حکایت‌های سعدی در گلستان / باب اول در سیرت پادشاهان؛ حکایت شماره 6 + فایل صوتی و نگاهی به نسخه‌های قدیمی

معنی حکایت شماره 6، باب اول گلستان سعدی

حکایت از یک پادشاه عجم است که با ظلم و ستم به رعیت خود، باعث رنجش و ترک دیار آنان شد. با کاهش جمعیت رعیت، توانایی پادشاهی او کم شد و خزانه خالی گشت و دشمنان به او حمله کردند. وزیر به پادشاه یادآوری می‌کند که اگر مردم دور او جمع می‌شوند، به خاطر محبت و کرم اوست، نه بر اساس ظلم. اما پادشاه از نصیحت وزیر استقبال نمی‌کند و او را به زندان می‌فرستد. در نهایت، رعیتی که از ستم او رنجیده بودند، به هم پیوسته و توانستند پادشاهی را از او بگیرند. این قصه نشان‌دهنده اهمیت عدالت پادشاه و رابطه خوب با رعیت است که باعث پایداری سلطنت می‌شود.

برگردان به زبان ساده

# یکی را از ملوک عجم حکایت کنند که دستِ تطاول به مال رعیّت دراز کرده بود و جور و اذیّت آغاز کرده. تا به جایی که خلق از مَکایدِ فعلش به جهان برفتند و از کُرْبَتِ جورش راهِ غربت گرفتند. چون رعیّت کم شد، ارتفاعِ ولایت نقصان پذیرفت و خزانه تهی ماند و دشمنان زور آوردند.

هوش مصنوعی: حکایت می‌شود که یکی از پادشاهان فارس، دست به ظلم و ستم بر مال و اموال مردم زده بود و به آزار و ایذای آنها مشغول بود. به حدی که مردم از رفتارهای او رنجیده خاطر شده و به دیاری دیگر رفتند. با کاهش تعداد رعیت، اعمال قدرت پادشاه نیز کاهش یافت و خزانه خالی ماند و دشمنان قدرت بیشتری پیدا کردند.

# هر که فریاد‌رسِ روز مصیبت خواهد

گو در ایّامِ سلامت به جوانمردی کوش

هوش مصنوعی: هرکسی که در روزهای دشوار خواهان کمک و یاری دیگران است، باید در روزهای خوشی و سلامت به مردم نیکوکار و مهربان باشد.

# بندهٔ حلقه‌به‌گوش اَر ننوازی بِرَوَد

لطف کن لطف، که بیگانه شود حلقه‌به‌گوش

هوش مصنوعی: اگر به من توجه نکنی و دست از محبت من بکشی، عاقبت رابطه‌ام با تو گسسته می‌شود. لطفاً با مهربانی‌ات ادامه بده تا این کلاف وابستگی نشکند و به بیگانگی نرسم.

# باری، به مجلس او در، کتاب شاهنامه همی‌خواندند در زوالِ مملکتِ ضحّاک و عهدِ فریدون. وزیر ملک را پرسید: هیچ توان دانستن که فریدون که گنج و ملک و حشم نداشت چگونه بر او مملکت مقرر شد؟ گفت: آن چنان که شنیدی خلقی بر او به تعصّب گرد آمدند و تقویت کردند و پادشاهی یافت. گفت: ای مَلِک! چو گرد آمدن خلقی موجبِ پادشاهیست تو مَر خلق را پریشان برای چه می‌کنی؟ مگر سرِ پادشاهی کردن نداری؟

هوش مصنوعی: در مجلسی که صحبت از کتاب شاهنامه بود، داستان زوال حکومت ضحاک و دوره فریدون خوانده می‌شد. وزیر از پادشاه پرسید که چگونه فریدون، که هیچ ثروت یا قدرتی نداشت، توانست پادشاهی کند. پادشاه پاسخ داد که مردم به خاطر تعصب و حمایت از او جمع شدند و او را تقویت کردند تا به پادشاهی رسید. سپس وزیر به پادشاه گفت: اگر تجمع مردم می‌تواند علت پادشاهی باشد، پس چرا تو مردم را دلسرد و ناراحت می‌کنی؟ آیا نمی‌دانی که باید خود را برای پادشاهی آماده کنی؟

# همان به که لشکر به‌جان پروری

که سلطان به لشکر کند سروری

هوش مصنوعی: بهتر است که به جای پرورش دادن لشکر، سعی کنیم تا حاکمیت و رهبری درستی بر لشکر داشته باشیم.

# ملک گفت: موجب گرد آمدن سپاه و رعیّت چه باشد؟ گفت: پادشه را کَرَم باید تا بر او گرد آیند و رحمت، تا در پناه دولتش ایمن نشینند و ترا این هر دو نیست.

هوش مصنوعی: ملک پرسید: چه چیزی باعث می‌شود که مردم و سربازان دور هم جمع شوند؟ او پاسخ داد: پادشاه باید بخشش و مهربانی داشته باشد تا مردم دور او جمع شوند و از رحمت او بهره‌مند شوند و در سایه قدرتش احساس امنیت کنند. ولی تو هیچ‌ یک از این ویژگی‌ها را نداری.

# نکند جورپیشه سلطانی

که نیاید ز گرگ چوپانی

هوش مصنوعی: شاید توطئه‌ای از سوی سلطانی باشد که نتواند از رفتار نیک چوپان به دور باشد.

# پادشاهی که طرحِ ظلم افکند

پایِ دیوارِ مُلکِ خویش بکنْد

هوش مصنوعی: پادشاهی که ظلم و ستم را بنا نهد، در واقع پایه‌های سلطنت خود را تضعیف می‌کند.

# ملک را پندِ وزیرِ ناصح، موافقِ طبعِ مخالف نیامد؛ روی از این سخن در هم کشید و به زندانش فرستاد. بسی بر نیامد که بنی‌عمّ ِ سلطان به منازعت خاستند و مُلک پدر خواستند، قومی که از دستِ تطاولِ او به‌جان آمده بودند و پریشان شده، بر ایشان گرد آمدند و تقویت کردند تا مُلک از تصرّفِ این به در رفت و بر آنان مقرّر شد.

هوش مصنوعی: پند وزیر ناصح به ملک خوشایند نبود و او به این سخن بی‌توجهی کرد و وزیر را به زندان فرستاد. بعد از مدتی، بستگان سلطان به مخالفت برخاستند و خواستار سلطنت پدرشان شدند. این گروه که از ستم و تجاوز او خسته و ناامید شده بودند، به هم پیوستند و به یکدیگر کمک کردند تا ملک از دست او خارج شده و به آن‌ها برسد.

# پادشاهی کاو روا دارد ستم بر زیردست

دوستدارش روزِ سختی دشمن زورآورست

هوش مصنوعی: کسی که به زیردستانش ظلم می‌کند، در روزهای دشوار، دوستانش را در برابر دشمنان نیرومند تنها می‌گذارد.

# با رعیّت صلح کن وز جنگِ خصمْ ایمن نشین

زان که شاهنشاهِ عادل را رعیّت لشکرست

هوش مصنوعی: با مردم مدارا کن و از جنگ با دشمن بی‌خیال باش، زیرا که خود پادشاه عادل به مردمش نیازمند است و آن‌ها سپاهیان او هستند.