طرز شست و شو و نگهداری پته
پته هم به عنوان یک اثر هنری مانند همه صنایع دستی دیگر باید هر چند وقت یکبار نظافت شده و اگر نیاز باشد، شستشوی پته انجام شود اما عموما برای شستشوی کالاهایی که به صورت دستی درست می شوند و یا اینکه حداقل یک مرحله آن به صورت دستی تولید می شود باید روش های دقیق تری برای شستشو وجود داشته باشد تا این وسایل آسیب نبینند . علت آن هم این است که صنایع دستی به خاطر ظرافت و زیبایی خاصی که دارند اگر درست شستشو و نگهداری نشوند، ممکن است خیلی زود کیفیت و زیبایی اولیه خود را از دست بدهند و مانند قبل جلوه نداشته باشند و این موضوع در مورد پته هم صدق می کند.
برای همین ما در ادامه قصد داریم اصول شستشوی پته را برای افرادی که محصولات مختلف آن را دارند، شرح دهیم. این هنر دستی فقط به شال و این موارد دختم نمی شود. روسری های پته دوزی شده، رومیزی و خیلی چیزیهای دیگر ممکن است به این صورت تهیه شوند که شستشوی آنها نباید شبیه وسایل و لباس های عادی باشد.
چرا باید پته را بعد از دوخت شست؟
شستن پته غیر از تمیز کردن آن به چند دلیل دیگر می تواند انجام شود:
- مهم ترین دلیل، برطرف کردن بوی پشم است. چون شال و نخ پته از پشم طبیعی گوسفند ساخته می شود و طبیعتاً بو می دهد.
- شستن باعث پاک شدن طرح های چاپی که روی پته خام بوده می شود (طرح های چاپی توسط جوهرهای حلال آب انجام می شود).
- از جذب حشرات جلوگیری می کند. این حشرات می توانند به پته آسیب برسانند.
اولین مرحله در شستشوی پته
پته که یکی از صنایع دستی ایران می باشد برگرفته از پشم و کرک است و به گونه ای بوده که از دوخت و دوز ریسه های پشمی رنگ بر روی پارچه ای ضخیم و پشمی به دست می آید. حال با وجود حساسیتی که این صنایع دستی دارد به طور حتم لازم است در هنگام شست و شوی آن دقت عمل به خرج داد. در این بین دقت داشته باشید که در بسیاری از موارد دیده می شود که پس از دوخت پته اقدام به شستشوی آن می شود که دلایل متعددی دارد بطوری که پس از دوخت و دوز پته می توان جوهر هایی که به وسیله آن طرح پته چاپ شده است را پاک نمود همچنین شستشوی پته موجب می شود بوی پشم کمتر شود و از طرفی با شستشوی پته پس از دوخت آن می توان به عدم جذب حشراتی که موجب آسیب رساندن به پته می شود کمک نمود. با این حال لازم است برای شستشوی پته در اولین مرحله از پودری استفاده شود که فاقد آنزیم باشد چون پودر هایی که آنزیم دارند ممکن است به ساختار رنگ و نخ آسیب جدی وارد نمایند. پس از آن باید پودر بدون آنزیم را در یک تشت آب سرد حل کرد زیرا آب گرم باعث خراب شدن پارچه و رنگ نخ می شود. در مرحله بعد برای شستشوی پته آن را در تشت مذکور گذاشته و بدون اینکه آن را چنگ بزنید پته را در ظرف بچرخانید و برای چند دقیقه این کار را ادامه دهید. دقت داشته باشید در اینجا اگر پودری که برای شستن پته استفاده می شود به درستی در آب حل نشود ممکن است در تار و پود پته این پودر گیر کرده و به درستی شستشو انجام نشود.
