ارمغان اردوغان برای ترکیه از میانجی گری میان روسیه و اوکراین 

باید اعتراف کرد که آقای اردوغان موفق به حفظ موازنه و بالانس در روابط اش با اوکراین و روسیه شده است. از طرفی با تحریم های غرب علیه روسیه و پوتین همراهی نکرد و این، امتیاز مثبتی برای ترکیه محسوب شد.

ساعدنیوز: نشست صلح استانبول میان طرف های اوکراینی و روسی در شرایطی برگزار شد که بخش اعظمی از تلفات نظامیان روس در جنگ اوکراین، به دلیل استفاده ارتش اوکراین از پهبادهای بایراکدار ترکیه بوده است. گذشته از این مسأله، ترکیه عضو ناتو است و آقای اردوغان در نشست اخیر سران ناتو حضور پررنگی داشت و همان طور که می دانیم، در این نشست، مواضع بسیار تندی علیه شخص پوتین مطرح شد. در چه شرایطی دولت آقای اردوغان موفق به جلب رضایت طرف روس برای برگزاری این نشست مهم در استانبول شده است؟

دکتر سجاد آتشبار: اگر بخواهیم به ریشه های این مسأله برگردیم باید این مطلب را در نظر بگیریم که آقای اردوغان در سال های اخیر و خصوصاً از زمان الحاق کریمه به فدراسیون روسیه، سعی کرده است تا سیاست بالانس را در قبال اوکراین و روسیه اتخاذ کرده و با حفظ موازنه با هر دو کشور تعامل کند. سیاست آقای اردوغان در ارتباط با روسیه در سال های اخیر این بوده است که علیرغم وجود اختلاف نظرهای مختلف در برخی موارد، بر روی اشتراکات و منافع مشترک و زمینه های همکاری با مسکو تمرکز نماید. حس مشترک طردشدگی از غرب و تمایلات مشترک اقتدارگرایانه پوتین و اردوغان و شباهت های شیوه حکمرانی هر دو رهبر، زمینه های برقراری روابط شخصی نزدیک میان دو رهبر را برقرار کرد.

بعد از شروع جنگ در اوکراین، آقای اردوغان از طرف غرب برای همراهی با تحریم های غربی بر علیه روسیه زیر فشار بود، ولی علیرغم این فشارها، از همراهی کامل با غرب سر باز زد. در سال های اخیر نیز روسیه در تلاش بوده تا با دامن زدن به شکاف های موجود میان ترکیه و بلوک غرب، روابط موثری با ترکیه داشته باشد و این مسأله نیز در این موضع گیری ترکیه تأثیر داشته است. باید اعتراف کرد که آقای اردوغان موفق به حفظ موازنه و بالانس در روابط اش با اوکراین و روسیه شده است. از طرفی با تحریم های غرب علیه روسیه و پوتین همراهی نکرد و این، امتیاز مثبتی برای ترکیه (در نزد مسکو) محسوب شد. از طرف دیگر، با استناد به پیمان مونترو، مانع از عبور کشتی های نظامی روسیه از تنگه داردانل و بوسفر شد و با این کار، نظر غرب و اوکراین را جلب کرد. ترکیه خودش را عضو ناتو می داند و به همین دلیل، با اوکراین همکاری های نظامی خوبی دارد. و از سال ۲۰۱۴ بر تمامیت ارضی اوکراین تاکید کرده است.
بنابراین، آقای اردوغان با مانوور موفق دیپلماتیک توانست اعتماد هر دو طرف را جلب کند و زمینه برای برگزاری این نشست در استانبول فراهم شد. از سوی دیگر، روسیه در حال حاضر، در موضع ضعف قرار دارد و به دلیل تحریم های غرب، در انزوا به سر می برد. این که ترکیه عضو ناتو است و با روسیه نیز همکاری های مؤثری در زمینه های مختلف دارد، برای روسیه مغتنم است. از سوی دیگر، اوکراین پهبادهای بایراکدار را پیش از آغاز جنگ خریداری کرده و ترکیه نیز اعلام کرده است که در جنگ اوکراین مداخله مستقیم ندارد.

آقای اردوغان با سخنرانی در نشست صلح استانبول، این پیام را به جهان مخابره کرد که " حتی اگر از اردوغان خوشتان هم نیاید، من یک بازیگر مؤثر هستم و نمی توانید به این راحتی مرا از صحنه حذف کنید"! شما می توانید از من متنفر باشید ولی نمی توانید از تأثیرگذار بودن من در عرصه بین المللی چشم بپوشید.

