یکشنبه با شاهنامه فردوسی: منوچهر- بخش 2؛ کنون پرشگفتی یکی داستان / زاده شدن زال + متن صوتی و معنی اشعار

خلاصه شاهنامهٔ فردوسی؛ منوچهر- بخش 2

داستان درباره‌ی سام نریمان، پهلوان بزرگ ایران است که پس از زایمان همسرش، فرزندی با موی سپید به دنیا می‌آید. او از دیدن رنگ موی فرزندش ناامید و نگران می‌شود و تصمیم می‌گیرد او را از خود دور کند. سام نسبت به کودک بی‌توجهی می‌کند و او را به کوه سیمرغ می‌سپارد. در این میان، سیمرغ فرزند را به دوردست می‌برد و از آسیب‌های احتمالی او محافظت می‌کند.

کودک بزرگ می‌شود و به انسانی نیکو و شایسته تبدیل می‌شود. در خواب، سام می‌بیند که فرزندش به مقام بلندی می‌رسد و از آنجا متوجه خطای خود در قضاوت درباره‌ی او می‌شود. بعد از خواب، سام تصمیم می‌گیرد به کوه برود و فرزندش را بیابد. در نهایت، سام فرزندش را پیدا کرده و با او آشتی می‌کند، به‌طوری که رابطه‌شان دوباره برقرار می‌شود و فرزند به عنوان یک پهلوان بزرگ شناخته می‌شود.

این داستان به مفاهیمی چون نکوهش قضاوت نادرست و اهمیت مهر و پیوند خانوادگی پرداخته و نشان‌دهنده‌ی مسیر تحولی است که فرزند سام از سر می‌گذراند.

برگردان به زبان ساده

# کنون پرشگفتی یکی داستان

بپیوندم از گفتهٔ باستان

هوش مصنوعی: حالا می‌خواهم داستانی جالب و شگفت‌انگیز را از روایت‌های قدیمی بیان کنم.

# نگه کن که مر سام را روزگار

چه بازی نمود ای پسر گوش دار

هوش مصنوعی: ببین پسر، چه بازی‌ای با زندگی سام کرده است. به این موضوع خوب توجه کن.

# نبود ایچ فرزند مر سام را

دلش بود جویندهٔ کام را

هوش مصنوعی: سام فرزندی نداشت، اما دلش در پی جستجوی کام و خوشی بود.

# نگاری بُد اندر شبستان اوی

ز گلبرگ رخ داشت و ز مشک موی

هوش مصنوعی: دختری بود در خوابگاه او که چهره‌اش مانند گلبرگ و موهایش عطر مشک را داشت.

# از آن ماهش امید فرزند بود

که خورشید‌چهر و برومند بود

هوش مصنوعی: از آن ماه انتظار فرزندی بود، چون او چهره‌ای مانند خورشید داشت و بسیار خوش فرم و زیبا بود.

# ز سام نریمان هم او بار داشت

ز بار گران تنش آزار داشت

هوش مصنوعی: سام نریمان از نژاد بلندآوازه‌ای است که بر دوش خود بار سنگینی را حمل می‌کند و این بار سنگین برای او دردسرساز شده است.

# ز مادر جدا شد بر آن چند روز

نگاری چو خورشید گیتی‌فروز

هوش مصنوعی: او برای چند روز از مادر جدا شد، مانند خورشید که در آسمان نورافشانی می‌کند.

# به چهره چنان بود تابنده شید

ولیکن همه موی بودش سپید

هوش مصنوعی: چهره‌اش همچون آفتاب درخشان بود، اما تمام موهایش سفید شده بود.

# پسر چون ز مادر بر آن گونه زاد

نکردند یک هفته بر سام یاد

هوش مصنوعی: پسر به دنیا آمده را به آن شکل که باید تربیت نکردند، به همین خاطر او یک هفته به یاد سام نمی‌ماند.

# شبستان آن نامور پهلوان

همه پیش آن خرد کودک نوان

هوش مصنوعی: در شبستان آن پهلوان معروف، همه افراد متوجه خرد و دانایی این کودک می‌شوند.