مرحله آبکشی پته
در مرحله بعد پس از اینکه پته به درستی در آب و کف غوطه ور شد نوبت به آبکشی می رسد. در این مرحله از شست و شو باید بعد از پایان کار، کف را دور ریخته و پته را با آب تمیز آب کشی کنید به طوری که لازم است تشت را پر از آب تمیز کرده و پته را درون تشت گذاشته و مرتباً از آب جدا کنید. در صورتی که مشاهده کردید هنوز داخل پته کف دارد می توانید این عمل را دو یا سه بار تکرار کنید. در اینجا دقت داشته باشید برای آبگیری به هیچ عنوان نباید آن را بچلانید چون باعث خراب شدن کار می شود. همچنین لازم است بدانید پته را نباید روی بند آویز کنید چون تار و پود پته از هم باز شده خراب می شود و بهترین روش خشک شدن آن پهن کردن پته در آفتاب می باشد. البته بهتر است از تابش مستقیم آفتاب به پته نیز جلوگیری شود.
نحوه اتوکشی پته
اتوکشی پته بایستی حتماً توسط اتوهای بخار انجام شود و توصیه می شود که حتماً این کار را به مراکز خشک شویی معتبر یا متخصصین پته بسپارید.
پته های تازه دوخته شده دارای چین و چروک های زیادی می باشند و باید توسط متخصصین این کار یا اتوشویی های معتبر کاملاً صاف و نورد بشوند.
برای اینکه اتو کشی پته بهتر و راحت تر انجام شود بهتر است پته را پس از شستن کاملاً خشک کنید و قبل از اتوکشی کمی آب رویش اسپری کنید.
برای اتوکردن پته در منزل هرگز نباید اتو را مستقیماً روی پته بگذارید، بلکه باید در پشت کار یک تکه پارچه نم دار سفید قرار داده و با قرار دادن اتو در حالت بخار این کار را انجام دهید.
نکات مهم در شستشوی پته
- در شستشوی و نگهداری از پته نکات مهمی وجود داشته به طوری که باید پس از شستشوی پته سریعا آن را خشک کرده زیرا خیس ماندن آن برای مدت طولانی می تواند باعث رنگ کردن نخ های آن روی شال پته شود. همچنین لازم است بدانید بهترین زمان برای شستن و خشک کردن پته یک روز گرم و آفتابی می باشد و می توان گفت بهترین حالت برای خشک کردن آن پهن کردن پته روی یک سطح صاف و مسطح است.
- در اولین مرحله از شستشوی پته باید از پودری استفاده کنید که فاقد انزیم باشد.چون پودرهایی که آنزیم دارند به ساختار رنگ و نخ آسیب جدی وارد می کنند. به خصوص اگر پارچه ظریف و قیمتی باشد. به طور کلی استفاده از پودرهای آنزیم دار برای همه لباس ها به صورت دایم مناسب نبوده و رنگ و روی آنها را می برد. بعد از انتخاب پودر بدون آنزیم این پودر را در یک تشت آب سرد حل کنید.
- علت اینکه گفته می شود، پودر بدون آنزیم را در ظرف آب سرد حل کنید به دو دلیل است. اول اینکه آب گرم باعث خراب شدن پارچه و رنگ و نخ هی استفاده شده در آن می شود و دوم اینکه قبل از وارد کردن سلسله دوزی مورد نظر به تشت، پودر باید حل شده باشد چون در غیر این صورت پودر به صورت مستقیم روی پارچه و پته نشسته و ممکن است به آن آسیب وارد کند.
- در مرحله بعد برای شستشوی پته آن را در تشت مذکور غوطه ور کنید و بدون اینکه آن را چنگ بزنید شال یا رومیزی را در ظرف بچرخانید و برای چند دقیقه این کار را ادامه دهید.
- بعد از پایان این کار ظرف پودر و آب را دور ریخته و کار مورد نظر را با آب تمیز آبکشی نمایید و تا شستشوی پته کامل شود.
- در مرحله بعدی از شستشوی پته نباید برای آبگیری آن را بچلانید چون باعث خراب شدن کار می شود.
