سندرم روده تحریک پذیر
سندرم روده ی تحریک پذیر یا IBS نوعی اختلال گوارشی است که اغلب با درد شکمی و گرفتگی های عضلانی شکم مشخص می شود. علایم سندرم روده ی تحریک پذیر می تواند به طور گسترده ای از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و اغلب شبیه به بیماری های دیگر است. IBS یک اختلال مزمن است، به این معنی که به مدت طولانی، اغلب سال ها طول می کشد.
علائم و نشانه های سندرم روده تحریک پذیر
- تغییر در عادت های اجابت مزاج
- درد شکمی و گرفتگی شکم. اغلب بعد از اجابت مزاج تسکین پیدا می کند
- بعد از رفتن به دستشویی، بیمار ممکن است احساس کند روده کاملا خالی نشده است.
- گاز اضافی
- عبور مخاط از رکتوم
- نیاز ضروری و اورژانسی به دستشویی
- تورم یا نفخ در شکم
علل سندرم روده تحریک پذیر
هنوز متخصصان در مورد علل این بیماری مطمئن نیستند. با اینحال آن ها می دانند که این شرایط مسری نیست و باعث ابتلا به سرطان نمی شود.
متخصصان بر این باورند که فاکتورهای زیر ممکن است در ابتلای افراد به IBS دخیل باشد:
- فاکتورهای غذایی
- فاکتورهای محیطی همچون استرس
- فاکتورهای ژنتیکی
- هورمون ها
- سیستم عصبی مرکزی که به درستی سیستم گوارش را کنترل نمی کند
- اندام های گوارشی که بیش از حد به درد حساس اند
- پاسخ غیر معمول به عفونت
- عضلاتی که برای حرکت غذا مورد استفاده قرار می گیرند و به درستی کار نمی کنند.
- حالات روحی و روانی
انواع سندروم روده تحریک پذیر
سندروم روده تحریک پذیر به سه شکل اسهال غالب، یبوست غالب و ترکیبی از این ۲ بروز پیدا می کند، برای اینکه پزشک تشخیص قطعی دهد که بیمار به سندروم روده تحریک پذیر دچار است، کولونوسکوپی، آندوسکوپی، سونوگرافی و آزمایش های گوناگون مانند شمارش سلول های خونی و بررسی مارکرهای التهابی انجام می شوند، اگر بیمار زیر ۴۰ سال باشد، پزشک ۶۰ سانتی متر انتهای روده او را با دستگاه کولونوسکوپ می بیند و در صورتی که فرد بالای ۴۰ سال باشد، پزشک همه روده او را مشاهده می کند، همچنین اگر بیمار علائم قسمت فوقانی دستگاه گوارش مانند سوءهاضمه را داشته باشد انجام آندوسکوپی به او پیشنهاد می شود، وقتی تشخیص سندروم روده تحریک پذیر برای پزشک قطعی می شود که پزشک اطمینان حاصل کند، فرد به بیماری های ارگانیک مانند کم خونی، اختلالات تیروئیدی و الکترولیتی دچار نیست.
درمان سندروم روده تحریک پذیر
ازجایی که علت دقیق سندروم روده تحریک پذیر مشخص نیست، بیشتر درمان ها برروی کاهش علائم این بیماری و بازگشت فرد به زندگی عادی تمرکز دارند. در بیشتر موارد با کنترل استرس و تغییراتی در سبک زندگی و رژیم غذایی می توانید علائم و نشانه های خفیف سندروم روده تحریک پذیر را کنترل کنید. تاجایی که می توانید از خوردن غذاهایی که موجب تشدید علائم این بیماری می شوند، خودداری کنید. بیشتر ورزش کنید. مصرف مایعات را افزایش دهید و به اندازه ی کافی بخوابید.
اگر بیماری تان خفیف یا شدید است، نیاز دارید اقدامی فراتر از تغییراتی در سبک زندگی انجام دهید. در این شرایط احتمالا پزشک داروهایی را به شما تجویز کند.