# کسی سام یل را نیارست گفت

که فرزند پیر آمد از خوب‌جفت

هوش مصنوعی: کسی جرأت نکرد بگوید که فرزند پیر به دنیا آمده است از نر و مادری خوب و مناسب.

# یکی دایه بودش به کردار شیر

بر پهلوان اندر آمد دلیر

هوش مصنوعی: یک دایه مانند شیر برای قهرمانان بود که با شجاعت وارد میدان می‌شد.

# که بر سام یل روز فرخنده باد

دل بدسگالان او کنده باد

هوش مصنوعی: درود بر روز خوشی که بر سام یل فرامی‌رسد و به دل دشمنان او آسیب می‌زند.

# پس پردهٔ تو در ای نامجوی

یکی پور پاک آمد از ماه‌روی

هوش مصنوعی: در پشت پردهٔ تو ای کسی که دنبال نام هستی، یکی از نسل پاکان و زیبا رویان به وجود آمده است.

# تنش نقرهٔ سیم و رخ چون بهشت

بر او بر نبینی یک اندام زشت

هوش مصنوعی: بدن او مثل نقره‌ای زیباست و چهره‌اش همانند بهشت جلوه می‌کند، اما نمی‌توانی هیچ نقصی در اندامش ببینی.

# از آهو همان کش سپید است موی

چنین بود بخش تو ای نامجوی

هوش مصنوعی: از آهو همانند او، موی سپید و زیبا است. این هم مانند آن، به تو که در جستجوی نام و آوازه‌ای.

# فرود آمد از تخت سام سوار

به پرده درآمد سوی نو بهار

هوش مصنوعی: سوار از تخت خود پایین آمد و به سمت پرده‌ای رفت که به بهار جدید اشاره دارد.

# چو فرزند را دید مویش سپید

ببود از جهان سر به سر ناامید

هوش مصنوعی: وقتی پدر فرزندش را دید که موهایش سفید شده، از زندگی کاملاً ناامید و مأیوس شد.

# سوی آسمان سر برآورد راست

ز دادآور آنگاه فریاد خواست

هوش مصنوعی: به سمت آسمان سر بلند کرد و از دادخواهی فریاد زد.

# که ای برتر از کژی و کاستی

بهی زان فزاید که تو خواستی

هوش مصنوعی: ای کسی که بالاتر از نقص و عیب هستی، خوبی تو بیشتر می‌شود از آنچه که خود خواستی.

# اگر من گناهی گران کرده‌ام

و گر کیش آهرمن آورده‌ام

هوش مصنوعی: اگر من مرتکب گناه بزرگی شده‌ام و اگر به سمت راهی نادرست رفته‌ام،

# به پوزش مگر کردگار جهان

به من بر ببخشاید اندر نهان

هوش مصنوعی: از خداوند می‌خواهم که در خفا، اشتباهات و خطاهایم را ببخشد.

# بپیچد همی تیره جانم ز شرم

بجوشد همی در دلم خون گرم

هوش مصنوعی: روح من از شرم به شدت مضطرب است و در دل من مانند خون داغ به جوش می‌آید.

# چو آیند و پرسند گردن‌کشان

چه گویم از این بچهٔ بدنشان‌؟

هوش مصنوعی: وقتی که زورمندان و قلدران بیایند و از من درباره این بچه بپرسند، چه جوابی باید بدهم؟

# چه گویم که این بچهٔ دیو چیست؟

پلنگ و دو رنگ است و گر نه پری‌ست

هوش مصنوعی: می‌خواهم بگویم که این موجود عجیب و غریب چه چیزی است؟ آیا پلنگی با دو رنگ است یا اینکه شبیه پری‌هاست؟

# از این ننگ بگذارم ایران زمین

نخواهم بر این بوم و بر آفرین

هوش مصنوعی: از این شرم و عیب، دیگر نمی‌توانم زندگی کنم، ایران من را از این سرزمین و این دیار دور کرده است.

# بفرمود پس تاش برداشتند

از آن بوم و بر دور بگذاشتند

هوش مصنوعی: سپس دستور داد که از آن سرزمین برداشتند و دور شدند.

