بازار قدیمی ملایر از جاذبه های گردشگری در ملایر
قدمت هسته اولیه بازار ملایر به زمان شیخ الملوک؛ فرزندفتحعلی شاه قاجار می رسد. این بازار شامل دو راسته شمالی جنوبی وشرقی غربی است.
سبک معماری آن اصیل وسنتی است وسخت تحت تاثیرالگوهای بازار دوره صفویه وزندیه (بازاروکیل) قرارگرفته است.
بازارملایربه شیوه خطی وارگانیک ساخته شده ودارای در ورودی است. بازاراصلی در دوره شیخ الملوک بنا شده و افرادی چون مهرعلیخان وابوالقاسم خان نوردی و میرفتاح آن را گسترش داده اند.
آتشکده نوشیجان
در فاصله ی ۲۰ کیلومتری از شمال غرب شهرستان ملایر یکی از جاذبه های گردشگری تاریخی استان همدان قرار گرفته است. «آتشکده ی نوشیجان»، نام این اثر تاریخی است که در منطقه ی «شورکات» و روی تپه ای طبیعی با ارتفاعی نزدیک به ۳۷ متر قرار دارد. در تپه ی نوشیجان، سه طبقه از سه دوره ی فرهنگی مادها، هخامنشیان و ساسانیان کشف شده است
گفته می شود که مادها از اواسط قرن هشتم قبل از میلاد تا نیمه ی نخست قرن ششم پیش از میلاد، در این تپه زندگی می کردند. آثاری که از آتشکده برجای مانده است عبارت است از تالار ستوندار (آپادانا)، چندین اتاق، چندین انبار، حصار، دژ، نخستین نیایشگاه که همان بنای قدیمی در جبهه ی غربی تپه است و معبد مرکزی که باستان شناسان معتقدند این معبد دومین نیایشگاه بوده است.
پارک سیفیه ملایر
در سال ۱۳۰۴ هجری شمسی، در شمال شرقی ملایر و در دامنه ی کوهی به نام گرمه، یکی از تفرجگاه های قدیمی این شهرستان به همت «سیف الدوله» از نوادگان «فتحعلی شاه قاجار»، احداث شد. «پارک سیفیه»، نام این تفرجگاه قدیمی است که دارای مساحت تقریبی ۱۰ هکتار است. درختان کهنسال چنار، حوضچه ها، آب نماها و جنگل مصنوعی از بخش های پارک سیفیه است که روی تپه واقع شده است. گفته می شود که معماری پارک توسط مهندسان کشور ایتالیا صورت گرفته است. جز بخش های ذکر شده، این پارک قدیمی دارای دو استخر، یک ساختمان به منظور سکونت سیف الدوله و یک مسجد است. «پارک سیف الدوله» نام دیگر این بوستان بزرگ و زیبای جنگلی است.
تالاب کرد خورد ملایر
«کرد خورد» یا «آق گل»، نام تالابی است که در ۲۰ کیلومتری شمال شرقی شهرستان ملایر قرار دارد. این تالاب به دلیل قرارگیری در یک کیلومتری روستایی به نام «کرد خورد» به این نام شهرت یافته است. بهترین زمان برای تماشای این تالاب زیبا، اواخر زمستان و اوایل فصل بهار است که دارای چشم انداز و مناظری بسیار زیبا و کم نظیر می شود. مهاجرت پرندگان در این ایام از مهم ترین دلایل ایجاد این زیبایی ها است که گردشگران و مسافران بسیاری را برای حضور در این منطقه از کشور، میزبان است. پرندگان مهاجر در تالاب کرد خورد از روسیه، اسکاندیناوی و قفقاز به این تالاب پرواز می کنند
کشیم کوچک، باکلان بزرگ، اگرت بزرگ، فلامینگوی بزرگ، بوتیمار کوچک، چوب پا، چنگر نوک، کاکایی سرسیاه، زرده پره طلایی، پرستوی دریایی تنها چند گونه از پرندگانی است که از سرزمین هایی همچون قفقاز، روسیه و اسکاندیناوی به این تالاب مهاجرت می کنند. تالاب کرد خورد، به دلیل بهره مندی از مواد غذایی مناسب برای پرندگان، یکی از غنی ترین آبگیرهای منطقه در غرب کشور است.