داروهای مخصوص درمان سندروم روده تحریک پذیر
تاکنون ۲ دارو برای درمان سندروم روده تحریک پذیر مورد تأیید قرار گرفته اند:
آلوسترون: آلوسترون برای آرامش روده ی بزرگ و کندترکردن حرکات ضایعات در قسمت پایینی روده طراحی شده است. سازمان غذا و داروی ایالات متحده این دارو را برای مدتی از بازار جمع آوری کرد، ولی پس از چندی مجددا اجازه ی فروش آن صادر کرد. با این حال آلوسترون تنها باید توسط پزشکان و برای موارد شدید اسهال در زنانی که درمان های دیگر بر روی آنها اثر نداشته است، تجویز شود. مصرف این دارو برای مردان مورد تأیید قرار نگرفته است. عوارض جانبی این دارو چندان شایع نیست، ولی بسیار خطرناک است. لذا باید زمانی از این دارو استفاده شود که سایر روش های درمانی مؤثر واقع نشده باشند.
لوبی پروستون: این دارو با افزایش ترشح مایعات در روده ی باریک به عبور مدفوع کمک می کند. مصرف این دارو برای زنان بالاتر از ۱۸ سال که از سندروم روده تحریک پذیر و یبوست رنج می برند، مورد تأیید قرار گرفته است. تأثیرگذاری این دارو و بی خطربودن آن در درازمدت در مردان اثبات نشده است. حالت تهوع، اسهال و دردهای شکمی از عوارض جانبی این دارو هستند. لوبی پروستون عموما برای زنانی تجویز می شود که از سندروم روده تحریک پذیر و یبوست شدید رنج می برند و سایر درمان ها برایشان تأثیری نداشته است.
روان درمانی
برخی از تکنیک های روانی که می تواند مفید باشد شامل موارد زیر است:
درمان بین فردی روان پویشی(PIT): در این شرایط درمانگر به بیمار کمک می کند گذشته خود را کاوش کند و ببیند چیزی ناخودآگاه آن ها را تحت تاثیر قرار داده است یا خیر
استفاده از هیپنوتیزم: هیپنوتیزم برای تغییر نگرش ناخودآگاه ذهن به نشانه ها مورد استفاده قرار می گیرد
درمان شناختی رفتاری: به بیمار آموزش داده می شود از طریق تکنیک های آرام سازی و اتخاذ نگرش مثبت، واکنش متفاوتی به شرایط داشته باشند
تغییرات شیوه ی زندگی و درمان خانگی
- مصرف فیبر: فیبر می تواند یک محرک دو طرفه باشد. در صورت ابتلا به یبوست مصرف مقادیر بیشتری از غذاهای حاوی فیبر فراوان به حرکات روده کمک می کند. اگرچه یک رژیم غذایی حاوی فیبر فراوان ممکن است علایم یبوست را کاهش دهد، اما همچنین می تواند گاز روده را بدتر کرده و ناراحتی شکمی یا درد IBS را کاهش ندهد. در واقع، بعضی از افراد مبتلا به IBS پس از اضافه کردن فیبر بیشتر به رژیم غذایی خود، احساس ناراحتی شکمی بیشتری دارند. فیبر بیش از حد در یک زمان می تواند باعث ایجاد گاز شود که می تواند علایم را در افراد مبتلا به IBS تشدید کند. بهترین روش این است که به آرامی مقدار فیبر در رژیم غذایی خود را در طول یک هفته افزایش دهید. اضافه کردن فیبر به رژیم غذایی به آرامی به صورت ۲ تا ۳ گرم در روز به جلوگیری از گاز و نفخ کمک می کند. نمونه هایی از غذاهایی که حاوی فیبر هستند شامل غلات کامل، میوه ها، سبزیجات و لوبیا است. در حال حاضر توصیه می شود فیبر مصرفی روزانه حدود۲۰ الی ۳۵ گرم باشد. بعضی از مردم فیبر رژیمی را محدودتر می کنند و مکمل فیبر را مصرف می کنند که سبب کاهش گاز و نفخ می شود. در صورت مصرف مکمل فیبر مانند متاموسیل یا سیتریکل باید به آرامی و روزانه همراه مقدار زیادی آب استفاده شود تا گاز، نفخ و یبوست را کاهش یابد. در صورت اثربخشی فیبر مصرفی بر علایم سندرم می تواند به صورت منظم استفاده شود.
- نوشیدن مقدار زیادی مایعات: هر روز مقدار زیادی مایعات مصرف شود که بهترین آن آب است. الکل و نوشیدنی هایی که حاوی کافئین هستند روده را تحریک کرده و می توانند اسهال را بدتر کنند و نوشیدنی های گازدار می توانند گاز تولید کنند.