# به جایی که سیمرغ را خانه بود

بدان خانه این خرد بیگانه بود

هوش مصنوعی: در جایی که سیمرغ، پرنده‌ای افسانه‌ای، خانه داشت، این عقل و خرد هیچ جایی نداشت و متعلق به آنجا نبود.

# نهادند بر کوه و گشتند باز

برآمد بر این روزگاری دراز

هوش مصنوعی: آنها بر فراز کوه قرار گرفتند و سپس پایین آمدند. این وضع در طول زمان طولانی ادامه یافت.

# چنان پهلوان زادهٔ بی‌گناه

ندانست رنگ سپید از سیاه

هوش مصنوعی: پهلوانی که به دنیا آمده بی‌گناه، نتوانسته تفاوت بین خوبی و بدی را تشخیص دهد.

# پدر مهر و پیوند بفگند خوار

جفا کرد بر کودک شیرخوار

هوش مصنوعی: پدر، عشق و ارتباط را نادیده گرفته و با بی‌رحمی با فرزند شیرخوار خود رفتار کرده است.

# یکی داستان زد بر این نرّه شیر

کجا بچه را کرده بد شیر سیر

هوش مصنوعی: روزی داستانی درباره‌ی نرینه شیری نقل شد که چگونه فرزندش را به نیابت از خود سیر کرده و بزرگ کرده است.

# که گر من تو را خون دل دادمی

سپاس ایچ بر سرت ننهادمی

هوش مصنوعی: اگر من به خاطر تو از دل خود خون ریختم، هرگز بر سرت نخواهم گذاشت که از تو سپاسگزاری کنم.

# که تو خود مرا دیده و هم دلی

دلم بگسلد گر ز من بگسلی

هوش مصنوعی: اگر تو مرا دیده‌ای و هم‌دل ما هستیم، پس اگر از من جدا شوی، دل من هم خواهد شکست.

# چو سیمرغ را بچه شد گرْسنه

به پرواز بر شد دمان از بنه

هوش مصنوعی: زمانی که فرزند سیمرغ گرسنه شد، به پرواز درآمد و از مخفیگاهش بیرون آمد.

# یکی شیرخواره خروشنده دید

زمین را چو دریای جوشنده دید

هوش مصنوعی: یک نوزاد را دید که مانند دریا در حال هیجان و جنب و جوش است و زمین را همانند دریای طوفانی به تصویر می‌کشد.

# ز خاراش گهواره و دایه خاک

تن از جامه دور و لب از شیر پاک

هوش مصنوعی: از خاری که وجود دارد، گهواره‌ای درست می‌شود و دایه‌اش خاک است. بدن از لباس دور است و لب‌ها از شیر خالص محرومند.

# به گرد اندرش تیره خاک نژند

به سر برش خورشید گشته بلند

هوش مصنوعی: فرشته‌ای در دور و برش، سایه‌ای از غم و افسردگی وجود دارد، اما بر روی سرش، خورشید با ارتفاع و روشنی‌اش تابان است.

# پلنگش بدی کاشکی مام و باب

مگر سایه‌ای یافتی ز آفتاب

هوش مصنوعی: کاش پلنگ بدی زندگی والدینش را نداشت، اما آیا تو توانستی از زیر سایه‌ی آفتاب رهایی پیدا کنی؟

# فرود آمد از ابر سیمرغ و چنگ

بزد برگرفتش از آن گرم سنگ

هوش مصنوعی: سیمرغ از ابر پایین آمد و با چنگش به سنگ گرمی که آنجا بود، چنگ زد و آن را بر گرفت.

# ببردش دمان تا به البرز کوه

که بودش بدانجا کنام و گروه

هوش مصنوعی: او را به سرعت به کوه البرز ببرید، زیرا آنجا برای او خانه و جمع و جوری وجود دارد.

# سوی بچگان برد تا بشکرند

بدان نالهٔ زار او ننگرند

هوش مصنوعی: باید به سمت کودکان بروید تا به خاطر ناله‌ی غم‌انگیز او شکرگزاری کنند و به آن توجه نکنند.