یخچال میرفتاح ملایر
از دیگر جاذبه های گردشگری در شهرستان ملایر، سازه ای است تاریخی و متعلق به دوران حکومت قاجاریان که در مسیر بلوار ملایر به بروجرد قرار دارد. «یخچال میرفتاح»، نام این اثر تاریخی است که به همت «میرفتاح» احداث شده است. بنای یخچال به شگل گنبد بوده و سازنده از آجر برای ساخت آن استفاده کرده است. در ساخت یخچال از تزئینات زیادی استفاده نشده و تنها تزئین کار شده در آن، دو ردیف آجرکاری است که به شکل کمربندی و با ضخامتی برابر با ۲۲۰ سانتی متر، بخش داخلی بنای یخچال را پوشانده است. یخچال دارای ۱۲ متر ارتفاع از سطح زمین تا گنبد است. همچنین فاصله ی بنا از سطح زمین تا منبع ذخیره ی یخ، ۴ متر برآورد شده است. دو درب ورودی دهلیز شکل، پلکانی جهت رفتن به بخش انتهایی یخدان و برداشت یخ و گنبد، بخش هایی است که این اثر کهن را تشکیل می دهد.
خانه و موزه لطفعلیان ملایر
از دیگر جاذبه های گردشگری در شهرستان ملایر، می توان به «خانه لطفعلیان» این شهرستان اشاره کرد که قدمت ساخت آن به دوران حکومت قاجاریان بازمی گردد. این خانه ی کهن که متعلق به «محسن مصدفی» یا «مصدق الممالک» است، در دو طبقه و از بخش های اصلی مانند اندرونی، حسینیه، خانه و اصطبل ساخته شده است. البته آنچه که امروزه به آن خانه ی لطفعلیان گفته می شود، درواقع همان حسینیه است که مدت ها بعد از ساخت مجموعه ی لطفعلیان توسط «مرتضی خان لطفعلیان»، خریداری شد و به مکان مسکونی، تغییر یافت.
حوض خانه، لمبه کوبی های چوبی سقف و درهای ارسی با شیشه های رنگارنگ، از زیباترین بخش ها و تزئینات انجام شده در این خانه ی قدیمی است
حوض خانه از زیباترین قسمت های این بنای تاریخی است که با استفاده از طاق های آجری بسیار زیبا و به سبک چهار بخشی پوشیده شده است. همچنین در این بنا از تزئینات لمبه کوبی چوبی در سقف استفاده شده است که بسیار زیبا و چشم نواز است. درهای ارسی با شیشه های رنگارنگ نیز بر زیبایی این خانه افزوده است. امروزه این عمارت کهن به عنوان موزه فعالیت می کند. این در حالی است که اداره ی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ملایر نیز در این خانه ی تاریخی، قرار دارد.
برج آرامگاه بابا حسین
در فاصله ی ۵۵ کیلومتری از غرب شهرستان ملایر، یکی دیگر از دیدنی های تاریخی این شهرستان قرار گرفته است که گردشگران و مسافران بسیاری هنگام حضور در ملایر به تماشای آن می روند. «برج آرامگاه باباحسین» که به «آرامگاه یوشع نبی» نیز شهرت دارد، نام این جاذبه ی گردشگری تاریخی است که طبق روایات و گفته های مردم ملایر، به نظر می رسد که این بنای تاریخی، مقبره و آرامگاه یکی از پیامبران بنی اسرائیل، به نام «حضرت یوشع بن نوح (ع)»، است. به نظر می رسد که این آرامگاه متعلق به دورانی از قرن ششم تا هشتم هجری قمری است و در گذشته در بین پیروان یهود ساکن در این منطقه از کشور، دارای اهمیت و ارزش بسیاری بوده است. این برج که در دامنه ی باغ های روستای «سیاه کمر» ملایر قرا ردارد، دارای پلان و طرحی به شکل ۱۲ ضلعی منتظم بوده و می توان آن را در گروه برج مقبره هایی با گنبد مخروطی شکل یا «رک»، قرار داد.
