سردشت کجاست؟
سَردَشت از شهرهای کردنشین استان آذربایجان غربی و مرکز شهرستان سردشت است، که در جنوب غربی این استان و امتداد جنوبی ارومیه قرار دارد و با شمال کشور عراق و اقلیم فدرال کردستان عراق همسایه است. بر پایه سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیت این شهر برابر با ۶۸۱۶۵ نفر بوده است. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۱۴۸۰ متر می باشد.
سردشت در پای کوه گرده سور بر روی دشتی در ارتفاع به وسعت ۵/۲ کیلومتر مربع و با ارتفاع ۱۴۸۰ متر از سطح دریا و طول جغرافیایی ۴۵٫۵۳ شرقی و عرض ۳۶٫۲۵ شمالی بر کنار چشمه آبی رو به شرق مشرف به رودخانه کلو قرارگرفته است. آب آشامیدنی شهر و قسمت عظم آب زراعتی زمین های اطراف شهر از این چشمه که کانون آبگیر کوه گرده سور کوه های مرزی می باشد تأمین می گردد.
از بوکان ۱۰۵ کیلومتر (از طریق جاده شوسه) و از طریق مسیر بوکان-خلیفان-ربط ۱۳۰ کیلومتر و از مهاباد ۱۲۵ کیلومتر؛ همچنین با پیرانشهر ۹۰ کیلومتر و از بانه نیز ۶۰ کیلومتر فاصله دارد.
شهر سردشت در دل رشته کوه های مرزی و در ۳۵کیلومتری اقلیم کردستان عراق و نزدیکترین شهر اقلیم به آن شهر قلعه دزه است.
مردم سردشت پیرو مذهب شافعی اهل سنت هستند. این شهر و بعضی از آبادی های اطرافش در جنگ ایران و عراق توسط هواپیماهای عراق بمباران شیمیایی شد.
شهرستان سردشت دارای سه بازارچه مرزی کیله(رسمی) و قاسم رش و اشکان (موقت) می باشد.
(فیلم) جاذبه های گردشگری سردشت
سردشت در دامنه کوه گرده سور گسترده شده است
پیشینه تاریخی سردشت:
سردشت قبل از اسلام در ضلع شمال غربی شهر کنونی در کنار چشمه آبی بزرگ قرار داشته و مدتی به نام «نیزه رو» نامیده می شد و دارای پنج برج و با روی محکمی بوده که آثار آن هنوز پیداست. سردشت یکی از مناطق تاریخی و باستانی است که هنوز آثار متعددی از آن شناسایی نشده و دست نخورده مانده یا به غارت رفته است. در نزدیکی سردشت آثار قلعه ای مربوط به دوره اشکانیان به نام (وارش قاضی آوا) وجود دارد.
جغرافیای سردشت:
سردشت در دامنه کوه گرده سور (Gerde Sûr) گسترده شده است، کوهستان های قندیل در شمال غربی سردشت قرار دارند. سردشت از شمال با پیرانشهر، از شرق با مهاباد و بوکان و از جنوب شرق با بانه در استان کردستان همسایه است. سردشت از غرب با شهرهای رانیه و قلعه دیزه و استان اربیل(هولیر) و از جنوب با شهر سلیمانیه و شهر شارباژیر و ماوت در استان سلیمانیه همسایه است. همچنین سردشت دارای ۱۰۰ کیلومتر مرز با کردستان عراق می باشد.
