احتضار سیاسی اردوغان و افول اقتصادی ترکیه

عثمان کاوالا بنیانگذار و مدیر محبوس بنیاد فرهنگی هنری آنادولو کؤلتؤر این روزها در صدر اخبار رسانه های ترکیه قرار دارد و به خاطر آزادی او، بیانیه های مختلفی از سوی سازمان های بین المللی حقوق بشری غربی خصوصاً اتحادیه اروپا صادر می شود. فشارهای سیاسی سفارتخانه های دولت های غربی در آنکارا به دولت ترکیه و اردوغان برای آزادی کاوالا میلیاردر طرفدار جامعه مدنی به تعبیر رسانه های غربی، بلوایی در صحنه سیاست ترکیه به پا کرده است. روابط ترکیه با اتحادیه اروپایی و آمریکا رو به وخامت است و همین روابط سرد نیز اثرات خودش را در اقتصاد راکد ترکیه و سقوط آزاد پول ملی این کشور نشان می دهند. بحران اقتصادی ترکیه باعث تعدیل سیاست خارجی این کشور شده است و دیگر رجب طیب اردوغان هوای احیای قلمرو پرشکوه عثمانی را ندارد! او دیگر سوریه را جزئی از خاک ترکیه نمی داند و اصولاً ما شاهد چرخش مویرگی ترکیه به سمت روسیه و شرق هستیم و چنین حرکتی به هیچ وجه مطلوب ناتو و اتحادیه اروپایی نیست. شاید به همین دلیل است که تقابل اتحادیه اروپایی با ترکیه با اسم رمز کاوالا اندک اندک به سمت نقطه جوش خودش در حال حرکت است. اردوغان به سفرای ده کشور اروپایی در آنکار هشدار داده است که در صورت اصرار بر آزادی کاوالا، از آنکارا اخراج خواهند شد! به نظر می رسد، انتخابات 2023 در ترکیه می تواند با بسته شدن پرونده حکومت اردوغان در ترکیه به پایان برسد مگر این که تحولاتی ضددموکراتیک در این کشور رخ دهد یا فضای اقتصادی ترکیه با ترفندی خاص متحول شود. برای بررسی بیشتر این موضوع به سراغ آقای علی حیدری کارشناس مسائل ترکیه رفته ایم. مخاطبان ساعد نیوز را به مطالعه این گفتگو دعوت می کنیم:

اردوغان برای فرار از زیر فشار افکار عمومی مجبور است که فرافکنی کند و بحث دشمن خارجی را پررنگ سازد.

ساعد نیوز: ما در ماه های اخیر شاهد یک نوع چرخش عجیب در سیاست خارجی دولت اردوغان بوده ایم. اردوغان زمانی خواستار الحاق سوریه به خاک ترکیه برای احیای امپراطوری عثمانی بود و امروز در قامت یک پان تورک در منطقه سیاست خارجی قوم گرایانه را دنبال می کند. محدود شدن فعالیت های نظامی ترکیه در سوریه و لیبی نیز جای سؤال دارد. چه اتفاقی رخ داده است که چنین چرخشی را در دولت اردوغان شاهد هستیم؟

علی حیدری: طی دو دهه گذشته ما شاهد رشد اقتصادی ترکیه بودیم و همین تحول اقتصادی باعث شد که این کشور از سیاست خارجی نرم و فرهنگی به سمت سیاست خارجی سخت و نظامی حرکت کند. حضور نظامی ترکیه در سوریه، لیبی و شمال عراق به همین دلیل رخ داد. قرار گرفتن ترکیه در مدار نظامی گری در منطقه، به لطف رشد اقتصادی اش بود و بعد از این که اوضاع اقتصادی این کشور رو به وخامت نهاد، مشی سیاست خارجی دولت اردوغان تغییر کرد. طبیعتاً اردوغان برای فرار از زیر فشار افکار عمومی مجبور است که فرافکنی کند و بحث دشمن خارجی را پررنگ سازد. رجز خوانی و تهدید به لشگرکشی به کشورهای منطقه و موضع گیری بر علیه اتحادیه اروپا و آمریکا در همین قالب قابل تحلیل است. البته در منطقه نیز اردوغان همین مشی را دنبال می کند. شعری که اردوغان در رژه آزادی سرزمین های اشغالی آذربایجان درباره رود ارس خواند و تنش میان ایران و ترکیه را سبب ساز شد در همین راستا بود.

روسیه در لیبی و سوریه دست بالا را دارد و اردوغان این موضوع را به خوبی می داند.