- در مرحله آخر کاری که نباید انجام دهید اینکه آن را روی بند آویزان نکنید چون تارو پودر کار از هم باز می شود و در نهایت برای اینکه محصول پته دوزی شده شما آسیب نبیند برای خشک شدن نباید جلوی نور مستقیم خورشید باشد.
- پته را بایستی به طور کامل بدوزید و قبل از اینکه آن را ریشه کنید بشویید.
- پته را نباید به هیچ عنوان با آب گرم بشوییم زیرا شال و نخ پته از جنس پشم گوسفند است.
- بعد از شستن پته با آب سرد باید سریعاً آن را خشک کرد زیرا نم دار ماندن پته برای مدت زیاد می تواند باعث رنگ دادن نخ هایش شود.
- بهترین زمان برای شستن و خشک کردن پته یک روز گرم و آفتابی است.
- برای خشک کردن پته نباید آن را در جایی قرار دهیم که به مدت زیادی در معرض نور مستقیم آفتاب باشد.
- برای شستشوی پته هرگز آنها را چنگ نزنید و از مواد پاک کننده مانند آب ژاول، کلر و دیگر مواد سفیدکننده استفاده نکنید.
- برای خشک کردن پته هرگز نباید آن را روی بندرخت پهن کرد چون ممکن است باعث کش آمدن پته شود.
- برای شستن پته هرگز از ماشین های لباسشویی اتوماتیک استفاده نکنید، زیرا دور زیاد این ماشین ها هنگام شستشو باعث پرزپرز شدن پته می شود.
- پته های سفید و رنگی را با یکدیگر نشویید. این کار ممکن است باعث رنگ پذیری پته های سفید شود.
- برای شستن و خشک کردن پته می توان از ماشین های دوقلوی قدیمی نیز استفاده کرد. دور چرخش این ماشین ها کم است و مدت زمان شستشویشان را می توان به صورت دستی (معمولاً ده دقیقه) تنظیم کرد.
- اگر شستن پته در منزل برای شما مقدور نیست پته را به خشک شویی های معتبر که قبلاً این کار را انجام داده اند یا پته فروشی ها بسپارید.
نکات مهم در نگهداری از پته
- برای جلوگیری از آسیب دیدگی پته ها و مصون ماندن آن از حشرات موذی پته ها را باید در جای خنک نگهداری کرد به طوری که هوا در آنجا جریان داشته باشد.
- نگهداری پته در چمدان و انباری کار مناسبی نیست. بهتر است حتی الامکان پته را قاب گرفته یا به صورت رومیزی استفاده کنید.
- برای نگهداری پته ها درون چمدان و انباری، پته را باید درون یک پارچه نخی همراه با صابون های معطر نگهداری کنید (در قدیم به جای صابون از تنباکو، نفتالین و … استفاده می شد).
- پته های دارای دوخت خوب و مرغوب پس از گذشت سالیان که سنی از آنها بگذرد و نمونه های آنها موجود نباشد باارزش تر خواهند شد و آنتیک محسوب می شوند.
- تا آنجا که ممکن است از شستشوی پته ها خودداری کنید زیرا باعث فرسایش آن ها می شود.
- در مورد نگهداری آثار پته دوزی نکته مهم این که سعی شود روکش سلفون یا شیشه روی آن قرار داده شود تا محصول تمیز مانده و نیاز به شستشو پیدا نکند.
- پته باید از هر گونه گرد و غبار به دور باشد تا کم تر نیاز به شستشو پیدا کند.
- پته ها را دور از تابش نور خورشید نگهداری کنید. نور خورشید باعث رنگ رفتگی پته خواهد شد.
- برای پته هایی که کاربرد تابلو دارند بهتر است قاب همراه با شیشه روی پته نصب شود تا از نشستن گرد و غبار روی پته جلوگیری شود.
- پته هایی که با شیشه قاب گرفته می شوند نیاز به مقوایی که در قاب سازی ها پشت تابلوها نصب می شود ندارند. زیرا بهتر است هوا در پشت پته و تابلو جریان داشته باشد.