره مند شدن از خواص سنگ فیروزه باید از اصل بودن این سنگ مطمئن شد. در دهه اخیر بدل های زیادی از سنگ فیروزه مانند انواع پلاستیکی، سرامیکی و شیشه ای تولید و به بازار وارد شده است. برای تشخیص اصل یا مصنوعی بودن فیرزه بهترین کار، خرید از فروشگاه های معتبر می باشد چرا که تشخیص اصل بودن سنگ فیروزه، برای افراد عادی کمی سخت می باشد، با این وجود توضیحات زیر می تواند در پاسخ به این سوال که فیروزه اصل را چگونه بشناسیم به شما کمک نماید. سنگ فیروزه اصل دارای ویژگی های منحصر به فردی است که از طریق آن میتوان به اصل بودن این نگین پی برد. نوع رنگ، سختی و واکنش آن به مواد شیمیایی، از روشهای تشخیص این نگین می باشد:

نکات مهم برای انتخاب سرویس طلا عروس

براساس رنگ

برای شناخت فیروزه اصل خوب است بدانید که رنگ این گوهر به دلیل وجود مقداری مس در آن به رنگ آبی، به دلیل وجود کروم یا وانادیوم به رنگ سبز و وجود آهن در آن به رنگ زرد، در دامنه ای از آبی کم رنگ تا آبی مایل به سبز و همینطور تا سبز مایل به زرد قرار می گیرد. رنگ سنگ فیروزه اصل به طور معمول کمی مات می باشد. فیروزۀ مرغوب آن می باشد که دارای رنگ آبی آسمانی است ولی نه رنگ آسمانی اطراف آن به صورت افقی، بلکه رنگ آسمانی به خصوص سمت رأس سنگ می باشد. در صورتی که میزان مس موجود در این کانی آن بالا باشد به رنگ آبی و در صورتی که در سنگ میزان آهن زیاد باشد به رنگ سبز و در صورت وجود درصد آلومینیم بالا در این نگین به رنگ سفید دیده می شود که به ترتیب ارزش آن کاهش می یابد در نتیجه رنگ آبی با ارزش ترین نوع می باشد.رنگ این نگین ممکن است به تدریج به رنگ سبز تغییر حالت دهد. به این دلیل که ممکن است کانی به مدت زیاد در زیر نور شدید و یا حرارت بالا یا در تماس با چربی قرار گرفته باشد که سبب رنگ پریدگی و در نتیجه کم ارزش شدن آن می گردد. رنگ آبی این نگین حاصل از cu2t آبدار می باشد در صورتی که آب از دست برود رنگ آن سفید می گردد مانند کات کبود که در اثر حرارت آب تبلور خود را از دست می دهد و چون یون دیگری در محیط موجود نمی باشد، به رنگ سفید در می آید.

براساس سختی (Hardness)

نوع تقلبی را از پلاستیک های فشرده درست میکنند که به آن رنگ آبی اضافه می شود. برای اینکه بدانیم سنگ فیروزه اصل را چگونه بشناسیم یک سوزن را روی آن بکشیم، اگر خطی عمیق بر روی آن ایجاد شد؛ مصنوعی می باشد. سنگ فیروزه اصل نه تنها خطی بر رویش ایجاد نمی شود، بلکه با استفاده از آن نیز میتوان روی شیشه هم شیار نازک ایجاد کرد. توجه داشته باشید که تفاوت قیمت سنگ فیروزه اصل و نوع تقلبی بسیار زیاد است.

فیروزه ایرانی و غیر ایرانی

فیروزه های آمریکایی در ایران کم هستند . فیروزه تبت نیز رنگ روشن تر و سطح صاف تری نسبت به فیروزه ایرانی دارند . رگه های روی فیروزه تبتی حالت نازک و مویی دارد و این نوع فیروزه به صورت تکه های ریز استخراج می شود که برای استفاده روی رکاب انگشتر چندین سنگ را به صورت کوبیده استفاده می کنند.فیروزه ایرانی زمخت تر از فیروزه تبتی است و رگه های روی آن به صورت ترک های درشت و تیره هستند . فیروزه های ایرانی درشت استخراج می گردند و در مینا کاری ازفیروزه های ریز ایرانی استفاده می شود.

چگونه از انگشتر فیروزه مراقبت کنیم ؟

ایجاد خراش ، آب داغ، مواد شیمیایی و شوینده های خانگی مهم ترین خطرات برای سنگ فیروزه محسوب می شوند . برای نگهداری از سنگ فیروزه بهتر است موارد زیر را رعایت کنید:

• فیروزه نباید با کرم، روغن و ادکن تماس داشته باشد زیرا سبب تغییر رنگ آن خواهد شد.
• انگشتر نگین فیروزه خود را هنگام کار با مایع دستشویی از دست خود بیرون آورید . همچنین این سنگ نباید با آب کلردار تماس یابد.
• از تماس مواد چربی و سنگ فیروزه اجتناب نمایید.

خواص فیروزه در احادیث معصومین

در احادیث معصومین (ع) به خواص فیروزه اشاره های زیادی شده است که در ادامه گردآوری شده است:
۱- حضرت محمد (ص) درباب خواص فیروزه می فرمایند:
همانا خداوند به من خطاب کرد: ای پیامبر! همانا من حیا می کنم از این که بنده ای در دستش انگشتر فیروزه باشد و دستش را به دعا بلند کند و من دعای وی را مستجاب نکنم و دست خالی برگردانم. (وسائل الشیعه : ۹۵/۵ – بحارالانوار : ۳۲۱/۹۰)
۲- امام جعفر صادق (ع) در باب فواید فیروزه می فرمایند:
امام صادق (ع) خطاب به مفضل فرمود: دوست دارم که هر مومنی ۵ انگشتر در دست کند : عقیق، فیروزه، یاقوت، حدید صینی و در نجف. همچنین می فرمایند : نگاه کردن به این نگین باعث شادابی روح و تقویت چشم می شود. دست کردن آن سعه صدر (گشایش سینه) و تحمل در برابر مشکلات را زیاد می نماید. باعث تقویت قلب شده و به آن نیرو می بخشد. حاجات را برآورده و باعث تسهیل در امور می گردد. و هچنین : کسی که این انگشتر را در دست کند، فقیر نمی شود و بی پول نمی ماند. (التهذیب: ۳۷/۶ – وسائل الشیعه: ۴۰۳/۱۴)
۳- امام رضا (ع) در باب خاصیت فیروزه می فرمایند:
شخصی به امام رضا (ع) از نداشتن فرزند شکایت می کند. حضرت می فرماید : انگشتری از فیروزه بگیر و بر آن بنویس “رب لا تذرنی فردا وانت خیر الوارثین” همچنسن امام رضا (ع) ضمن حدیثی در فضیلت روز غدیر فرمودنده اند که اولین کوه هایی که به ولایت امیر مومنان شهادت دادند سه کوه عقیق، فیروزه و یاقوت بودند. اولین کوه هایی که اقرار به ولایت حضرت علی (ع) کردند همین سه کوه بودند.
۴- همچنین در برخی روایات درباره خاصیت های سنگ فیروزه آمده است که:
امام علی (ع) چهار انگشتر در دست داشته اند که یکی از آن ها همین گوهر بوده و حضرت آن را برای پیروزی در برابر مشکلات به دست می کرده اند. (المناقب : ۳۰۲/۳ – بحار : ۶۲/۴۲ – وسائل الشیعه : ۹۸/۵)