نحوه محاسبه دیه
دیه هر سال، در ابتدای هر سال از سوی قوه قضائیه محاسبه می شود. مطابق مسائل شرعی دیه مرد مسلمان دو برابر دیه زن مسلمان و یک سوم مبلغ دیه در ماه های غیر حرام به مبلغ دیه در ماه های حرام (محرم، رجب، ذی القعده و ذی الحجه) اضافه می شود. البته تا اوایل سال ۹۸ دیه تصادفات برای زن و مرد برابر بود و صندوق تامین خسارت بدنی ماو تفاوت را جبران می کرد ولی از ابتدای خرداد امسال دیه زن و مرد در تمامی جرم ها در ایران برابر شد. مقدار دیه هر ساله توسط کارشناسان مرتبط بررسی و ارائه می شود. ولی مطابق با مفاهیم اسلامی، دیه انسان یکی از امور شش گانه زیر است که قاتل باید یکی از آن ها را انتخاب کند.
- ۱۰۰ شتر سالم و بدون عیب که خیلی لاغر نباشد
- ۲۰۰ گاو سالم و بدون عیب که خیلی لاغر نباشد
- ۱۰۰۰ گوسفند سالم و بدون عیب که خیلی لاغر نباشد
- ۲۰۰ دست لباس از حله های یمن
- ۱۰۰۰ دینار مسکوک (مسکوک : پول فلزی) و غیر مغشوش (مغشوش: ناخالص)
- ۱۰۰۰۰ درهم مسکوک سالم و غیر مغشوش که هر درهمر به وزن ۶٫۱۲ نخود نقره می باشند.
مطابق ماده ۱۷ قانون مجازات اسلامی: دیه اعم از مقدر و غیرمقدر، مالی است که در شرع مقدس برای ایراد جنایت غیرعمدی بر نفس، اعضا و منافع یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد به موجب قانون مقرر می شود. (منظور از منافع آن استفاده و بهره ای است که می توان از هریک از اعضای بدن انتظار داشت مثلا همه ما از بینی انتظار بوییدن داریم بنابراین حس بویایی منفعت بینی محسوب می شود.) مشابه همین تعریف در ماده ۴۴۸ قانون مجازات تکرار شده است. طبق این ماده دیه مقدر، مال معینی است که در شرع به سبب جنایت غیرعمدی بر نفس، عضو یا منفعت یا جنایت عمدی در مواردی که قصاص امکان ندارد مقرر شده است؛ بنابراین می توان به طور خلاصه گفت: دیه مالی است که در جرایم عمدی در صورت عدم امکان قصاص و در جرایم غیرعمدی به طور مطلق به قربانی یا اولیای دم او پرداخت می شود.
با توجه به مطالب بالا می توان گفت که دیه دو قسم دارد:
- دیه مقدر: دیه ای است که در شرع میزان آن توسط شارع تعیین شده است و دیه غیرمقدر یا ارش، مالی است که در شرع میزان دقیق آن تعیین نشده است بلکه تعیین آن با در نظر گرفتن شرایط و کیفیاتی به دست دادگاه است. به طور مثال از بین بردن حس بویایی دیه مقدر دارد اما از بین بردن حس چشایی ارش دارد.
- دیه غیر مقدر (ارش): ارش، ديه غيرمقدر است كه ميزان آن در شرع تعيين نشده است و دادگاه با لحاظ نوع و كيفيت جنايت و تأثير آن بر سلامت مجنی عليه (قربانی جرم) و ميزان خسارت وارده با در نظر گرفتن ديه مقدر و با جلب نظر كارشناس، ميزان آن را تعيين می کند.
انواع جراحت و تفاوت دیه در آنها
-
حارصه
به خراشیدگی پوست بدون اینکه خون جاری شود حارصه گفته می شود و یک صدم دیه کامل به آن تعلق می گیرد.
-
دامیه
به جراحت سطحی که باعث بریدگی گوشت شود و همراه با خونریزی باشد (خون کم یا زیاد) و دو صدم دیه کامل به آن تعلق می گیرد.
-
متلاحمه
به جراحت و بریدگی عمیق گوشت متلاحمه گفته می شود این جراحت عمیق است اما به پوست نازک روی استخوان نمی رسد و سه صدم دیه کامل به آن تعلق می گیرد.
-
سمحاق
به جراحت عمیقی که به پوست نازک روی استخوان برسد سمحاق گفته می شود و چهار صدم دیه کامل به آن تعلق می گیرد.
-
موضحه
به آن نوع از جراحت که پوست نازک روی استخوان را کنار بزند و استخوان نمایان شود موضحه گفته می شود و پنج صدم دیه کامل به آن تعلق می گیرد.
-
مأمومه
به آن نوع از آسیب به سر که عمق جراحت آن به کیسه مغز برسد مأمومه گفته می شود و یک سوم دیه کامل به آن تعلق می گیرد.
-
دامغه
به صدمه یا جراحتی که همراه با شکستگی استخوان سر کیسه مغز را پاره کند، دامغه گفته می شود و علاوه بر دیه شکستگی سر، موجب ارش پاره شدن کیسه مغز نیز می باشد.
