احساس درد در ناحیه ی کمر یکی از علائم رایجی است که حاکی از دیسک بین مهره ای است. یکی از روش های درمان دیسک کمر، جراحی آندوسکوپی می باشد. برای این منظور چنگک مخصوصی به واسطه ی لوله ی آندوسکوپ وارد محل بیرون زدگی دیسک می شود و با لیزر دیواره ی دیسک ترمیم می گردد.
دیسک کمر
ستون فقرات شامل 26 مهره می باشد. در میان مهره ها صفحات انعطاف پذیری به نام دیسک قرار دارند. دیسک ها فشار هایی را که در طی انجام فعالیت های روزانه به ستون فقرات وارد می شوند، دریافت می کنند. شکل اولیه ی دیسک میان ستون فقرات کروی است اما با محتمل شدن فشار های متعدد دچار بیرون زدگی می شود. برجسته شدن دیسک برنخاع فشارهایی را وارد می کند و فرد احساس درد می کند، این عارضه فتق دیسک کمر نام دارد.
نشانه های رایج دیسک کمر
- احساس درد در ناحیه ی کمر، از کمر تا امتداد ناحیه ی تحتانی
- اختلال در عملکرد مثانه
- ضعف عضلانی
آندوسکوپی دیسک کمر
یکی از پیشرفت های مهم انسان استفاده از جراحی در درمان بیماری ها بود که تقریباً انسان به فکر افتاد که به جای باز کردن بدن انسان و رسیدن به عضوی که قرار است جراحی بشود اگر بتواند از یک دوربین استفاده کند ایده آل خواهد بود. به همین جهت آندوسکوپ اختراع شد. البته قبل از درست شدن آندوسکوپ سالها انسان در تمام رشته های جراحی از میکروسکوپ برای انجام عمل جراحی استفاده می کرد. پس از اختراع آندوسکوپ تقریباً این وسیله استفاده می شود. مزایای استفاده از آندوسکوپ در جراحی دیسک کمر این است که عضله ها و استخوان هایی که کانال نخاعی را پوشانده اند لازم نیست صدمه بخورد یا برداشته شوند. در عمل آندوسکوپی دیسک ابتدا یک سوزن وارده فضای دیسکی می شود و سپس چند لوله که مانند آنتن رادیو هستند وارد بدن می شوند ، یعنی ابتدا یک لوله باریک بر روی سوزن لغزانده می شود و سپس لوله بزرگتر و سپس لوله با قطر بیشتر تا بالاخره یک لوله ای که بتوان آندوسکوپی را از آن رد کرد و وارد فضای دیسک می شود و به این ترتیب دیسک بیمار برداشته می شود و قاعدتا عمل آندوسکوپی نسبت به عمل باز عمل کوچکتری است و بیمار پس از عمل درد کمتری دارد و زودتر به کار خود برمی گردد.
عمل آندوسکوپی دیسک چگونه انجام میشود؟
ابتدا با استفاده از کلیشه های رادیولوژی و ام آر آی محل ورود آندوسکوپ دقیقاً تعیین می گردد این مسیر را اصطلاحاً مسیر بی خطر (Safe zone) می نامند. بدین معنا که عبور وسایل از این مناطق هیچ عارضه ای برای بیمار ایجاد نمی کند در محل عمل برش کوچک و در مسیر حرکت آندوسکوپ داروی بی حسی موضعی تزریق می گردد و لذا بیمار هیچگونه دردی را احساس نمی کند و در حین عمل بیدار و هوشیار می باشد.
ابتدا با راهنمایی وسیله رادیولوژی (فلوروسکوپ) یک برش نیم سانتی متری در محل ورود وسائل آندوسکوپی داده می شود از این برش لوله های کوچکی به سمت دیسک پاره شده وارد می شوند و پس از رسیدن این لوله ها به محل بیرون زدگی دیسک در سوراخ بین مهره ای (فورامن) دوربین آندوسکوپ وارد شده و بیرون زدگی دیسک مشاهده گردیده و سپس بوسیله فورسپس (چنگک)های خاص که از طریق لوله آندوسکوپ وارد می شود قسمت دیسک پاره شده کنده و خارج میشود و پس از آن دیواره دیسک با رادیوفرکوئنسی RF ترمیم می گردد و در پایان آندوسکوپی لوله ها خارج می شوند و محل ورود نیم سانتی متری در پوست فقط یک عدد بخیه کوچک می شود.
