اقدامات فوری بایدن برای کاهش تنش با ایران

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از اقتصادنیوز، نشریه هفتگی اکونومیست در شماره جدید خود -۵ دسامبر ۲۰۲۰- یکی از سرمقاله های بخش رهبران جهانی را به بررسی مواجهه دولت جو بایدن با پرونده هسته ای ایران اختصاص داده است.

اکونومیست در این مطلب با عنوان «به سوی یک توافق هسته ای بهتر؛ جو بایدن باید چانه زنی سرسختانه ای انجام دهد» نوشته است: «او اهرم فشار را در اختیار دارد. باید آن را به کار گیرد.

طی چهار سال گذشته دشمنان ایران در خاورمیانه، یک دوست خوب در کاخ سفید داشته اند. رئیس جمهور دونالد ترامپ ، ایران را مقصر مشکلات منطقه دانست، اسلحه به اسرائیل و کشورهای عربی فروخت و آمریکا را از توافقی خارج کرد که موجب شده بود ایران در ازای لغو تحریم های بین المللی برنامه هسته ای خود را محدود و با بازرسی های آژانس موافقت کند. در ماه نوامبر، ترامپ خبر ترور [شهید] محسن فخری زاده، یکی از طراحان اصلی برنامه هسته ای ایران را در توئیتر بازنشر داد.

به نظر می رسد این ترور کار اسرائیل بوده است که سابقه اقدام مشابه علیه دانشمندان هسته ای ایران را نیز دارد. با توجه به نزدیک بودن پایان دولت ترامپ، این اقدام ممکن است تلاشی برای سوزاندن زمین بازی، پیش از ورود دولت جو بایدن به صحنه بوده باشد.

۳ تفاوت اساسی در پرونده ایران

وقتی صحبت از ایران است، بایدن سیاست تحریم و مذاکره را به ترورهای هدفمند ترجیح می دهد. وی قول داد که اگر ایران، که سال گذشته بخش هایی از مفاد توافق را کنار گذاشته، به تعهدات برجامی بازگردد، دولت وی نیز به توافق برخواهدگشت.

مطمئناً دیپلماسی بیشتر مورد استقبال قرار خواهد گرفت. سیاست "فشار حداکثری" ترامپ با قطع ارتباط اقتصاد ایران با اقتصاد جهانی، به این کشور آسیب رسانده است. اما دولت ترامپ هرگز به طور جدی دستیابی به یک توافق جدید را دنبال نکرد. ایران اکنون بسیار بیشتر از آغاز دوره ترامپ، قابلیت های هسته ای خود را ارتقاء داده است. اگرچه عملیات های پنهانی ممکن است پیشرفت برنامه هسته ای ایران را به تعویق بیندازد، اما مذاکرات نوید راه حل پایدارتری را می دهند.

با این حال، بایدن قبل از بازگشت دوباره به توافق، باید این نکته را لحاظ کند که از زمان امضای برجام در سال 2015 همه چیز تغییر کرده است.

۱. نزدیکی اسرائیل و اعراب در خلأ مداخله آمریکا

از خلیج فارس شروع کنید. این منطقه مدتهاست زیر چتر امنیتی آمریکا قرار دارد. با این حال هنگامی که یک سری حملات -از جمله حملات موشکی- در این منطقه انجام شد، ترامپ چندان تحریک نشد. این نه تنها شک و تردید در مورد بازدارندگی آمریکا ایجاد کرد، بلکه یک موضوع را درباره توافق هسته ای برجسته کرد؛ اینکه به برنامه موشکی و نفوذ منطقه ای ایران توجه چندانی نداشته است.

چنین نگرانی هایی اسرائیل و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس را به هم نزدیک کرده است. امارات متحده عربی و بحرین روابط خود را با اسرائیل عادی سازی کرده اند و ریاض نیز با تل آویو همکاری هایی دارد.

