آرامگاه خواجوی کرمانی در شمال شیراز، در دامنه کوه صبوی و در ابتدای جاده شیراز - اصفهان، در تنگ الله اکبر قرار گرفته است. قبر وی مشرف بر دروازه قرآن می باشد. آب چشمه رکناباد نیز از کنار مقبره خواجو می گذرد. این آرامگاه در سال ۱۳۱۵ شمسی با اعتبارات اداره فرهنگ فارس ساخته شد. بنای آرامگاه خواجوی کرمانی به شماره ۹۱۶ در فهرست آثار تاریخی به ثبت رسید.
خواجوی کرمانی کیست؟
خواجوی کرمانی از نوابغ عالم ادبیات است. وی در سال ۶۷۹ هجری قمری در کرمان متولد شد و در دوران جوانی علاوه بر تحصیل، به مسافرت نیز علاقه داشت. او در طول زندگی خود به مقاصدی نظیر بيت المقدس، مصر، شام، حجاز و عراق سفر کرد. همچنین خواجوی کرمانی مدتی در کشور بغداد زیست. سپس به ایران برگشت و به شهر شیراز رفت. او مدتی از عمر خود را در جوار فردی به نام ابواسحاق گذراند و از وجود ایشان بهره ها کسب کرد.
خواجوی کرمانی ارتباطی خوب و صمیمی با اشخاصی بنام داشته است؛ کسانی نظیر عماد فقیه کرمانی، سلمان ساوجی (از شاعران قرن هشتم هجری قمری و قصیده سرایان و غزل گویان معروف)، عبید زاکانی (شاعر و نویسنده ی طنز پرداز سده ی هشتم هجری قمری)، شیخ امین الدین بلیانی (از عرفای قرن هفتم و هشتم هجری قمری) و خواجه حافظ شیرازی. سرانجام او در سال ۷۵۲ هجری قمری در شهر شیراز دارفانی را وداع گفت. آرامگاه خواجوی کرمانی در سال ۱۳۱۵ هجری قمری، توسط اداره فرهنگ استان فارس بنا شده است.
طبق اسناد به جامانده، سازمان باستان شناسی استان فارس در سال ۱۳۳۷ هجری شمسی، اتاقی را در بخش شمالی این بقعه طراحی کرد و ساخت. سردر این اتاق دو بیت از اشعار این هنرمند برجسته تاریخ به خط نستعلیق حک شده است.
چرا بازدید از آرامگاه خواجوی کرمانی پیشنهاد می شود؟
- خواجوی کرمانی از شاعران برجسته ایران بوده است.
- در کنار آرامگاه خواجوی کرمانی ۳ غار قرار دارد که می توانید از آن ها بازدید کنید.
- آرامگاه خواجوی از معماری منحصر به فردی برخوردار است.
- آرامگاه خواجوی کرمانی مشرف به شهر است و چشم انداز زیبایی از شهر را نمایش می دهد.
معماری آرامگاه خواجوی کرمانی
بقعه ی خواجوی کرمانی معماری چشمگیری دارد. در قسمت پایین و بالای آرامگاه وی دو عدد ستون تعبیه شده است و سقف ندارد. در میان این مکان تاریخی گوری وجود دارد که سطح روی آن منحنی شکل است.
روی این گور نوشته ای مبنی بر وجود خواجو در داخل آن حک نشده است و تنها چیزی که روی قبر به چشم می خورد، آیه ای از سوره ی الرحمن است. این آیه به خط ثلث حکاکی شده و متن آیه این است: «کل من علیها فان و یبقی وجه ربک ذوالجلال و الاکرام»
گویا سه عدد غار در نزدیکی آرامگاه خواجوی کرمانی وجود دارد که بر اساس مدارک موجود، مریدان و عالمان آن زمان یکی از این سه غار را برای عبادت با خداوند انتخاب می کردند و روزها و شب ها حمد خداوند را در آن ها به جای می آوردند.
در یکی از این غارها بقعه ی شخصی به اسم خواجه عماد الدین محمود وجود دارد که گفته می شود از وزرای ابواسحاق اینجو (حاکم مشهور آل اینجو در دوره ی ایلخانی در شهرهای اصفهان و شیراز) بوده است. همچنین تصاویری زیبا به صورت برجسته در پیرامون این غار بنا شده است و باستان شناسان بر این باورند که این نقوش به فرمان حسینعلی میرزا در سال ۱۲۱۸ طراحی شده است.