نقاهت بعد از آندوسکوپی دیسک کمر
بیماران به طور کلی می توانند در روز عمل به خانه بازگردند. درد اولیه ناشی از جراحی با داروهای مسکن درمان می شود. به بیماران توصیه می شود تا چند هفته پس از عمل از خم شدن، بلند کردن یا چرخش بدن خودداری کنند. بهبودی اعصاب مدتی طول می کشد و بیماران کمی بی حسی و گزگز در پاها را تجربه می کنند. اکثر بیماران می توانند حدود 2 تا 4 هفته پس از عمل به سر کار بازگردند، با این حال کسانی که از نظر فیزیکی مشاغل سختی دارند می توانند برای بازگشت به کار بیشتر منتظر بمانند. پس از مرحله بهبودی، اکثر بیماران پس از انجام جراحی آندوسکوپی دیسک کمر، کاهش قابل توجهی در درد کمر و پا را تجربه می کنند.
مزایای آندوسکوپی دیسک کمر
- عفونت کمتر به دلیل شستشوی مداوم
- کم تهاجمی بودن و حداقل آسیب بافتی و چسبندگی
- دوران نقاهت کوتاه و راحت
- بالاتر بودن میزان موفقیت عمل
- حفظ ساختمان آناتومیک طبیعی ستون فقرات
- استفاده از بی حسی موضعی و حذف خطرات بیهوشی عمومی
- میزان خونریزی بسیار ناچیز
- برش کوچک زیر ۱ سانتی متر
میزان موفقیت عمل آندوسکوپی
آندوسکوپی دیسک کمر خطرات کمتری نسبت به جراحی سنتی ستون فقرات دارد و در نتیجه، بیماران سریع تر بهبود می یابند و سریع تر به فعالیت های روزمره بازمی گردند.میزان موفقیت به شدت به تجربه جراح بستگی دارد. در ادبیات علمی بین المللی میزان موفقیت این روش حدود ۹۰٪ ذکر شده است. در ارزیابی های استاتیک برای آندوسکوپی دیسک ، میزان موفقیت ۹۵٪ نیز امکان پذیر بوده است.
موارد منع عمل آندوسکوپی دیسک
- اختلال عمده نورولوژیک (عصبی) مانند بی اختیاری ادرار و یا مدفوع
- لیزخوردگی و لق بودن مهره ها (لیستزیس)
- کاهش شدید ارتفاع دیسگ و تنگی بسیار شدید کانال
میزان عوارض عمل آندوسکوپی
عمل جراحی دیسک با آندوسکوپ نیز مانند عمل باز ، دارای عوارض خاص خود است. ممکن است هنگامی که آندوسکوپ وارد فضای دیسکی می شود ، صدمه به ریشه عصبی وارد شود و بیمار پس از عمل دچار ضعف عضلانی و فلج پا بشود و علاوه بر این خطر عفونت پس از آندوسکوپی وجود دارد. گرچه در هنگام عمل آندوسکوپی با مقدار زیادی آب در محل عمل شستشوی زیادی انجام می گیرد و تعداد کمی میکروب در محل عمل باقی می ماند، ولی باز هم بالقوه خطر عفونت وجود دارد. گاهی ممکن است جراح به قصد آندوسکوپی بیمار را به اتاق عمل ببرد ولی در حین عمل متوجه شود که با آندوسکوپ نمیتوان کار را انجام داد در نتیجه عمل باز برای بیمار انجام دهد.