هرچه ایران فعالیت هسته ای خود را ارتقاء دهد، این محور ضد ایرانی هم جسورتر می شود. اسرائیل احتمالاً پشت چند حمله مخفی و اتفاق مرموزی که امسال در داخل ایران رخ داد ،بوده است.

درخواست وزیر سعودی از بایدن علیه ایران

۲. افول دولت عملگرا و قدرت گرفتن تندروها

در ایران نیز اوضاع متفاوت است. پنج سال پیش تیم باراک اوباما با یک دولت عملگرا سروکار داشتند. اما عمل گرایان با شکست توافق هسته ای در فراهم آوردن منافع اقتصادی بی اعتبار شده اند. تندروها در انتخابات پارلمانی امسال پیروز شدند و ممکن است یکی از آن ها نیز در انتخابات ریاست جمهوری ماه ژوئن پیروز شود.

پاسخ ایران به ترور [شهید] فخری زاده درگیری بین اردوگاه های سیاسی را برجسته می کند؛ پارلمان طرحی را برای عبور از توافق هسته ای و اخراج بازرسان بین المللی تصویب کرد. حسن روحانی ، رئیس جمهور نسبتاً میانه رو ایران، با این لایحه مخالف است.

همه اینها تلاش بایدن برای عقب کشیدن ساعت را پیچیده می کند.

۳. تقویت موضع واشنگتن

موقعیت آمریکا نیز تغییر کرده است. دولت جدید ممکن است چگونگی برخورد ترامپ و تیمش با ایران را دوست نداشته باشد، اما بهرحال ترامپ یک رژیم تحریمی گسترده ضدایرانی را برای بایدن به ارث گذاشته است.

تولید ناخالص داخلی ایران در سال 2018 حدود 5.4 درصد و در سال 2019 حدود 6.5 درصد کاهش داشت و انتظار می رود امسال نیز کاهش یابد. ارزش ریال ایران به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. نرخ تورم سالانه به حدود 30 درصد رسیده است. و اگرچه نخبگان سیاسی راه هایی را برای دور زدن تحریم ها پیدا کرده اند، اما مردم عادی صدمه دیده اند.

اگر بایدن به سرعت به توافق هسته ای بازگردد، این به معنای لغو شدیدترین تحریم ها و کنار گذاشتن بسیاری از اهرم های فشار است. رئیس جمهور منتخب می گوید که قصد دارد اعتماد را میان آمریکا و متحدانش دوباره برقرار کند، اما این کار را با مذاکره سنجیده انجام می دهند، نه با سر و صدا کردن.

اگرچه بعید است او نهایتاً بتواند رضایت اسرائیل، عربستان سعودی یا جمهوری خواهان را برای توافق با ایران جلب کند، اما باید از اهرم فشار خود برای گرفتن امتیازهای بیشتر از ایران استفاده کند.

اولویت ها و فوریت های بایدن در قبال ایران

اولویت بایدن باید تمدید توافقنامه اصلی باشد که در دهه آینده منقضی می شود. به نظر می رسد رویکرد رهبران ایران نسبت به چنین پیشنهادی باز است.

تهران به مذاکره درباره برنامه موشکی خود -که ابزار اصلی بازدارندگی ایران است- علاقه چندانی ندارد. اما بایدن باید از آن ها بخواهد که نسبت به عدم راه اندازی سیستم موشک های دوربرد و عدم انتقال موشک به متحدان منطقه ای خود متعهد شوند.

در عوض، وی می تواند به تدریج از آلام اقتصادی ایران بکاهد و مشوق هایی مانند دسترسی به دلار و همکاری های هسته ای غیرنظامی را ارائه نماید.

در این میان اقداماتی وجود دارد که بایدن می تواند برای کاهش تنش با ایران انجام دهد؛ مانند رفع تحریم های نمادین ترامپ.

اما او باید یک چانه زنی سخت با ایرانی ها داشته باشد. او اکنون در موقعیتی است که می تواند در مورد توافق گسترده تر و پایدارتر با ایران مذاکره کند. بنابراین او باید از چنین موقعیتی استفاده کند.»