# ببخشود یزدان نیکی‌دهش

کجا بودنی داشت اندر بوش

هوش مصنوعی: خداوند بزرگ، بخشنده و نیکوکار، آیا جایی برای وجود داشتن در دل بیهوده‌ای وجود دارد؟

# نگه کرد سیمرغ با بچّگان

بر آن خرد خون از دو دیده چکان

هوش مصنوعی: سیمرغ به بچه‌های خود نگاه کرد و از چشمانش اشک‌های خونی ریخت.

# شگفتی بر او بر فگندند مهر

بماندند خیره بدان خوب چهر

هوش مصنوعی: در برابر زیبایی او، شگفتی را بر سرشان ریختند و آن‌ها به تماشای چهره‌ی نیکو و دلربای او مبهوت ماندند.

# شکاری که نازک‌تر آن برگزید

که بی‌شیر مهمان همی خون مزید

هوش مصنوعی: شکاری که با دقت و انتخابی ظریف انتخاب شده، نشان می‌دهد که حتی بدون حضور شیر (به عنوان نماد قدرت و توانایی)، باز هم خون و زندگی دیگران را به خطر می‌اندازد.

# بدین گونه تا روزگاری دراز

برآورد داننده بگشاد راز

هوش مصنوعی: به این صورت، عالم در طول زمان طولانی، دانش خود را به اشتراک گذاشت و رازها را فاش کرد.

# چو آن کودک خرد پر مایه گشت

بر آن کوه بر روزگاری گذشت

هوش مصنوعی: وقتی آن کودک با استعداد بزرگ شد، بر فراز کوه، روزگاری سپری شد.

# یکی مرد شد چون یکی زاد سرو

برش کوه سیمین میانش چو غرو

هوش مصنوعی: یک مرد به قدری بزرگ و باشکوه شده بود که همچون سرو بلندی بر فراز کوه نقره‌ای ایستاده بود و در میان آن، همچون گلی زیبا و درخشان جلوه‌گر بود.

# نشانش پراگنده شد در جهان

بد و نیک هرگز نماند نهان

هوش مصنوعی: نشانه‌های او در دنیا، چه خوب و چه بد، هیچگاه پنهان نمانده و به طور پراکنده مشخص شده‌اند.

# به سام نریمان رسید آگهی

از آن نیک پی پور با فرّهی

هوش مصنوعی: به سام نریمان خبر رسید که فرزند نیکوی او دارای ویژگی‌های برجسته و شایسته‌ای است.

# شبی از شبان داغ دل خفته بود

ز کار زمانه برآشفته بود

هوش مصنوعی: یک شب، دل داغ‌دیده‌ای در خواب بود و از کارهای روزگار ناراحت و آشفته شده بود.

# چنان دید در خواب کز هندوان

یکی مرد بر تازی اسپ دوان

هوش مصنوعی: در خواب دید که یکی از هندوستان سوار بر اسبی تند و تیز در حال مسابقه است.

# ورا مژده دادی به فرزند او

بر آن برز شاخ برومند او

هوش مصنوعی: تو به فرزند او خوشخبری دادی که بر روی درخت تناور و بزرگ او، شاخ و برگی پربار رشد کرده است.

# چو بیدار شد موبدان را بخواند

از این در سخن چند گونه براند

هوش مصنوعی: وقتی موبدان بیدار شدند، او از این در به آن‌ها پیام‌هایی با معانی مختلف می‌ازدند.

# چه گویید گفت اندر این داستان‌؟

خردتان بر این هست هم‌داستان‌؟

هوش مصنوعی: در این داستان چه می‌گویید؟ آیا با عقل و درایت شما بر این موضوع توافق دارد؟

# هر آنکس که بودند پیر و جوان

زبان برگشادند بر پهلوان

هوش مصنوعی: هر کسی، چه پیر و چه جوان، وقتی که به پهلوان رسید، زبان به سخن گشود و حرفش را زد.

# که بر سنگ و بر خاک شیر و پلنگ

چه ماهی به دریا درون با نهنگ

هوش مصنوعی: شیر و پلنگی که بر روی سنگ و خاک نشسته‌اند، دریا را با نهنگ‌هایی که در آن شنا می‌کنند مقایسه می‌کنند. این تصویر نشان‌دهنده تقابل و تضاد و همچنین تأکید بر عظمت و قدرت دریا و موجودات آن است.