هدف اردوغان منحرف کردن افکار عمومی ترکیه به سمت خارج از این کشور است. او این کار را با عنوان "نبرد بقا" انجام می دهد و می گوید که تلاش او برای بقای جمهوریت در ترکیه است. خُب امروز همان طور که شما گفتید، حضور نظامی ترکیه در سوریه و لیبی مثل گذشته پررنگ نیست. دلیل این موضوع هم ضعف اقتصادی فعلی این کشور است. روسیه در لیبی و سوریه دست بالا را دارد و اردوغان این موضوع را به خوبی می داند و طبیعتاً در برخی جاها با هماهنگی پوتین، ترکیه آزادی عمل دارد و در برخی جاها این آزادی عمل را ندارد.

همان اندازه که امروز ترکیه و اردوغان به سمت روسیه متمایل است، پوتین هم دوست ندارد که ترکیه از روسیه فاصله بگیرد.

ساعد نیوز: برخی تحلیلگران بر این عقیده هستند که بین ترکیه و روسیه یک توافق نانوشته ای وجود دارد و مصالحه ای صورت گرفته است برای این که در سوریه و لیبی، ترکیه برخی امتیازات را به روسیه بدهد و در قفقاز جنوبی برخی امتیازات را دریافت کند خصوصاً درباره تنش های اخیر مرزی با ایران و بحث احداث دالان زنگزور. نظر حضرتعالی در این خصوص چیست؟

علی حیدری: همان اندازه که امروز ترکیه و اردوغان به سمت روسیه متمایل است، پوتین هم دوست ندارد که ترکیه از روسیه فاصله بگیرد. طبیعتاً در این میان امتیازاتی رد و بدل شده است. در شمال سوریه شاهد این موضوع بودیم وقتی منافع روسیه در این منطقه به خطر می افتد، ترکیه با هماهنگی با روسیه عملیات هایش را متوقف میکند یا حتی در برخی مواقع، برای انجام عملیاتی در سوچی یا مسکو، دیدارهایی میان سران برای هماهنگی این عملیات ها رخ می دهد. در قفقاز، پوتین یک بازی ترکیبی را دنبال میکند. از یک سو، امتیازاتی به اردوغان داده شده است. از سوی دیگر، هدف گوشمالی پاشینیان است که در سه سال اخیر تلاش کرده است تا از چتر امنیتی روسیه خارج شود و همین موضوع باب میل مسکو و پوتین نیست. به همین دلیل دست آذربایجان و ترکیه را باز گذاشت تا ارمنستان و دولت پاشینیان تنبیه شوند. ارمنستان نمیتواند از غرب سلاح خریداری کند و روسیه هم سلاح راهبردی در اختیار ارمنستان قرار نمی دهد. به همین دلیل، عملاً ارمنستان شانسی برای برنده شدن در این بازی ندارد.

اردوغان می گوید که عثمان کاوالا، جرج سوروس ترکیه است و در پی براندازی حکومت ترکیه است.

ساعد نیوز: عثمان کاوالا و تقابل اتحادیه اروپا با اردوغان در موضوع آزادی کاوالا از زندان در صدر اخبار رسانه های ترکیه قرار دارد و حتی اردوغان سفرای کشورهای غربی را تهدید به اخراج از آنکارا کرده است. اردوغان معتقد است که کاوالا یک گؤلنیست و خائن به حکومت ترکیه است و از سوی دیگر، اتحادیه اروپا از آقای کاوالا به عنوان یک فعال حقوق بشر و جامعه مدنی دفاع میکند. حضرتعالی چه تحلیلی از این تقابل دارید؟

علی حیدری: دو دهه قبل، حزب عدالت و توسعه با انتقاد از وضعیت اسفبار بی عدالتی، نبود آزادی، حقوق بشر و استقرار جامعه مدنی و حکومت قانون بر سر کار آمد و بعد از 15 سال از حکومت این حزب، مردم باز به نبود دموکراسی و آزادی و حقوق بشر معترض هستند! عثمان کاوالا ابتدا به جرم دست داشتن در اغتشاشات 2013 دستگیر شد و با حکم دادگاه به عنوان یک برانداز، راهی زندان شد. بعد از 3 سال، دادگاه او را بی گناه تشخیص داد و حکم به آزادی او داد ولی بلافاصله بر علیه او اتهامات جدیدی مطرح شد و او را به عنوان یکی از طراحان نقشه براندازی دولت اردوغان با همکاری گؤلن در سال 2016 مطرح کرده اند و در عمل نیز هیچ مدرکی بر علیه او در دادگاه ارائه نداده اند. به همین دلیل، دادگاه حقوق بشر اتحادیه اروپا خواستار آزادی او شده اند. اردوغان می گوید که او جرج سوروس ترکیه است و در پی براندازی حکومت ترکیه است. البته فقط عثمان کاوالا نیست که اتحادیه اروپا خواستار آزادی اش است بلکه نام صلاح الدین دمیرتاش رهبر حزب دموکراتیک خلق ترکیه نیز که در زندان به سر می برد از حمایت اتحادیه اروپا برخوردار است. محافل حقوق بشری اروپا روی این دو اسم زوم کرده اند و به خاطر همین، اردوغان و دولتش از این موضوع ناراحت اند.