قلعه پری ملایر
«قلعه پری»، منطقه ای است باستانی که در روستایی به همین نام و در فاصله ی کمی از شهرستان ملایر قرار دارد. در این میراث ایران کهن، یکی از مشاهیر و بزرگان ایران، «کریم خان زند»، دیده به جهان گشوده است.
در محوطه ی تاریخی پری، بیش از ۱۵۰ قبر قدیمی کشف شده است که اجساد آن به گونه ای صورت هایشان به سمت خورشید باشد، دفن شده است
جالب است بدانید که در این محوطه ی تاریخی، بیش از ۱۵۰ قبر قدیمی وجود دارد. طبق کاوش ها و تحقیقات انجام شده روی این قبور و محوطه ی تاریخی پری، کارشناسان چنین استنباط کرده اند که احتمالا ساکنین آن زمان، با توجه به موقعیت قرارگیری خورشید در آسمان، محل و جهت دفن مردگان خود را انتخاب می کردند. درواقع اجساد به گونه ای دفن می شدند که صورت آن ها به سمت خورشید قرار گیرد. قدیمی ترین قبور کشف شده در این مکان متعلق به هزاره ی نخست میلادی است.
منطقه حفاظت شده لشگر
«منطقه ی حفاظت شده ی لشگر» را می توان یکی دیگر از مکان های دیدنی و از جاذبه های گردشگری شهرستان ملایر معرفی کرد. این منطقه در بخش شرقی و جنوب شرقی این شهرستان قرار گرفته و با مساحت تقریبی ۱۶ هکتار، زیستگاه مناسبی برای گونه های متنوعی از جانوران و گیاهان محسوب می شود. لشگر به واسطه ی موقعیت طبیعی و توپوگرافی از سه منطقه ی دشتی، تپه ماهوری و کوهستانی برخوردار بوده که مناطق کوهستانی به مکان مناسبی برای زندگی حیواناتی همچون کل و بز، تپه ماهوری به زیستگاه گونه هایی از قوچ و میش ارمنی و نواحی دشتی نیز با تغییر کاربری که توسط روستاییان صورت گرفته است، به محلی ایده آل برای کشت باغ های انگور تبدیل شده است. حضور چشمه های فصلی در کنار چشمه های دائمی در این منطقه ی حفاظت شده، باعث رشد و نمو پوشش گیاهی متنوع شده که بخش عمده ای از ذخایر گیاهی استان همدان را تامین می کند. این منطقه از ملایر از سال ۱۳۶۳ به عنوان منطقه ی شکار ممنوع و پس از آن به منطقه ی حفاظت شده تبدیل شده است.
قلعه سلیمان خان بوربور
قلعه های سلیمان خان بوربور که به صورت خشتی و گلی ساخته شده اند و متاثر از معماری دوره قاجاری هستند بزرگترین قلعه های استان همدان با مساحتی بیش از یک هکتار در شهر جدید اسلامشهر آق گل واقع شده اند که متا سفانه اگر به این بنای با شکوه رسیدگی نشود در حال رو به ویرانی می رود.
این قلعه در روستای بزرگ اسلام آباد از توابع بخش مرکزی ملایر واقع شده است و با مرکز شهرستان حدوداً ۳۶ کیلومتر فاصله دارد، قلعه از چند بخش مجزا که هر کدام از بخشها یک قلعه محسوب می شوند و همگی درون حصاری رفیع قرار دارند تشکیل شده است.
۱۰ برج خشتی به فواصل معین در حصار تعبیه شده است، قلعه مساحتی حدود یک هکتار را اشغال نموده است.
از ورودی جنوبی وارد هشتی زیر برج می شوند و پس از آن دالان طویلی تا برج شمالی ادامه دارد در طرفین دالان کوچه مانند قلعه های عظام الملک – محمودخان و سلیمان خان قرار گرفته است. داخل این قلعه حمام اختصاصی نیز وجود دارد که به صورت طاق و تویزه و دارای خزینه می باشد.