# همه بچه را پروراننده‌اند

ستایش به یزدان رساننده‌اند

هوش مصنوعی: همه افراد تلاش می‌کنند تا کودکان را بزرگ کنند و پرورش دهند و در این کار به خدای بزرگ شکر و ستایش می‌گویند.

# تو پیمان نیکی دهش بشکنی

چنان بی‌گنه بچه را بفگنی

هوش مصنوعی: اگر تو به قول و قرار نیکو اذیت برسانی، مانند این است که کودکی را که هیچ گناهی ندارد، مورد آسیب قرار دهی.

# به یزدان کنون سوی پوزش گرای

که اوی است بر نیکویی رهنمای

هوش مصنوعی: هم اکنون به خداوند روی آور و از او طلب بخشش کن، زیرا اوست که در راه نیکوکاری راهنمای تو خواهد بود.

# چو شب تیره شد رای خواب آمدش

از اندیشهٔ دل شتاب آمدش

هوش مصنوعی: زمانی که شب تاریک شد، اندیشه‌های دلش به خواب آمدند و به سرعت او را فرا گرفتند.

# چنان دید در خواب کز کوه هَند

درفشی برافراشتندی بلند

هوش مصنوعی: در خواب دید که از کوه هندوستان، پرچمی بلند و برافراشته شده است.

# جوانی پدید آمدی خوب‌روی

سپاهی گران از پس پشت اوی

هوش مصنوعی: یک جوان زیبا و شجاع ظهور کرد که دارای قدرت و وقار زیادی بود.

# به دست چپش بر یکی موبدی

سوی راستش نامور بخردی

هوش مصنوعی: شخصی با دست چپ خود به سمت یک موبد اشاره می‌کند و در سمت راستش فردی دانا و معروف قرار دارد.

# یکی پیش سام آمدی زان دو مرد

زبان بر گشادی به گفتار سرد

هوش مصنوعی: یک نفر پیش سام آمد و از آن دو مرد سخن گفت، اما با لحنی بی‌احساس و سرد.

# که ای مرد بی‌باک ناپاک رای

دل و دیده شسته ز شرم خدای

هوش مصنوعی: ای مرد شجاع، دل و چشمانت را از شرم خداوند پاک کن و پاکی را در اندیشه خود بگنجان.

# تو را دایه گر مرغ شاید همی

پس این پهلوانی چه باید همی

هوش مصنوعی: شاید تو را دایه‌ای مانند مرغی پرورش دهد، پس چرا باید این پهلوانی را داشته باشی؟

# گر آهو است بر مرد موی سپید

تو را ریش و سر گشت چون خنگ بید

هوش مصنوعی: اگر آهو، شجاعت و زیبایی داشته باشد، موی سپید تو نیز به مانند ریش و موی سر، به اندازه‌ی آن زیبا و جذاب خواهد بود.

# پس از آفریننده بیزار شو

که در تنتْ هر روز رنگی‌ست نو

هوش مصنوعی: از خالق خود دوری کن، زیرا در وجود تو هر روز ویژگی و رنگ جدیدی به وجود می‌آید.

# پسر گر به نزدیک تو بود خوار

کنون هست پروردهٔ کردگار

هوش مصنوعی: هرگاه پسرت نزدیک تو باشد، او را خوار نکن، زیرا که او پرورش یافتهٔ خداوند است.

# کز او مهربان‌تر ورا دایه نیست

تو را خود به مهر اندرون مایه نیست

هوش مصنوعی: هیچ کسی مهربان‌تر از او برای تو نیست و در درون تو همان محبت و عشق وجود ندارد.

# به خواب اندرون بر خروشید سام

چو شیر ژیان کاندر آید به دام

هوش مصنوعی: در خواب، سام مانند شیر بزرگ غرش کرد، زیرا که او به زودی در دام خواهد افتاد.

# چو بیدار شد بخردان را بخواند

سران سپه را همه برنشاند

هوش مصنوعی: وقتی که بیدار شد، فرزانه‌ها را صدا کرد و همه فرماندهان سپاه را گرد خود جمع کرد.