تاریخچه آرامگاه خواجوی کرمانی
همانطور که در بالا ذکر شد، کمال الدین ابوالعطا محمود بن علی بن محمود معروف به خواجوی کرمانی یکی از شاعران مشهور و نام دار ایرانی است که در قرن 6 هجری و همزمان با دوران مغول ها می زیست. خواجوی کرمانی از شاعرانی بود که به سفر علاقه داشت و به شهرهایی همچون شام، آذربایجان، اصفهان، عراق، ری، مصر و در نهایت شیراز سفر کرد و در همین شهر اقامت گزید. سرانجام وی در شیراز از دنیا رفت و در منطقه تنگ الله اکبر شیراز به خاک سپرده شد. شهرداری شیراز در سال 1315 هجری شمسی آرامگاهی را برای این شاعر بزرگ ساخت و امروزه به آرامگاه خواجوی کرمانی معروف است و سالانه هزاران گردشگر به بازدید از این مقبره روانه می گردند. همچنین در سال 1370 هجری شمسی، استاندار فارس با همکاری شهرداری شیراز، این آرامگاه تاریخی را مورد بازسازی و مرمت قرار دادند و به شکل امروزی در آمده است.
بخش های مختلف آرامگاه خواجوی کرمانی
در قسمت شمالی محوطه، فرهنگسرای خواجو قرار دارد و۲ غزل از خواجو با خط نستعلیق بر دیوار آن نوشته شده است. ۳ غار در نزدیکی آرامگاه خواجوی کرمانی قرار دارد. یکی از غارها محل عبادت خواجوی کرمانی و مریدان وی بوده است. غار دیگر که طاقی کجاوه ای در دهانه آن قرار دارد، آرامگاه خواجه عماد الدین محمود، وزیر شاه شیخ ابو اسحاق اینجو است. نقش برجسته ای از رستم و شیر در کنار این غار وجود دارد. نقش ناتمامی از فتحعلی شاه قاجار و پسرانش نیز در کنار غار دیده می شود. در دو طرف این نقش دو نیم ستون به سبک دوران زندیه در داخل کوه کار شده است. ناگفته نماند در کنار آرامگاه، بوستان زیبای خواجو قرار دارد که محل زیبایی برای گردش است.
آثار به جا مانده از خواجوی کرمانی
خواجوی کرمانی که یکی از بزرگترین شاعران ایران زمین به شمار می رود، همانند بسیاری دیگر از شاعران و هنرمندان مشهور و به نام دوره های قدیم از تاریخ ایران، آثاری ارزشمند را از خود به جا گذاشته است. این شاعر بلند آوازه ایرانی تاثیر بسیار چشمگیر و به سزایی در شهر و ادب پارسی داشته و هیچکس نمی تواند آن ها را نادیده بگیرد. شخصیت و آثار ایشان به گونه ای است که یکی دیگر از شاعران بزرگ ایرانی که در یک عصر با هم می زیستند، حافظ شیرازی، از آثار و حتی شخصیت وی بسیار تاثیر پذیرفته است. اگر به آثار حافظ نگاهی بیاندازید و به عمق آن ها پی ببرید، خواهید دید که ارتباط ادبی و معنوی مثال نزدنی و زیبایی میان این دو شاعر به وجود آمده است. از آثار خواجوی کرمانی شاعر بزرگ ایرانی می توان به آثار زیر اشاره نمود:
- دیوان اشعار
- مناظره نی و بوریا
- مثنوی سام نامه
- سبع المثانی
- رساله البادیه
- و خمسه خواجو دارای مثنوی هایی همچون: روضه الانوار، گوهر نامه، گل و نوروز، همای و همایون و کمال نامه می باشد.
بهترین زمان بازدید از آرامگاه خواجوی کرمانی
آرامگاه خواجو کرمانی که در شهر شعر و ادب، شهر شیراز، واقع شده است و به عنوان یکی از جاذبه های دیدنی شیراز شناخته می شود، گردشگران زیادی در تمام طول سال به خصوص فصل بهار به این شهر سفر می کنند و از جاذبه های دیدنی و گردشگری آن دیدن می کنند. اما اگر به دنبال بهترین زمان بازدید از این آرامگاه هستید، می توانید فصل بهار را برای سفر خود به این شهر انتخاب نمایید. چرا که شیراز در فصل بهار در بهترین حالت ممکن خود قرار دارد. همچنین پیشنهاد می شود زمان روز را برای رفتن به این آرامگاه انتخاب نمایید تا بتوانید جزئیات بیشتری را به صورت واضح مشاهده کنید و تصاویر بسیار زیبایی را در این مکان گردشگری خلق نمایید.