محدودیت استفاده از آندوسکوپ در عمل آندوسکوپی دیسک کمر چیست ؟
آندوسکوپ برای دیسک های بالای کمر خوب است اما در دیسک های بین مهره ای S1-L5 و در واقع آخرین دیسک بین مهره ای است که معمولا نمی توان از آندوسکوپ استفاده کرد، زیرا لگن بیمار اجازه نمی دهد که آندوسکوپ وارد فضای دیسک شود. علاوه بر آن در مواردی که بیمار درد دو طرفه دارد ، در مواردی که دیسک بیمار مرکزی است، محدودیت هایی برای وجود آن در عمل آندوسکوپی وجود دارد. در بیمارانی که دچار تنگی کانال نخاعی هستند نیز به دلیل این که سوراخ بین مهره ای کوچک است معمولاً نمیتوان آندوسکوپ را وارد فضای دیسکی کرد یا گاهی لازم است برای وارد کردن آندوسکوپ در فضای دیسکی با دریل های مخصوصی ابتدا تنگی کانال نخاعی را بردارند و سپس آندوسکوپ را وارد فضای دیسک کنند.
نتایج عمل اندوسکوپی دیسک کمرچیست؟
در مواردی که بیمار مناسب باشد نتایج عمل دیسک کمر عالی است و حدود ۸۰ درصد بیماران بهبود پیدا می کنند. در عمل آندوسکوپی دیسک کمر عملا تکه پاره شده دیسک را برمی دارند و بقیه دیسک توسط بافت جوشگاهی یا بافت اسکار جوش میخورد و سوراخی که در حلقه دیسک وجود داشت بسته می شود و فشار از روی ریشه عصبی برداشته می شود و درد بیمار خوب می شود.
مدت زمان انجام جراحی اندوسکوپی دیسک کمر حدود یک ساعت طول می کشد. معمولا پس از اتمام این نوع جراحی درد زیادی احساس نخواهید کرد، فقط کمی درد خواهید داشت.حتی لازم نیست نگران بخیه ها باشید، برش ایجادشده را می توان به راحتی با چسب زخم درمان کرد.
پس از چه مدت می توان دوباره زندگی عادی و کار کردن را شروع کرد؟
در مرحله بعد باید ببینید که بدنتان چگونه به عمل جراحی واکنش نشان می دهد. بیشتر بیماران بلافاصله پس از برگشتن به خانه بهتر هستند و پس از گذشت چند روز می توانند کارهای روزمره خود را از سر بگیرند. توجه به علائم و نشانه های پس از عمل و مطرح کردن آن ها با پزشک اهمیت دارد چون با مطرح کردن این موارد، می توان تعیین کرد که پس از چند روز بیمار می تواند به زندگی عادی خود برگردد. حتی اگر احساس می کنید، حالتان خوب است؛ تا زمانی که پزشک به شما اجازه نداده است، از بلند کردن چیزهای سنگین پرهیز کنید.
چه دیسک هایی را میتوان با جراحی آندوسکوپی دیسک درمان کرد؟
- برای درمان آندوسکوپی دیسک بیماران انتخاب می شوند که درد یک طرف دارند. مثلا درد سیاتیکی پای چپ یا راست دارند. بنابراین اگر بیماری درد سیاتیکی در دو طرف راست و چپ داشته باشد، معمولاً مناسب برای عمل آندوسکوپی نیست.
- بیمارانی مناسب برای آندوسکوپی دیسک هستند که درد اندام تحتانی یا درد سیاتیک آنها بیشتر از درد کمر باشد بنابراین بیمارانی که فقط درد کمر دارند معمولاً مناسب برای آندوسکوپی نیستند.
- بیمارانی که در ام آر آی آنها علائم کلسیفیه شدن یا استخوانی شدن دیسک دیده نشود یا پارگی دیسک در یک طرف باشد مناسب برای عمل آندوسکوپی هستند. بنابراین بیمارانی که دیسک آنها در مرکز قرار گرفته یا دچار کلسیفیه استخوان شده است برای این کار مناسب نیستند.
- بیمارانی که علاوه بر پارگی دیسک ، تنگی کانال نخاعی دارند ، معمولاً مناسب برای عمل آندوسکوپی نیستند زیرا نمیتوان آندوسکوپ را وارد از طریق سوراخ بین مهره تنگ وارد فضای دیسکی کرد.
چه کسی دچار بیرون زدگی دیسک کمر میشود؟