# بیامد دمان سوی آن کوهسار

که افگندگان را کند خواستار

هوش مصنوعی: به وقت معین به سمت آن کوهستان آمد که کسانی را به خود فرا می‌خواند.

# سر اندر ثریا یکی کوه دید

که گفتی ستاره بخواهد کشید

هوش مصنوعی: شخصی در دل آسمان کوهی را مشاهده کرد که به نظر می‌رسید ستاره‌ها می‌خواهند به آن نزدیک شوند.

# نشیمی از او برکشیده بلند

که ناید ز کیوان بر او بر گزند

هوش مصنوعی: نسیم ملایمی از او برخاسته است که هیچ‌کس نمی‌تواند آن را از کیوان (سیاره زحل) بگیرد یا تحت تأثیر قرار دهد.

# فرو برده از شیز و صندل عمود

یک اندر دگر ساخته چوب عود

هوش مصنوعی: از چوب درختان شیز و صندل، که به هم فشرده شده‌اند، تکه‌ای عمود ساخته‌اند که شبیه به چوب عود است.

# بدان سنگ خارا نگه کرد سام

بدان هیبت مرغ و هول کنام

هوش مصنوعی: سام به آن سنگ سخت و محکم توجه کرد و با دیدن آن شکل و وضعیتی شگفت‌انگیز، خیال کرد که مرغی در حال پرواز یا موجودی ترسناک در لانه‌اش است.

# یکی کاخ بد تارک اندر سماک

نه از دست رنج و نه از آب و خاک

هوش مصنوعی: یک کاخ زیبا و بلند در آسمان، نه با زحمت و تلاش انسان، بلکه به طور طبیعی و بدون استفاده از خاک و آب ساخته شده است.

# ره بر شدن جست و کی بود راه

دد و دام را بر چنان جایگاه

هوش مصنوعی: به نظر می‌رسد که در جستجوی رسیدن به هدف و مقصد هستید، اما آیا واقعاً راهی وجود دارد که بتوانید از مشکلات و چالش‌های بزرگ عبور کنید و به آن جایگاه دست یابید؟

# ابر آفریننده کرد آفرین

بمالید رخسارگان بر زمین

هوش مصنوعی: ابر به وجود آورنده زیبایی‌ها، با لطف و زیبایی، چهره‌های زمین را نوازش می‌کند.

# همی گفت کای برتر از جایگاه

ز روشن روان و ز خورشید و ماه

هوش مصنوعی: او می‌گفت ای کسی که بالاتر از هر جایگاهی هستی، تو از روشنایی دل‌ها و از خورشید و ماه نیز برتر هستی.

# گر این کودک از پاک پشت من است

نه از تخم بد گوهر آهرمن است

هوش مصنوعی: اگر این کودک که در دامن من است، به خاطر نیکی و طیبتی است که از من به ارث برده، نه از ریشه‌ای ناپاک و شیطانی نشأت گرفته است.

# از این بر شدن بنده را دست گیر

مر این پر گنه را تو اندر پذیر

هوش مصنوعی: از اینجا به بعد، ای خدا، مرا یاری کن و این پر گناه من را بپذیر.

# چنین گفت سیمرغ با پور سام

که ای دیده رنج نشیم و کنام

هوش مصنوعی: سیمرغ به پسر سام می‌گوید که نگران نباش و راحت باش.

# پدر سام یل پهلوان جهان

سرافرازتر کس میان مهان

هوش مصنوعی: پدر سام، قهرمان بزرگ و معروفی است که در میان بزرگان و پهلوانان، از همه آنان سرشناس‌تر و با احترامی بیشتر است.

# بدین کوه فرزند جوی آمدست

تو را نزد او آب روی آمدست

هوش مصنوعی: در اینجا به کوهی اشاره می‌شود که فرزند یک جوی در آن حضور دارد و به فردی گفته می‌شود که به آن نزدیک شده و آب از آن جوی به او می‌رسد. این بیان نمادی از ارتباط با طبیعت و منابع آب است که به زندگی و نیازهای انسان کمک می‌کند.

