در حالی که نهال تحصیلات تکمیلی در کشور همچنان نوپاست، دانشگاه‌ها به دنبال توسعه مقاطع تحصیلات تکمیلی از طریق جذب بیشتر دانشجویان به واسطه ارائه دوره‌های عالیه هستند. در این میان، دانشگاه‌ها، ضمن گسترش مقاطع ارشد و دکتری، به دنبال ارائه دوره‌های پسا دکتری نیز هستند.
دوره پسا دکتری پژوهشی
پسادکتری یا فوق دکتری، به دوره‌ای از تحقیقات آکادمیک گفته می‌شود که محققان بعد از به اتمام رساندن مقطع دکتری و کسب مدرک، -معمولاً تا ۵ سال و قبل از یافتن شغل ثابت آکادمیک- سپری می‌کنند. در این دوره، دانشجویان، به عنوان محقق در دانشگاه‌ها یا مراکز تحقیقاتی مشغول بکار می‌شوند؛ با این حال سپری کردن این دوره منجر به دریافت مدرکی به این نام نمی‌شود.
شیوه انتخاب پژوهشگر دوره پسا دکتری
شیوه معمول انتخاب پژوهشگران، اینگونه است که دانشگاه، اقدام به انتشار فراخوان عمومی جذب پژوهشگر پسادکتری می کند و پس از بررسی رزومه متقاضیان، افراد واجد شرایط را استخدام می کند.
در روش دیگر، استاد میزبان پس از اطمینان از توانایی تأمین مالی می تواند از طریق آگهی در سایت دانشگاه و یا هر مکانیسم دیگر موضوع استخدام را اعلان عمومی کرده و از بین متقاضیان فرد مورد نظر را انتخاب نماید.
پژوهشگر پسادکتری جهت کار پژوهشی (معمولاً برای مدت ۱ تا ۳ سال) در یک گروه پژوهشی در دانشگاه استخدام می شود. کار پژوهشگر به طور مستقیم در ارتباط با استاد میزبان و در جهت اهداف پژوهشی گروه وی تعریف می شود.
شیوه استخدام پژوهشگر پسادکتری
شرط اولیه برای استخدام پژوهشگر پسادکتری وجود استاد میزبانی است (که در مرتبه دانشیاری یا استادی است) که بتواند هزینه استخدام را تأمین نماید. تأمین مالی ممکن است از طریق قراردادهای ارتباط با صنعت، از منابع شخصی، حمایت بنیاد نخبگان یا حتی از منابع معاونت پژوهشی دانشگاه باشد. در برخی دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی، مبلغ حقوق پژوهشگر به صورت توافقی بین پژوهشگر و استاد میزبان مشخص می شود، و در برخی دیگر، مبلغ این قراردادها از سوی دانشگاه تعیین می گردد. لازم به ذکر است که پژوهشگر پسادکتری، رابطه استخدامی با دانشگاه ندارد.
مدارک مورد نیاز جهت ورود به دوره پسا دکترا
علاوه بر شرایط عمومی ورود به آموزش عالی و نداشتن مشکل نظام وظیفه (برای آقایان)، شرایط علمی خاصی برای ورود به دوره پسادکتری لازم است که از سوی هر دانشگاه تعیین و اعلام می شود. شرایط لازم برای استخدام:
- رزومه غنی (شامل سابقه آموزشی و فعالیت های پژوهشی)
- چاپ مقالات ISI
- پیشنهاد طرح پژوهشی دوره پسا دکتری و توصیه نامه از اساتید راهنما و مشاور رساله دکتری
هدف از دوره پسا دکتری چیست؟
دوره‌های پسادکتری، جهت بیشتر شدن تخصص و دانش و کسب مهارت‌های لازم تحقیقاتی در موضوعی خاص است. ارائه دوره‌های پسادکتری معمولاً به عنوان بخشی از وظایف یک مؤسسه دانشگاهی یا تحقیقاتی است. انتظار می‌رود گذراندن دوره های پسادکتری، به تولید و چاپ محتوای علمی منجر شود. در برخی از کشورها مانند روسیه و انگلستان ممکن است سطوحی بالاتر از سطح دکترا هم شناخته شود؛ در حالی که در دیگر کشورها این گونه نبوده و گذراندن این دوره‌ها تنها به صورت سابقه تحقیقاتی در رزومه افراد ثبت می‌گردد. در ایران نیز اخیراً توسط برخی از دانشگاه‌ها چنین دوره‌هایی ارائه و از عبارت فوق دکترا برای اشاره به چنین دوره‌هایی استفاده می‌شود.
محقق پسادکتری معمولاً با قراردادی رسمی یا با بورس تحصیلی حمایت مالی می‌شود. در دوره پسادکتری معمولاً محقق به صورت مستقل و بر روی موضوعی جداگانه کار می‌کند.
تمدید دوره پسادکتری
قرارداد های پسادکتری برای مدت محدود بسته می شوند و در صورت موافقت استاد میزبان تمدید می شوند.
خاتمه و دریافت گواهی دوره پسا دکترا
پس از پایان دوره و با تأیید استاد میزبان، پژوهشگر می تواند از معاونت پژوهشی دانشگاه، تقاضای گواهی دوره پسا دکتری نماید. این گواهی به منزله یک مدرک تحصیلی نمی باشد.
لینک دانلود آیین نامه ای که بر اساس دستورالعمل برگزاری دوره های تحقیقاتی پسا دکترای پژوهشی وزارت متبوع در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تدوین و ابلاغ شده است.
