ایمپکت فکتور چیست؟

این یک واقعیت شناخته شده است که دانشگاهیان در جهان برای انتشار مقاله در ژورنال‌های معتبر انگلیسی زبان زیر فشار هستند. و ضریب تاثیر ژورنال، شناخته شده ترین عامل اعتبار و تاثیر به حساب می‌‌آید. به همین ترتیب، بسیاری از افراد، ژورنالی که قرار است در آن مقاله‌شان را به چاپ برسانند را بر اساس ضریب تاثیر انتخاب می‌کنند.

ایمپکت فکتور (Impact Factor) چیست؟

بنیان گذار موسسه اطلاعات علمی (ISI)، در سال ۱۹۶۰، شاخصی برای سنجش سطح علمی تحت عنوان ایمپکت فکتور (Impact Factor) را بنا نهاد. از آن سال به بعد این شاخص برای تمام مجلاتی که در لیست مجلات تامسون رویترز هستند محاسبه می شود. این شاخص معیار مهمی برای اعتبار یک مجله درزمینه ی پژوهشی خاص، با دیگر مجلات در همان زمینه ی پژوهشی است. Impact Factor امروزه مهم ترین شاخص مطرح درزمینه ی سنجش علمی می باشد.

به زبان ساده ضریب تأثیر یا Impact Factor درواقع میزان تأثیری است که یک مقاله بر مقالات بعدی می گذارد. Impact Factor که به اختصار به آن IF می گویند شاخصی کمّی است که میزان ارجاع (رفرنس دهی) به مقالات یک مجله علمی را نشان می دهد. ایمپکت فکتور نشان می دهد که به یک مقاله منتشرشده، چند بار رجوع شده است؛ و برآورد نسبت میزان عددی استنادها به تعداد مقالات چاپ شده در یک سال در یک ژورنال به خصوص را در نظر می گیرد.

ایمپکت فکتور هنگامی که چندین ژورنال در زمینه های مشابه در اختیاردارید می توان فرایند مقایسه ی ارزش و اعتبار آن ها را ساده سازد و ارزیابی قابل قبولی را از هر ژورنال ارائه می دهد. این شاخص مختص مجلاتی (ژورنال هایی) است که مقالات معتبر علمی را در زمینه های گوناگون انتشار می دهند. لازم به ذکر است که عدد شاخص Impact Factor برای یک نشریه پزشکی، فقط قابل مقایسه با همان زمینه علمی است و نمی توان IF مجله پزشکی را با IF مجله فنی و مهندسی مقایسه کرد.

تفاوت ایمپکت فاکتور JCR با گلوبال ایمپکت فاکتور چیست؟

ضریب تاثیری که توسط موسسه تامسون رویترز منتشر می شود نشان دهنده نفوذ علمی مقاله است و بیشتر متکی بر تعداد استناداتی است که به مقالات یک مجله می شود. هر چه مقاله های یک مجله بیشتر مورد استناد قرار گیرند و در مقالات و کتاب ها به آن ها رفرنس داده شود، ضریب تاثیر آن مجله نیز بیشتر خواهد بود. به غیر از ضریب تاثیر JCR موسسه تامسون رویترز سنجه های دیگری نیز وجود دارد که عبارتند از:

گلوبال ایمپکت فاکتور (GIF) (Global Impact Factor)
ضریب تاثیر جهانی Universal Impact Factor (UIF)
ضریب تاثیر علمی Scientific Journal Impact Factor (SJIF)
و موارد دیگر

این ضرایب تاثیر توسط شرکت ها و خود ناشران تولید می شود و اعتبار چندانی ندارند و در بین دانشگاهیان و محیط های آکادمیک معمولاً به این نوع از ایمپکت فاکتورها اعتباری داده نمی شود. توجه داشته باشید که این ضرایب تاثیر صرفاً اعتبار ندارند و هر مجله ای که دارای چنین ضریب تاثیر باشد جعلی نیست. بسیاری از مجلات از طرف ناشر خود چنین ضریب تاثیری را دریافت می کنند که باید توجه داشته باشید آن مجله فاقد ضریب تاثیر است زیرا به استثنای ضریب تاثیر JCR تمامی انواع ضرایب تاثیر دیگر در مجلات ISI فاقد اعتبار هستند.