# روا باشد اکنون که بردارمت

بی‌آزار نزدیک او آرمت

هوش مصنوعی: مناسب است که به آرامی و بدون آسیب به او، تو را نزدیک او قرار دهم.

# به سیمرغ بنگر که دستان چه گفت

که سیر آمدستی همانا ز جفت

هوش مصنوعی: به سیمرغ نگاه کن و به سخنان او گوش کن، زیرا که تو از جفت خود دور شده‌ای و به سفر آمده‌ای.

# نشیم تو رخشنده گاه من است

دو پرّ تو فرّ کلاه من است

هوش مصنوعی: درخشش تو مکان من است و بال‌های تو مانند کلاهی برای من می‌باشد.

# چنین داد پاسخ که گر تاج و گاه

ببینی و رسم کیانی کلاه

هوش مصنوعی: او در پاسخ گفت که اگر به تخت و مقام پادشاهی و آداب و رسوم کیانی نگاه کنی، باید به این نکته توجه داشته باشی که...

# مگر کاین نشیمت نیاید به کار

یکی آزمایش کن از روزگار

هوش مصنوعی: آیا نشستن و آرامش تو، به‌کار می‌آید؟ یکی را از روزگار آزمون کن.

# ابا خویشتن بر یکی پرّ من

خجسته بود سایهٔ فرّ من

هوش مصنوعی: سایه‌ی بزرگی که به من افتاده است، نشانه‌ی افتخار و بخت نیک من است و من به واسطه‌ی خودم بر روی آن سایه‌ی زیبا سرپا ایستاده‌ام.

# گرت هیچ سختی به روی آورند

ور از نیک و بد گفت و گوی آورند

هوش مصنوعی: اگر با سختی‌ها روبه‌رو شوی و در مورد خوبی‌ها و بدی‌ها صحبت کنند، باید به آن‌ها توجه کنی.

# بر آتش برافگن یکی پرّ من

ببینی هم اندر زمان فرّ من

هوش مصنوعی: اگر بر آتش بگذارند بال و پر من را، می‌بینی که همزمان با آن، نور و درخشش من هم ظهور می‌کند.

# که در زیر پرت بپرورده‌ام

ابا بچّگانت برآورده‌ام

هوش مصنوعی: من زیر سایه‌ی محبتت بزرگ شده‌ام و این را با دلبستگی به فرزندان تو به یاد دارم.

# همان گه بیایم چو ابر سیاه

بی‌آزارت آرم بدین جایگاه

هوش مصنوعی: به محض اینکه بیایم، مانند ابر سیاه، بی‌آنکه مزاحمت ایجاد کنم، در این مکان آرامش را برایت به ارمغان می‌آورم.

# فرامش مکن مهر دایه ز دل

که در دل مرا مهر تو دلگسل

هوش مصنوعی: فراموش نکن که محبت و عشق مادر در قلبم باعث می‌شود که عشق تو قلبم را بشکند.

# دلش کرد پدرام و برداشتش

گرازان به ابر اندر افراشتش

هوش مصنوعی: پدرام را دلش شاد کرد و او را چون گرازان به آسمان برد و او را در ابرها بالا برد.

# ز پروازش آورد نزد پدر

رسیده به زیر برش موی سر

هوش مصنوعی: پرواز او به اندازه‌ای بلند است که به پدرش نزدیک شده و موهای سرش به زیر آمده‌اند.

# تنش پیلوار و به رخ چون بهار

پدر چون بدیدش بنالید زار

هوش مصنوعی: پدر وقتی دخترش را با زیبایی و شادابی مانند بهار مشاهده کرد، دلش شکست و غمگین شد.

# فرو برد سر پیش سیمرغ زود

نیایش همی بآفرین برفزود

هوش مصنوعی: با شتاب سر به پیش سیمرغ می‌برد و دعا می‌کند و بر فرای آن می‌افزاید.

# سراپای کودک همی بنگرید

همی تاج و تخت کئی را سزید

هوش مصنوعی: به رفتار و ظاهری که کودک دارد توجه کنید، آیا او شایسته‌ی ناز و نعمت و مقام‌های بزرگ است؟

# بر و بازوی شیر و خورشید روی

دل پهلوان دست شمشیر جوی

هوش مصنوعی: بر روی سینه دلیران که سمبل قدرت و شجاعت هستند، نشان‌هایی از شیر و خورشید وجود دارد و این نمادها نشان از قدرت و اراده قهرمانان است.