ساعدنیوز: فارغ از نتیجه ای که در نشست صلح استانبول برای توقف جنگ در اوکراین حاصل می شود، این نشست به نظر برای اردوغان و دولتش از اهمیت حیاتی برخوردار بوده است. به نظر حضرتعالی آقای اردوغان از برگزاری این نشست چه دستاوردهایی در داخل و خارج از ترکیه به دست آورده است؟

دکتر سجاد آتشبار: این مهمترین سؤالی است که به نظر من، درباره نشست استانبول می توان طرح کرد. واقعیت این است که آقای اردوغان در عرصه سیاست داخلی با یک بن بست مواجه شده است و به دلیل ائتلاف با جبهه راست افراطی و ملی گرایان، عملاً کاری در داخل از دست آقای اردوغان ساخته نیست. بحران اقتصادی موجود در ترکیه نیز از جانبی دیگر دست آقای اردوغان برای ابتکار عمل های موثر سیاسی بسته نگه داشته است. بنابراین، در داخل، آقای اردوغان عملاً ابزاری برای تغییر فضای موجود به نفع خودش در دسترس ندارد. ائتلاف با ملی گرایان، اجازه جلب نظر کردها را به اردوغان نمی دهد. به همین دلیل، دولت آقای اردوغان در ماه های اخیر تلاش کرده است تا در عرصه سیاست خارجی با اتخاذ رویکردی مصالحه جویانه و تلاش برای بازگشت به سیاست کاهش تنش با غرب و قدرت های منطقه ای به سیاست خارجی ترکیه پیش از بهار عربی نزدیک تر شود. او با این کار به دنبال کسب اعتبار جهانی و مابه ازای داخلی آن است. البته ما نمی گوئیم که بازگشت به سیاست دوران قبل از بهار عربی به صورت کامل صورت گرفته است ولیکن می توانیم از نزدیک شدن به این سیاست صحبت کنیم.

آقای اردوغان بعد از تغییر دولت آمریکا و آمدن بایدن به کاخ سفید و نیز تحولات امنیتی رخ داده در منطقه، تصمیماتی را در عرصه سیاست خارجی اتخاذ کرد. ترمیم روابط با عربستان، امارات و اسرائیل در همین راستا قابل ارزیابی است. اقدامات آقای اردوغان برای ایفای نقش مؤثر در پایان دادن به جنگ در اوکراین از یک سو، با هدف کسب پرستیژ برای ترکیه و تامین منافع ترکیه صورت می گیرد از سوی دیگر به دنبال کسب اعتبار برای شخص خودش است. شما شاهد بودید که پیش از آغاز نشست صلح استانبول، آقای اردوغان شخصاً در این نشست حاضر شد و در برابر دوربین ها به مذاکره کننده ها خوشامد گفت و سخنرانی کرد. کمتر کسی انتظار حضور آقای اردوغان در یک نشست تخصصی در این سطح را داشت.

آقای اردوغان با این کار این پیام را به جهان مخابره کرد که " حتی اگر از اردوغان خوشتان هم نیاید، من یک بازیگر مؤثر هستم و نمی توانید به این راحتی مرا از صحنه حذف کنید"! شما می توانید از من متنفر باشید ولی نمی توانید از تأثیرگذار بودن من در عرصه بین المللی چشم بپوشید. بنابراین، نخستین هدف آقای اردوغان، احیای چهره خودش به عنوان یک بازیگر مهم در عرصه سیاست منطقه و جهان است. البته نتیجه این نشست هر چه باشد، بدون تأئید غرب عملاً تأثیرگذاری چندانی نخواهد داشت. از طرف دیگر، اردوغان در تلاش است تا منافع ترکیه نیز به عنوان یک میانجی در مسأله برقراری صلح در اوکراین تأمین شود. او به دنبال ترمیم ایماژ ترکیه است تا شاید بتواند جلب تسهیلات و آورده های اقتصادی از طرف غرب را ممکن سازد و گشایش های اقتصادی ای در ترکیه رخ دهد. گشایش اقتصادی و کسب اعتبار بین المللی ترکیه رویهمرفته می تواند سرمایه اجتماعی آقای اردوغان را افزایش دهد. در داخل نیز می خواهد این پیام را برساند که ترکیه تحت رهبری اردوغان می تواند بازیگر مؤثری باشد.