قالی بافی در استان کردستان قدمت زیادی دارد و یکی از اصیل ترین هنرهای دستی ایران محسوب می شود. وجود نمونه هایی از فرش های دستباف در موزه فرش که برای عصر قاجار است، حضور پررنگ قالی بافی کردستان را مستند میکند. از گذشته تا به امروز قالی بافی یکی از اصلی ترین درآمدها برای خانواده های کردستان به حساب می آید و زنان و مردان کرد شانه به شانه هم در بافتن تارو پود فرش و گلیم همکاری میکردند. قالی بافی در اکثر شهرهای این استان رواج دارد ولی قالی های سنندج، بیجار و بوکان امروزه در دنیا شناخته شده تر است.
تاریخچه قالیبافی کردستان
از قدمت قالی بافی در کردستان منابع و اطلاعات دقیقی در دسترس نیست، اما می توان اعتبار قالی کُردی و قدمت, فرشبافی در کردستان را صدها سال پیش دانست.براساس مطالعات انجام شده، کردستان ایران از نقطه نظر , قالیبافی دارای دو قطب فعال است که یکی از آنها شهر سنندج و دیگری بیجار است.قالی بافی و پیشرفت آن در سنندج را تا حد زیادی باید مرهون مقامات محلی دانست که در سده های پیش در آنجا, حکومت می کرده اند و از این هنر و سایر هنرها حمایت می کرده اند،بنابراین می توان برای آن حداقل سابقه ای حدود ۱۰۰ سال را در نظر گرفت، اما شهرت سنندج بیشتر به واسطه ی, گلیم های بسیار نفیس آن که دارای آوازه جهانی است، می باشد.وجود نمونه های جالبی از عصر قاجار كه در موزه فرش ایران نگه داری می شود، از حضور قدرتمند قالی بافی در سنندج و بیجار حكایت می كند.
سبک های رایج فرش کردستان
قالی زیبای کردستان در شهرهای مختلف این خطه سرسبز به سه سبک سنه، افشار و بیجار (گروس) بافته می شود. در میان این سه سبک شاید فرش بیجار بیشتر به گوش شما خورده باشد، زیرا شهرت جهانی دارد. این فرش به استحکام بالایی که دارد مشهور است، طوری که بخاطر بافت فشرده و ضخیمی که دارد نمیتوان آن را تا کرد و به صورت لول شده جابه جا می شود. یکی از اصطلاحاتی که برای این فرش به کار می رود “فرش آهنی” است که باز هم محکم بودن آن را تاکیید می کند. از نظر طراحی نیز فرش های بیجار خطوطی ملایم تر نسبت به دیگر طرح های فرش این استان دارند. استفاده از مواد و مصالح مرغوب نیز یکی از دلایل کیفیت بالای فرش بیجار است. سبک قالی بیجار بیشتر در شهر بیجار و شهر قروه و روستاهای اطراف آنها بافته میشود. قالی های سنه جز فرش های درشت بافت به حساب می آیند و بافت آنها تک پود است و اندازه تار آنها دوبرابر قالیچه های عشایری و جنس تار و پود آنها از نخ است. به دلیل تراکم بالای این قالی ها برای شستشوی از شامپوهای مخصوصی باید استفاده شود. قالی سنه معمولا در اندازه سجاده ای و ذرع و نیم (یک متر و نیم) ساخته می شود.قالی های عشایری نیز که امروزه کمتر بافته می شوند، بافتی خشن دارند و در ابعاد کوچکتر بافته می شوند و جنس تارو پود آن ها قالبا از پشم است. قالی اصیل سنه، از نوع تک پود ضخیم بوده و شیوه بافت آن به صورت نیم لول بوده است. شیرازه بافی به صورت همزمان انجام شده و پرداخت و روگیری هنگام بافت توسط قالی باف پس از هر رج انجام می گیرد. به منظور نمایان ساختن هر بیشتر نقوش، پرزها به صورت كوتاه قیچی می شود. این قالی ها غالبا در اندازه های سجاده ای و "زرع ونیم" بافته می شوند. رایج