# سپیدش مژه دیدگان قیرگون

چو بسد لب و رخ به مانند خون

هوش مصنوعی: مژه‌های سپید او در کنار چشمان سیاهش، به گونه‌ای نمایان است که لب و چهره‌اش همچون رنگ خون می‌درخشد.

# دل سام شد چون بهشت برین

بر آن پاک فرزند کرد آفرین

هوش مصنوعی: دل سام مانند بهشت برین شد، زیرا آن فرزند پاک را ستایش کرد.

# به من ای پسر گفت دل نرم کن

گذشته مکن یاد و دل گرم کن

هوش مصنوعی: به من بگو که دل را نرم کنم و به یاد گذشته نباشم، بلکه با محبت و گرمی زندگی کنم.

# منم کم‌ترین بنده یزدان پرست

از آن پس که آوردمت باز دست

هوش مصنوعی: من کوچک‌ترین بنده خدا هستم و از زمانی که تو را دوباره به دنیا آورده‌ام، به پرستش او مشغولم.

# پذیرفته‌ام از خدای بزرگ

که دل بر تو هرگز ندارم سترگ

هوش مصنوعی: من از خداوند بزرگ پذیرفته‌ام که هرگز دل به تو نمی‌سپارم.

# بجویم هوای تو از نیک و بد

از این پس چه خواهی تو چونان سزد

هوش مصنوعی: من از این پس فقط به دنبال هوای تو هستم، چه نیکی و چه بدی. اکنون تو چه چیزی را خواستی که مانند این باشد؟

# تنش را یکی پهلوانی قبای

بپوشید و از کوه بگزارد پای

هوش مصنوعی: یک پهلوان با لباس مخصوصش به کوه مشرف شد و از آنجا به پایین آمد.

# فرود آمد از کوه و بالای خواست

همان جامهٔ خسرو آرای خواست

هوش مصنوعی: او از کوه پایین آمد و خواست که همان لباس زیبا و دلربایی که متعلق به خسرو است، به تن کند.

# سپه یک‌سره پیش سام آمدند

گشاده دل و شادکام آمدند

هوش مصنوعی: سربازان با دلی باز و خوشحالی تمام به سام نزدیک شدند.

# تبیره‌زنان پیش بردند پیل

برآمد یکی گرد مانند نیل

هوش مصنوعی: یک عده با نعره و فریاد پیش رفتند و در این حال، فیل بلندی نمایان شد که شبیه به گردابی بزرگ بود.

# خروشیدن کوس با کرّه‌نای

همان زنگ زرین و هندی درای

هوش مصنوعی: صدای بلند طبل و نی که به گوش می‌رسد، همانند زنگ‌های زرین و موسیقی هندی است.

# سواران همه نعره برداشتند

بدان خرّمی راه بگذاشتند

هوش مصنوعی: سواران همه با صدای بلند خوشحالی کردند و به سمت جلو حرکت کردند.

# چو اندر هوا شب علم برگشاد

شد آن روی رومیش زنگی نژاد

هوش مصنوعی: زمانی که شب پرده‌های علم را کنار زد، آن چهره‌ی زیبا و دل‌انگیز مانند طلوعی در آسمان نمایان شد.

# بر آن دشت هامون فرود آمدند

بخفتند و یکبار دم بر زدند

هوش مصنوعی: در آن دشت هامون، فرود آمدند، خوابشان برد و یک بار صدایی بلند کردند.

# چو بر چرخ گردان درفشنده شید

یکی خیمه زد از حریر سپید

هوش مصنوعی: هنگامی که خورشید در آسمان بلند شد، کسی خیمه‌ای از پارچه سفید برپا کرد.

# به شادی به شهر اندرون آمدند

ابا پهلوانی فزون آمدند

هوش مصنوعی: با شادی وارد شهر شدند و برتری و قدرت قهرمانان را احساس کردند.