ارزش لیر ترکیه به کمترین حد در 90 سال گذشته رسیده است و این برای ترکیه که اقتصادش بر اساس دلار است یک فاجعه محسوب می شود.

تجربه نشان داده است که هر قدر روابط ترکیه با اتحادیه اروپا رو به سردی حرکت می کند، اهرم فشار حقوق بشری بر علیه ترکیه از سوی اتحادیه اروپا بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. امروز اقتصاد ترکیه در حال افول است و همزمان روابط دیپلماتیک ترکیه با اتحادیه اروپا و آمریکا رو به وخامت است. ارزش لیر ترکیه به کمترین حد در 90 سال گذشته رسیده است و این برای ترکیه که اقتصادش بر اساس دلار است یک فاجعه محسوب می شود. ترکیه 450 میلیارد دلار بدهی در بخش دولتی و خصوصی دارد و هر لیره برای این کشور از اهمیت بالایی برخوردار است و طبیعتاً افول ارزش پول ملی می تواند عواقب جبران ناپذیری برای ترکیه داشته باشد. از سوی دیگر، فشار افکار عمومی هم وجود دارد و طبیعتاً پر رنگ شدن مسائل حقوق بشری و ایده حمایت اتحادیه اروپا و آمریکا از مخالفان اردوغان یک خوراک رسانه ای خوب برای منحرف کردن افکار عمومی به سمت خارج از ترکیه است. عملیات نظامی در خاورمیانه یا شمال عراق برای مقابله با دشمن خارجی هم در همین راستا قابل ارزیابی است.

هیچ بعید نیست که در انتخابات سال 2023 که احتمال دارد حتی یک سال زودتر و در سال 2022 برگزار شود، شاهد کنار رفتن حزب عدالت و توسعه از صحنه سیاست ترکیه باشیم.

ساعد نیوز: جامعه ترکیه تا چه اندازه در این وضعیت تاب آوری دارد و آیا ما می توانیم انتظار حرکت های اجتماعی و سیاسی و تظاهرات خیابانی بر علیه اردوغان را داشته باشیم؟

علی حیدری: وضعیت سیاسی ترکیه به گونه ای بود که رسانه های آزاد زمینه اعتراض و فعالیت گروه های سیاسی و انتقاد از دولت مستقر را مهیا می کردند ولی بعد از کودتا این وضعیت تغییر کرد و ما شاهد قلع و قمع رسانه های مخالف اردوغان بودیم و عملاً بسیاری از رسانه ها در اختیار دولت است و تقریباً همه از اردوغان دفاع می کنند. مردم ترکیه در وضعیت دشوار اقتصادی زندگی می کنند. قیمت سوخت و مواد غذایی بالا رفته است و این باعث نگرانی های فرآوانی برای مردم ترکیه شده است. همین موضوع باعث شده است که دیگر، حزب عدالت و توسعه امیدی برای انتخابات آینده نداشته باشد. یک زمانی به راحتی این حزب، اکثریت آراء را به خودش اختصاص می داد ولی ما شاهد این بودیم که در سال های گذشته مجبور شد با ائتلاف با حزب حرکت ملی دولت را تشکیل دهد و هیچ بعید نیست که در انتخابات سال 2023 که احتمال دارد حتی یک سال زودتر و در سال 2022 برگزار شود، شاهد کنار رفتن حزب عدالت و توسعه از صحنه سیاست ترکیه باشیم. نظرسنجی ها نشان می دهد که محبوبیت این حزب در ترکیه به زیر 40 درصد رسیده است و این اصلاً نشانه خوبی برای آینده حزب نیست.

محمد باقر حکیم : برگزاری انتخابات با ساز و کار قانون اساسی عراق خود یک دستاورد بزرگ است!