اختلال کاتاتونیا یک نشانه روانی حرکتی است که از دیرباز همراه با اسکیزوفرنی، مورد تشخیص قرار گرفته است. بسیاری از روانشناسان بالینی بر این باور هستند که شیوع این اختلال در چند دهه اخیر کاهش یافته است. ما بر این باوریم که کاتاتونیا فقط مربوط به اختلال اسکیزوفرنی نیست و نشانه های آن در اختلالاتی چون اختلال دوقطبی، افسردگی اساسی، اختلال استرس پس از سانحه و سوء مصرف دارو و مواد دیده می شود. مشخصه ی اصلی این اختلال حرکات کم و نداشتن واکنش مناسب نسبت به دستورالعمل ها است. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این اختلال تا پایان مطلب همراه باشید.
اختلال کاتاتونیا چیست؟
اختلال کاتاتونیا مبنی بر حالات و وضعیت های روانی افراد است که در آن به محرک های خارجی واکنشی نشان نمی دهد. این حالت اصطلاحاً یک حالت مجسمه ای نام دارد که فرد قادر به تکان دادن اندام های بدن خود نیست. مبتلایان به کاتاتونیا را ممکن است ساعت ها در یک حالت ببینید که اگرچه در بیداری به سر می برند اما با این حال نمی توانند از این وضعیت ثابت تا چند ساعتی خارج شوند.
انواع اختلال کاتاتونیا
اختلال کاتاتونیا دارای انواعی است که بر اساس آن، مبتلایان دسته بندی می شوند. نوع اول این اختلال را مبتلایان کاتاتونیایی به دیگر اختلالات روانی تشکیل می دهند که می توان از اختلال دو قطبی و اختلال استرس پس از سانحه نام برد. نوع دوم این اختلال به علت وضعیت پزشکی رخ می دهد. در نوع سوم این اختلال، حیطه تشخیصی وجود ندارد به این صورت که هنوز این نوع، نامشخص باقی مانده است.
اختلالات مرتبط با اختلال کاتاتونیا
- اختلال افسردگی ساسی
- اختلال اسکیزوفرنی و دیگر بیماری های سایکوتیک
- اختلال طیف اوتیسم
- اختلال دوقطبی
چه چیزی باعث کاتاتونی می شود؟
علت خاصی برای کاتاتونیا را شناسایی نمی کند، اما آن را با علائم سایر بیماری ها مرتبط می کند. شرایط سلامت روانی که ممکن است شامل کاتاتونی باشد عبارتند از:
- افسردگی
- اختلال دو قطبی
- شرایطی که شامل روان پریشی است، مانند اسکیزوفرنی
- اختلالات عصبی رشدی، مانند ADHD یا اوتیسم
- اختلالات مصرف مواد
کاتاتونیا همچنین ممکن است در شرایط پزشکی خاصی رخ دهد، از جمله:
- ضربه به سر
- کمبود فولات مغزی
- برخی از اختلالات خود ایمنی
- کتواسیدوز دیابتی
برخی از شواهد منبع معتبر نشان می دهد که تجربه تروما، به ویژه در دوران کودکی، در نهایت می تواند علائم کاتاتونیا را ایجاد کند. تحقیقات قدیمی تر منبع معتبر همچنین نشان می دهد که ممکن است در پاسخ به ترس ایجاد شود. در حال حاضر، تحقیقاتی که به بررسی کاتاتونیا به عنوان پاسخی به تروما و ترس می پردازد، محدود است.
علائم اختلال کاتاتونیا
علائمی که طبق DSM برای این اختلال مطرح شده است به شرح زیر می باشد:
- بهت: بدون فعالیت روانی-حرکتی، عدم برقراری ارتباط فعال با محیط.
- جمود خلسه ای یا کاتالپسی: قرار دادن بدن به شکلی خاص، عجیب و غریب؛ خشک، بی حرکت یا انقباض عضلانی و خشک زدگی.
- انعطاف پذیری مومی شکل: یعنی عضلات و حالات بدن به صورت منفعل و قابل دستکاری در آید.
- لالی و کندی در صحبت کردن.
- منفی گرایی: مخالفت با دستورات (انجام عمل مخالف یا متضاد).
- ادا و اطوار: یعنی کاریکاتور اعمال عادی عجیب و غریب.
- رفتار قالبی: یعنی حرکات تکراری، به طرز ناهنجار مکرر و بدون هدفمندی.
- سراسیمگی (بدون تاثیر از شرایط محیطی).
- شکلک
- اکولالی: پژواک گویی تقلید گفتار دیگران.
- اکوپراکسی: پژواک کرداری تقلید حرکات دیگران.