- مواجه با محصولات لبنی: در صورت عدم تحمل لاکتوز شیر با ماست جایگزین شده و یا از یک محصول آنزیمی برای کمک به تجزیه لاکتوز استفاده شود. مصرف مقادیر کمی از محصولات شیر یا ترکیب آنها با غذاهای دیگر نیز ممکن است مفید باشد. در برخی موارد لازم باشد که تمام غذاهای لبنی به طور کامل از رژیم غذایی فرد حذف شود. در این صورت باید از دریافت کافی پروتئین، کلسیم و ویتامین های B از سایر منابع غذایی مطمئن شد. می توان به جای لبنیات از غذاهای دیگر مانند بروکلی، اسفناج، سبزی، ماهی قزل آلا، نارنگی و نوشیدنی تقویت شده با کلسیم یا مکمل های کلسیم استفاده نمود.
- پروبیوتیک ها: معمولاً پزشک پروبیوتیک را توصیه می کند. پروبیوتیک ها میکروارگانیسم های زنده هستند یا به عبارتی ارگانیسم های کوچکی هستند که تنها با میکروسکوپ قابل مشاهده است. این میکروارگانیسم ها مانند اغلب باکتری هایی هستند که معمولاً در دستگاه گوارش حضور دارند. مطالعات نشان داده اند که مصرف مقدار زیادی پروبیوتیک و برخی از ترکیبات پروبیوتیک خاص می تواند علایم IBS را بهبود بخشد. مکمل های پروبیوتیک مانند لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس به کاهش علایم IBS از جمله درد شکم، نفخ و بی نظمی حرکت روده کمک می کنند. با این حال، محققان هنوز در حال مطالعه استفاده از پروبیوتیک ها برای درمان IBS هستند. پروبیوتیک ها در مکمل های غذایی مانند کپسول، قرص ها و پودرها و برخی غذاها مانند ماست وجود دارد. برای استفاده از روش های مکمل از جمله پروبیوتیک ها و مکمل های غذایی باید با پزشک مشورت نمود.
- گلوتن: تحقیقات نشان می دهد که برخی از افراد مبتلا به IBS زمان مصرف گلوتن (گندم و جو) نشانه هایی از بهبودی علایم را گزارش می کنند. البته این توصیه بحث برانگیز است و شواهد مبتی بر آن هنوز روشن نیست.
- صرف وعده های غذایی مکرر و کم حجم: خوردن وعده های غذایی کمتر یا مصرف مقادیر کم حجم ممکن است به نشانه های سندرم روده ی تحریک پذیر (IBS) کمک کند. در صورت ابتلا به این سندرم وعده های غذایی بزرگ می تواند باعث گرفتگی و اسهال شود. در صورت ابتلا به اسهال خوردن غذاهای کوچک و مکرر باعث احساس خوبی در فرد می شود.
- آدامس جویدن یا نوشیدن با نی می تواند به بلع هوا منجر شده و باعث افزایش بیشتر گاز روده و معده شوند.
- مصرف غذاهای کم چرب، کربوهیدرات پیچیده تر مانند ماکارونی، برنج و دانه های نان غلات در صورت عدم ابتلا به بیماری سلیاک مناسب است.
- پرهیز از استعمال سیگار در کاهش علایم نقش دارد.
- مصرف زنجبیل یا نعناع ممکن است به هضم کمک کند.
- مدیریت استرس: هر کسی می تواند ناراحتی گوارشی ناشی از نگرانی یا اضطراب داشته باشد. پیدا کردن راه هایی برای مقابله با استرس به جلوگیری یا کاهش علایم کمک می کند. یادگیری کاهش استرس می تواند به بهبود IBS کمک کند. با کاهش استرس، فرد گرفتگی و درد کمتری را احساس می کند. همچنین می تواند علایم خود را مدیریت کند.
سخن پایانی
ورزش و فعالیت بدنی مناسب به تسکین علائم در مبتلایان به سندروم روده تحریک پذیر کمکی شایان می کند، همچنین از آنجایی که این بیماران اغلب به درگیری های ذهنی هم دچار هستند، مراجعه به روانپزشک و مشاور به آنها پیشنهاد می شود، پزشک باید به مبتلایان به سندروم روده تحریک پذیر اطمینان ببخشد که آنها در آینده به بیماری های بدخیم گوارشی مانند سرطان مبتلا نمی شوند، بنابراین جای نگرانی وجود ندارد.