در جای جای قلعه آجر کاریهای زیبا در نماهای بنا و تزئینات گچبری در بدنه های داخل اتاقها به وفور دیده میشود. این بنا به واسطه مجاورت با تالاب فصلی آق گل می تواند به یکی از جاذبه های گردشگری پر رونق شهرستان تبدیل شود.
برج بید کرپه ملایر
برج بید كرپه بنای آجری است كه در روستای بید كرپه وسطی از توابع بخش زند واقع است، این برج در پی هجوم اقوام لُر كه روزگاری به غارت مناطق مركزی ایران می پرداخته و صرفاً جهت دیدبانی ساخته شده است.مصالح به كار رفته از سنگ و آجر است كه با ملات گل ساخته شده است، در بدنه های طبقه فوقانی سوراخ هائی به عنوان تیركش تعبیه شده است.
وجود این برج در این منطقه نشان از رونق و آبادانی آن در گذشته داشته است. برج روستای بید کرپه سنگری برای تفنگ چیان خان بوده است که در برابر غارتگران در زمان سخت گرسنگی و خشکسالی ساخته شده است. این برج از کف زمین تا بالا دارای ۵ طبقه است طبقه های بالایی دارای روزنه ای برای دید دید بانان و لوله های تفنگ تفنگ چیان بوده و طبقات پایین هم انبار بوده است طبقه سوم که همکف پشتبان است با نردبانی موقت به طبقات بالاتر راه داشته است در صورت گشایش بارو این نردبان برای جلوگیری از دسترسی به تفنگچیان به بالا کشیده می شده است.
این برج در ۴۰ کیلومتری جنوب شهرستان ملایر در روستای بید کرپه وسطی قراردارد.
قلعه انوج
قلعه باستانی انوج با قدمتی هشت هزار ساله (بیش از ۶۰۰۰ شش هزار سال قبل از میلاد)است. این قلعه باستانی از خشت و گل ساخته شده که گرداگرد آن تونل و غار هایی طولانی است که گویا به عنوان یک نوع راه مخفی برای زمان های اضطراری حفر شده است .گذر زمان وخاکبرداری فراوان آسیب های جدی به این بنا وارد نموده است. بااین حال بقایای این دژ استوار همچون کتیبه ای ماندگار سخن از فرهنگ و تمدن دیرین این دیار دارد.
پارک سیفیه ملایر
یکی از قدیمی ترین پارک کشور است که در سال ۱۳۰۴ توسط سیف الدوله یکی از نوه های فتحعلی شاه که در آن زمان حاکم ولایت ملایر بود احداث شد. این بوستان در شمال شرقی ملایر و در دامنه کوه گرمه ساخته شده است. مساحت آن در حدود ۱۰ هکتار است. این بوستان دارای درختان چنار کهنسال برای ایجاد سایه، حوضچه ها و آبنما و جنگل مصنوعی بر روی تپه ها است. این پارک توسط مهندسان ایتالیایی طراحی و ساخته شده است. در آن زمان تویسرکان یکی از توابع ملایر بوده است.بوستان سیفیه دارای دو استخر، یک مسجد و یک ساختمان که محل سکونت سیف الدوله بوده است.
تپه گونسپان (پاتپه)
تپه گونسپان یا پاتپه، از جمله بلندترین تپه های باستانی ایران با ارتفاع 28 متر است و در نزدیکی ملایر در استان همدان قرار دارد.
محوطه باستانی پاتپه در مساحتی به طول 138 و عرض 95 متر بیش از 6 هزار سال قدمت داردو در 3 کیلومتری جنوب غربی شهرستان ملایر بر سر راه فرعی ملایر - بروجرد واقع است.
تالاب کرد خورد
تالاب کرد خورد در روستایی با همین نام قرار دارد که یکی از بهترین زیستگاه های پرندگان است. در فصل بهار و تابستان که پرندگان به این منطقه کوچ می کنند گردشگران شاهد یکی از بهترین منظره های طبیعی در هنگام پرواز پرندگان خواهند بود. اردک بلوطی، فلامینگو، خوتکا، حواصیل زرد، پرستوی دریایی و کاکایی سرسیاه برخی از پرندگان این تالاب اند. آب تالاب از بارش باران و ذوب شدن برف های اطراف تأمین می شود.