تشخیص اختلال کاتاتونیا
تشخیص اختلال کاتاتونیا را می توان از راه های پزشکی جست و جو کرد. یکی از این راه ها بررسی اختلال های موجود در ساختار مغز فرد است که این اختلال ها از طریق MRI و سی تی اسکن ها قابل شناسایی هستند. هنگامی که راه آخر، یعنی نوار مغزی از فرد مبتلا گرفته شد، باید به سراغ بررسی های روانپزشکانه رفت. در این بررسی از خانواده و خود فرد مبتلا از افکار و احساسات فرد سوال می شود تا سیر بیماری و زمان شروع آن برای تشخیص ابتلاء یا عدم ابتلای فرد تصمیم گرفته شود.
درمان اختلال کاتاتونیا
هدف درمان اولیه از بین بردن علائم بیماری است. بنزودیازپین ها در این مرحله از درمان مورد استفاده قرار می گیرند و معمولا در دوزهای بالا تجویز می شوند. تست درون ماهیچه ای لورازپام اغلب می تواند باعث بهبود علائم در طی مدت ۳۰ دقیقه شود.همچنین درمان با شوک نیز می تواند یکی از درمان های مؤثر کاتاتونیا باشد. داروهای آنتی سایکوتیک فقط برای کاتاتونیای حاد و آن هم با احتیاط باید برای بیماران تجویز شود. زمانی که کاتاتونیا با علائم اکولالی و یا اکوپراکسی باشد نیازمند مداخله سریع دارویی می باشد.در صورتی که داروهای مرحلع اول درمان باعث بهبود فرد نشوند، داروی های آنتاگونیست ان متیل دی آسپارات مورد استفاده قرار می گیرد.برخی دیگر از درمان که برای این اختلال موثر هستند به شرح زیر می باشد:
- الکتروشوک درمانی: در این روش نوعی از جریان الکتریکی به مغز بیمار فرستاده می شود. این جریان الکتریکی تشنج های کنترل شده ای را برای فرد ایجاد می کند. این روش در صورتی مورد استفاده قرار می گیرد که سایر روش ها نتیجه ای برای درمان نداشته باشند. از دست دادن حافظه کوتاه مدت از عوارض آن است.
- بستری شدن در بیمارستان: در صورتی که وضعیت فرد خطرناک بوده و دچار حملات عصبی شود نیاز به بستری شدن در بیمارستان با تجویزپزشک دارد.
- روان درمانی: هر چند داروها نقش اساسی در درمان دارند اما روان درمانی در کنار آن به بهبود علائم و کاهش سریع تر آن ها کمک می کند. در این روش آموزش مهارت های اجتماعی و حرفه ای برای زندگی مستقل به فرد کمک می کند.
عوارض و خسارات ناشی از اختلال کاتاتونیا
بسیاری از مبتلایان به اختلال های روانی دچار حملات عصبی می شوند. این عامل در بیشتر این اختلال ها موجب شده است که فرد از زندگی آرام باز بماند و دوری اطرافیان از خود را تجربه کند. این عامل باعث احساس افسردگی و شوک در وجود او می شود و کم کم به ارتباطات اجتماعی او صدمه وارد می کند. نپذیرفتن بیماران در مصرف داروهای درمانی می تواند مشکل اصلی ای باشد که فرد را از مسیر درمان دور می کند. بنابراین بهتر است در گام های اول این بیماری تا زمانی که هنوز آنقدر ریشه نکرده و کنترل را از دست فرد خارج نکرده است به درمان و مشورت های پزشکی اقدام کرد.
جمع بندی
اگر به کسی که می شناسید مشکوک هستید که دچار کاتاتونی است، با پزشک یا مراکز درمانی تماس بگیرید. در برخی موارد، کاتاتونی می تواند جدی و خطرناک باشد. با این حال، با یک تشخیص مناسب و برنامه درمانی مناسب، پیش آگهی خوب است.کاتاتونیا، که در حال حاضر به عنوان سندرم برخی از اختلالات خلقی، پزشکی، عصبی و روان پریشی طبقه بندی می شود، اغلب به صورت کناره گیری همراه با حرکات و رفتارهای غیرعادی ظاهر می شود. در گذشته، واژه افسردگی کاتاتونیک برای توصیف یک مورد شدید افسردگی که منجر به علائم کاتاتونیا می شود، استفاده می شد، اما تحقیقات کنونی کاتاتونیا را به عنوان مشکل سلامتی خود تعریف می کند. در واقع، با توجه به انجمن روانشناسی آمریکا، در حالی که کاتاتونیا اغلب در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی و اختلال افسردگی اساسی مشاهده می شود، می تواند در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نیز وجود داشته باشد.
تاثیر اختلال نقص توجه و بیش فعالی در ازدواج