منطقه سردشت کوهستانی، ناهموار پوشیده از جنگل با وسعت ۱۶۶۰ کیلومتر مربع می باشد. از کوه های مرتفع منطقه سردشت می توان به اسامی زیر اشاره کرد:
- بلفت
- هوینه مال (جنوب روستای قلعه رهش)
- زه ردکه (در منطقه آلان)
- سه ری گوم (پشت شهر میرآباد)
- ترخان
- ابراهیم جلال
- کوه نستان
- لندی شیخان
- داشان قلعه
- کاسه بردین
- حاجی ابراهیم
- برده سپیان
زبان مردم سردشت:
مردم سردشت به زبان کردی سورانی و با لهجه مکریانی (مُکُریانی) صحبت می کنند. البته مردم منطقه سردشت نیز با لهجه مکریانی خود تکلم می کنند. زبان کردی سورانی شاخه ای از کردی کرمانجی شمالی محسوب می شود و قرابت های همسان با سورانی هولیر در استان اربیل و سورانی بابانی استان سلیمانیه در کردستان عراق دارد. مکریان نام امارت تاریخی است که پیش از قانون جدید تقسیمات کشوری به منطقه ای در شمال غربی ایران گفته می شد که شامل شهرستان های تکاب، بانه، سقز، شاهین دژ، بوکان، سردشت، اشنویه، مهاباد و پیرانشهر و نقده می شد. البته منطقه رانیه و پژدر و قلادزه را نیز به لحاظ قرابت زبانی و فرهنگی نیز جزء مکریان به حساب می آیند.
مردم سردشت به زبان کردی سورانی صحبت می کنند
مکان های گردشگری سردشت:
از امکان تاریخی و گردشگری سردشت می توان به موارد زیر اشاره کرد:
رودخانه زاب:
رودخانه زاب به طول ۴۰۰ تا ۴۴۰ کیلومتر که از کوه های کردستان سرچشمه می گیرد و به طرف مغرب ایران خارج از مرز در کشور عراق به رود دیاله و سد دوکان و سپس به دجله می پیوندد. شاخه ای از زاب صغیر (که لوی) از کوه های شمال غرب پیرانشهر (سیاه کوه با ارتفاع ۳۵۷۸ متر) شروع شده و ضمن دریافت آب از شعباتی مانند لاوین، بادین وارد تنگ گرژال می شود آنگاه در دشت که لوی ۶ کیلومتری سردشت جریان پیدا می کند آنگاه از زیر پل فلزی (سردشت- مهاباد- بانه) عبور می کند و در پیچ وخم کوهستان جریان پیدا می کند و شعبات دیگری مانند چم شلماش و رزگه را دریافت می کند و آنگاه مرز بین ایران و عراق را در منطقه آلان تشکیل می دهد؛ و بعداً به نام چم تیت وارد خاک عراق شده و سپس با دریافت شعبات مهم دیگر به دریاچه دکان عراق می ریزد و به دجله می پیوندد.
پل قلاتاسیان:
یکی از پل های موجود بر رودخانه زاب صغیر پل قلا تاسی یا قلاتاسیان است که به مرور زمان و همچنین بالا آمدن آب موجب تخریب لایه های سست سطحی آن شده طول پل شمالی- جنوبی است و در حقیقت به استثنای یکی از ستون های شمالی سنگ چینی که ملاط ان تقریباً از پایه شروع شده بقیه ستون ها را نگ های طبیعی طرفین پل که ناشی از شیب تند کوهستانی و آخرین دامنه آن است با سه ستون سنگی نیمه تمام طبیعی که هر کدام با سنگ چینی محکم پایه های اصلی پل را تشکیل می دهند ساخته شده است. این پل بر سر راه قدیمی میر آباد به مهاباد در قسمت شمالی رودخانه زاب کوچک بنا شده نزدیکترین روستا به پل قلاتاسیان از سمت غربی روستاهای نبی آوا و موسالان است. احتمالاً این پل در اواسط قرن سیزدهم هجری و به دستور شیخ مولانا از مریدان شیخ یوسف الدین برهان بنا شده باشد و به گفته ای به پل مولانا نیز شهرت دارد.
گرمابهٔ بیستون:
حمام قدیمی (گرمابهٔ بیستون) در داخل شهر که به دستور زمان عزیزخان مکری سیاستمدار کُرد در دوره قاجار ساخته شده است.
محوطه های تاریخی متعدد که هنوز در سطح ناحیه شناسایی و کشف نشده اند، را می توان به عنوان بستر و زمینه ساز رشد و شکوفایی ناحیه در زمینه های مختلف اجتماعی و اقتصادی و توریستی دانست؛ با ذکر این اوصاف باید گفت که سردشت قابلیت تبدیل به منطقه نمونه گردشگری را دارد.