ترین طرح ها و نقوش قالی سنه عبارتند از: ترنجی، كلاه فرنگ، جقه چاركی، جقه هشت پر، جقه چهار پر، گل وكیلی، بید مجنون، گل میرزاعلی ، گل وبلبل ، دسته گلی و ماهی درهم. رنگ های مسلط آن را آبی، قرمز، سبز، قهوه ای و شیری تشكیل می دهد. قالی اصیل سنه، از نوع تک پود ضخیم بوده و شیوه بافت آن به صورت نیم لول بوده است. شیرازه بافی به صورت همزمان انجام شده و پرداخت و روگیری هنگام بافت توسط قالی باف پس از هر رج انجام می گیرد. به منظور نمایان ساختن هر بیشتر نقوش، پرزها به صورت كوتاه قیچی می شود. این قالی ها غالبا در اندازه های سجاده ای و "زرع ونیم" بافته می شوند. رایج ترین طرح ها و نقوش قالی سنه عبارتند از: ترنجی، كلاه فرنگ، جقه چاركی، جقه هشت پر، جقه چهار پر، گل وكیلی، بید مجنون، گل میرزاعلی ، گل وبلبل ، دسته گلی و ماهی درهم. رنگ های مسلط آن را آبی، قرمز، سبز، قهوه ای و شیری تشكیل می دهد.فرش افشار نیز یکی دیگر از سبک های قالی بافی در این استان است که بیشتر در شهرهای سقز، بانه و دیواندره رواج دارد.
ابعاد فرش های کردستان
ابعاد فرش های دستباف کردستان معمولا خیلی بزرگ نیستند و تحت تاثیر بافته های عشایری این منطقه در سایز کوچکتری مانند: پشتی، ذرع و نیم (یک متر و نیم)، دو ذرع (دو متر)، کناره، شش متر مربعی و حداکثر نه متر مربعی بافته می شوند. بنابراین یک فرش یا گلیم دست بافت کردستان، انتخاب خوبی برای به دیوار زدن و یا استفاده از آن برای دکور خانه های مدرن تر است؛ زیرا به خانه شما اصالت و روح ایرانی میبخشد.
طرح های قالی کردستان
بعد از جنس مرغوب و ضخیم فرش کردستان، طبیعتا طرح های هندسی خاصی که معمولا از سبک زندگی و روحیات مردم اقلیم کردستان برگرفته شده است و رنگهای طبیعی بینظیری که در آن ها به کار رفته، باعث متمایز شدن این قالی ها شده است. اگر از افراد محلی رایج ترین طرح مورد استفاده در فرش های کردستان را بپرسید، بدون شک طرح “ماهی درهم” امتیاز بیشتری میگیرد. اما به طور کلی طرح های لچک ترنج شاه عباسی، سه ترنج، جقه چارگی، گل و بلبل، گل میرزا علی و جقه چهار پر از طرح های معروف قالی کردستان هستند. طرح باغی نیز یکی از زیباترین طرح های کردی است که از نگاه بالا باغی رنگارنگ و زیبا را به تصویر میکشد.
رنگ هایی که در اکثر این فرش ها به چشم میخورد آبی، قرمز، سبز، کرم و قهوه ای است.
قالی بافان کردستان از الیاف کاملا تابیده شده استفاده میکنند و این کار باعث می شود زمانی که پشت قالی را نگاه میکنید، گره های فرش را به خوبی مشاهده کنید.
رنگرزی فرش کردستان
رنگرزی در سنندج و سایر مناطق کردستان نیز چون بیشتر نواحی ایران ابتدا با رنگرزی گیاهی شروع شد و سپس با سهل الوصول بودن رنگ های شیمیایی، رنگرزی شیمیایی در آن ها رواج گرفت که این امر لطمه زیادی به کیفیت قالی های بافته شده در این شهر زده است .
دار مورد استفاده در بافت فرش کردستان
دارهای مورد استفاده در مناطق شهری عمودی و از نوع ثابت است، رج شمار فرش های قدیمی سنندج بین ۱۵ , و حداکثر ۲۵ متغیر بوده اند، اگرچه در معدود نمونه های نفیس و منحصر به فرد رج شمارهای بالاتر نیز دیده شده، اما قالی های امروز سنندج دارای رج شماری بین ۲۵ تا ۳۵ هستند.
همه چیز درباره ی فرش کرمان