-
جائفه
به آن نوع از جراحت که با وارد کردن هر نوع وسیله و از هر جهت به درون بدن انسان اعم از شکم، سینه، پشت و پهلو ایجاد می شود جائفه گفته می شود و یک سوم دیه کامل به آن تعلق می گیرد.اگر وسیله مذکور از یک طرف بدن وارد شده و از طرف دیگر خارج شود، دو جراحت جائفه محسوب می شود. در صورتی که در جائفه به اعضای درونی بدن آسیب برسد و یا از بین برود، علاوه بر دیه جائفه، دیه یا ارش آن نیز محاسبه می گردد.
-
نافذه
جراحتی است که با فرو رفتن وسیله ای مانند نیزه یا گلوله در دست و یا پا ایجاد می شود دیه آن برای مرد یک دهم دیه کامل است و در مورد زن ارش ثابت به آن تعلق می گیرد.
حکم مربوط به نافذه برای اعضایی است که دیه آن عضو بیشتر از یک دهم دیه کامل باشد. در عضوی که دیه آن مساوی یا کمتر از یک دهم دیه کامل باشد، ارش ثابت است؛ مثلا اگر گلوله در بند انگشت فرو رود به دلیل اینکه دیه یک بند انگشت از یک دهم دیه کامل کمتر است، ارش تعیین می گردد.
نکته مهم در مورد دیه جراحات
مهم ترین نکته در مورد دیه جراحات این است که طول زخم و تعداد بخیه در محاسبه دیه از اهمیت چندانی برخوردار نیست و ملاک و نحوه محاسبه دیه بر اساس عمق جراحت است. در جراحاتی که هم عمق زیادی دارند و هم طول زیادی تعدد جراحت ملاک محاسبه است. مثلا بریدیگی عمیقی که سطح وسیعی از عضو را دربر گرفته می تواند چند دامیه داشته باشد. هر چه جراحت عمیق تر و به استخوان نزدیک تر باشد درصد دیه بیشتری به آن تعلق می گیرد.
-
نحوه محاسبه دیه جراحت در قانون مجازات اسلامی
هرگاه یکی از جراحت های حارصه، دامیه، متلاحمه، سمحاق و موضحه (موارد نامبرده در بندهای «الف»تا «ث» ماده 709 قانون مجازات اسلامی) در جایی از بدن غیر از سر و صورت واقع شود، در صورتی که آن عضو دارای دیه معین باشد، دیه به حساب نسبت های فوق از دیه آن عضو تعیین می شود و اگر آن عضو دارای دیه معین نباشد، ارش ثابت است.
مثلا اگر متلاحمه برای یک بند از انگشتان دیت معین شود، به نسبت دیه یک بند انگشت محاسبه خواهد شد. یعنی:
دیه یک انگشت = یک دهم دیه کامل
دیه یک بند انگشت = یک سوم دیه انگشت
متلاحمه برای یک بند انگشت = دو درصد از دیه یک بند انگشت
دیه صدمات منجر به تغییر رنگ پوست
برای محاسبه دیه باید اعداد اعشاری را در مبلغ دیه کامل ضرب کنید.
-
دیه برای تغییر رنگ دادن پوست صورت
- سیاهی: شش هزارم دیه کامل
- کبودی: سه هزارم دیه کامل
- سرخی: یک و نیم هزارم دیه کامل
-
دیه تغییر رنگ پوست دیگر اعضا
- سیاهی: سه هزارم دیه کامل
- کبودی: یک و نیم هزارم دیه کامل
- سرخی: هفتاد و پنج میلیونیوم دیه کامل
زمان پرداخت دیه توسط بیمه
زمان پرداخت دیه توسط بیمه گر بر اساس قانون بیمه اجباری شخص ثالث مصوب ۱۳۹۵ و طبق مفاد ۳۱-۳۲-۳۳ معین شده است که به اختصار عرض می گردد:
- ماده ۳۱: بیمه گر یا صندوق حسب مورد مکلف به پرداخت خسارت متعلقه حداکثر تا ۱۵ روز پس از دریافت مدارک مورد نیاز می باشند.
- ماده ۳۲: زیاندیده یا اولیاء دم متوفی موظفند پس از قطعی شدن مبلغ خسارت برای تکمیل پرونده به بیمه گر یا صندوق مراجعه کنند. بیمه گر نیز مکلف است حداکثر ظرف بیست روز از تاریخ قطعی شدن، مبلغ خسارت را به زیاندیده بپردازد در صورت عدم مراجعه زیاندیده مبلغ مذکور نزد صندوق تودیع و قبض واریز بیمه گر به مرجع قضایی تحویل و بیمه گر بری الذمه خواهد بود. صندوق نیز مکلف است به محض مراجعه زیاندیده مبلغ را عیناً به ایشان پرداخت کند.
- ماده ۳۳: در صورت عدم پرداخت خسارت توسط بیمه گر یا صندوق حسب مورد طبق تکلیف(ماده ۳۱و۳۲) زیاندیده حق مطالبه جریمه تاخیر در پرداخت خسارت را (به ازای هر روز تاخیر نیم در هزار مبلغ خسارت) را خواهد داشت.
دیه چیست و چگونه محاسبه می شود؟