توجه داشته باشید که سایر پایگاه ها مانند اسکوپوس فرآیند امتیازدهی خاص خود را برای مجلات خود دارند. برای مثال اسکوپوس ضریبی به نام SJR را ارائه می دهد و همچنین معمولاً امتیازی بین Q1 تا Q4 را به مجلات خود ارایه می کنند. این ضرایب تاثیر با ضریب تاثیر JCR متفاوت است زیرا این ضریب برای مجلات ISI ارایه می شود اما ضریب تاثیر Q1 تا Q4 برای مجلات اسکوپوس ارایه می شود. ضریب تاثیر Q1 تا Q4 اسکوپوس نیز همانند ضریب تاثیر JCR دارای ارزش و اعتبار علمی می باشد.

مزايا و معايب Impact Factor ؟

Impact Factor يا عامل تأثير هرچند كه مي تواند معياري براي سنجش كيفيت نشريات باشد اما به دليل محدوديت هاي كه دارد نبايد آن را به تنهايي شاخصی برای ارزشيابی و سنجش كيفيت مجلات دانست. به هرحال امروزه Impact Factor يكي از مهم ترين و درعين حال پركاربردترين شاخص هاي ارزيابي مجلات از سوي مؤسسه اطلاعات علمي (ISI) در نظر گرفته شده است.

چگونه از ایمپکت فکتور بودن ژورنالها مطلع شویم؟

باید از ضریب تاثیر ژورنالها قبل از چاپ اطمینان حاصل نمایید و بدانید که ژورنال مورد نظرتان جز ژورنالهای دارای ضریب تاثیر است یا خیر, و سپس مراحل چاپ را شروع کنید. شاخص های ایمپکت فکتور باید معتبر باشند در غیر اینصورت مجله jcr جعلی است و اعتباری ندارد, جهت کسب اطمینان از ایمپکت فکتور بودن ژورنالها می توانید از طریق راههای زیر اقدام نمایید. سایت های زیر برخی از بهترین منابع برای به دست آوردن اطلاعات تخصصی در مورد مجلات هستند و علاوه بر اعلام مقدار شاخص ضریب تاثیر، قادرند اطلاعات تکمیلی نظیر کشوری که مجله در آن چاپ شده، نام اختصاری مجله، تیراژ شماره های چاپ شده مجله در سال، زمینه پژوهشی مجله و بسیاری از اطلاعات دیگر را در اختیار دانش پژوهان قرار دهند. البته تمامی قسمت های این سایت ها رایگان نیست و برخی از آن ها معمولاً حق عضویتی یک ساله را تعیین می کنند.

ضریب تاثیر چگونه محاسبه می شود؟

Impact Factor فقط درمورد نشريات نمايه شده در بانک اطلاعاتی Web of Science و توسط موسسه ISI برای بیش از 11000 مجله محاسبه و منتشر می شود. به اين ترتيب فقط مجلات ISI دارای Impact Factor واقعی هستند. محاسبه بر مبنای یک دوره سه ساله صورت می گیرد. IF ژورنال x از تقسيم نمودن تعداد موارد ارجاع به مقالات دو سال گذشته آن ژورنال (x) در سال جاري در تمامي ژورنالها، به تعداد مقالات منتشر شده در ژورنال (x) در بازه دو سال گذشته حاصل مي آيد. فرضا اگر در سال ۸۴ جمعا ۴۰ ارجاع به یک مجله صورت گرفته باشد و در آن مجله در سال ۸۲ تعداد ۲۶ مقاله و در سال ۸۳ تعداد ۲۴ مقاله چاپ شده باشد، ضریب ارجاع آن مجله، از تقسیم ۴۰ بر ۵۰ (24+26=50) به دست می آید که 0.8 است. یعنی به طور متوسط، هر مقاله آن نشریه 0.8 مرتبه مورد استناد مقالات دیگر قرار گرفته است.