آشنایی با ساختار خرک سنتور و نحوه تنظیم آن

جنس خرک سنتور

خرک ایده آل آن است که در عین سختی وزن کمی نیز داشته باشد . برای ساخت خرک سنتور از چوب های گردو .زرد آلو و..... استفاده میشود که در این بین گردو از همه بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.

شکل ظاهری خرک سنتور

یک خرک مناسب باید لبه هایی سالم، بدون خوردگی و پریدگی رنگ داشته باشد. شیار روی خرک باید بدون شیب و کجی باشد.

رنگ خرک سنتور

رنگ خرک های یک سنتور به منظور زیبایی باید یکسان باشد.

تو خالی بودن خرک سنتور

درون پایه ی خرک باید خالی باشد. پر بودن پایه به کیفیت صدا آسیب می رساند.

اندازه ی خرک سنتور

اندازه ی خرک سیم های سفید باید از خرک سیم های زرد بلندتر باشد. به منظور بالانس ساز، تمام خرک های سنتور به صورت کاملا دقیق و با کولیس اندازه گیری می شوند و نسبت اندازه ی خرک های سفید و زرد رعایت می شود. هرچه ارتفاع خرک بیشتر باشد فشار بیشتری را به صفحه وارد میکند.خرک ها معمولا از ارتفاع 16 تا 22 میلیمتر بسته به نوع نیاز ساخته میشوند.همیشه خرک سیم های قرمز بین 1 تا 2 میلیمتر از سیم های سفید کوتاه تر هستند. و دلیل آن هم این است که اگر خرک در قسمت سیم های قرمز به اندازه سیم های سفید باشد فضا برای نواختن سیم های سفید کم میشود.

محل قرار گیری خرک در سنتور

خرک سنتور متحرک است و قابل جا به جاییست در قسمت سیم سفید خرک بر اساس کوک تعیین میشود ومکان قرار گرفتن آن معمولا جایی است که طول سیم پشت خرک دقیقا دو برابر سیم های قسمت وسط سنتور باشد تا صدای اکتاو را به دست بدهد.

مکان خرک سیم قرمز نیز بر اساس نظر سازنده نتظیم میشود.که به صورت متداول عده ای خرک را جایی میگذارند که پشت خرک قرمز صدای اکتاو سوم سیم قرمز را بدهد.عده ای دیگر نیز فاصله پنجم و عده ای دیگر نیز فاصله چهارم را بر گزیده اند.

نگارنده بر این نظر است که محل قرار گیری خرک در قسمت سیم قرمز باید جایی باشد که پشت خرک سیم قرمز صدای فاصله چهارم در اکتاو سوم به نسبت صدای سیم های قرمز بدهد.برای به دست آوردن این فاصله کافیست طول کلاف بزرگ و کلاف پیشانی سنتور را به طور جداگانه به عدد 6 تقسیم کنیم و دو نقطه را با خط کش به هم وصل کنیم.در این خط پشت خرک قرمز صدای فاصله چهارم در اکتاو سوم سیم های زرد خواهد داد.

سنتورها با چه تعداد خرکی رایج ترند؟

سنتورهای دوزاده خرک و نه خرک معمولا رایج تر از سنتورهای دیگرند. زیرادر دهه های گذشته بیشتر نوازندگانی که آهنگها و تصنیف های بزمی را مینواخته اند از ساز دوازده خرک استفاده کرده اند به دلیل اینکه با این ساز میتوانند بنا بر نیاز مجلس در دستگاههای مختلف بنوازند و چون اکثر نوازندگان را آقایان تشکیل میداده اند، ساز دوازده خرک که اکثرا می کوک است یعنی سه نت از سنتور سل کوک بم تر است این امکان را میدهد که خود نوازنده بتواند با آن زمزمه کند، در واقع سنتور می کوک بهترین جایگاه را برای صدای خواننده مرد داراست. اما به دلیل اینکه از دوره ی استاد صبا آموزش سنتور با سنتور نه خرک سل کوک صورت گرفت و پس از آن هم اساتید بزرگ سنتور، این سنتور را به عنوان سنتور استاندارد برگزیدند امروزه سنتور نه خرک سل کوک به عنوان سنتور استاندارد شناخته شده و آموزش سنتور و نوازندگی توسط این سنتور انجام می گردد.

تنظیم خرک سنتور

حتما می دانید که قبل از این که شروع به کوک کردن ساز خود کنید، باید خرک های آن را تنظیم کنید. در صورت تنظیم نبودن خرک های سنتور، ساز شما کوک نخواهد شد، به طور مثال هنگام جفت زدن روی سیم های سفید و پشت خرک، اگر خرک در جای درست خود نباشد، جفت شما صدای ژوستی نخواهد داشت.

جا به جایی خرک های سنتور

هر سمت از خرک شما که فرکانس بیشتری داشت و به عبارت دیگر زیرتر بود، برای تنظیم شدنش باید به سمت نت رو به رویی خود حرکت کند. به طور مثال اگر سیم سفید شما 436 هرتز و سیم پشت خرک سفید شما 432 هرتز بود، باید خرک خود را با تقه های خفیف به سمت چپ هدایت کنید. برای تقه زدن به خرک و تنظیم آن می توانید از هر وسیله ی ظریفی استفاده کنید اما توجه کنید به چوب ساز خود آسیب نرسانید، یکی از وسایل های مناسب برای این کار چکش کوک است.

تنظیم خرک های سفید و پشت خرک سنتور

خرک های سمت چپ سنتور باید طوری در جای خود قرار گرفته و تنظیم شود که نت سفید و پشت خرک فاصله ی اکتاو داشته باشند. یعنی نت سفید را به ارتعاش در میاوریم و هر فرکانسی که داشت را باید نت پشت خرک داشته باشد، به طور مثال اگر سیم سفید نت سل در فرکانس 438 هرتز را نشان داد، پشت خرک هم باید نت سل با فرکانس 438 باشد، با این تفاوت که به دلیل اختلاف طول سیم صدای پشت خرک یک اکتاو زیر تر خواهد بود.

تنظیم خرک های زرد سنتور

فاصله ی خرک های زرد و پشت خرک زرد یک فاصله ی پنجم درست است. برای درک مفهوم فاصله ی پنجم درست به این لینک مراجعه کنید. به طور مثال اگر خرک زرد نت سل با فرکانس 440 هرتز را نشان دهد، پشت خرک زرد باید نت ر با فرکانس 440 هرتز باشد.

چیدمان خرک های سنتور

به نکات زیر برای تنظیم خرک سنتور خود توجه کنید:

1. خرک را به نحوی در جای مناسب خود قرار دهید که سیم ها وسط خرک باشند (با دست چپ سیم را بلند کرده و با دست راست خرک را زیر سیم قرار دهید)

2. فاصله ی اکتاو برای خرک های سمت چپ و فاصله ی پنجم برای خرک های سمت راست رعایت شود.

3. توجه کنید که خرک ها حتما در یک خط راست زیر هم قرار گرفته باشند، به نحوی که اگر از پایین به آن ها نگاه کنید هیچ خرکی (به جز خرک لا که در کوک شور باید مقداری به سمت راست کشیده شود) خارج از خط راست نباشد.

توجه: دقت کنید که هنگام جا به جایی خرک ها (به خصوص نت های بالای سیم های سفید که کشش بیشتری دارند) روی سازتان خط نیاندازید و سیم ها را کمی بیشتر از ارتفاع خرک بالا بگیرید و سپس خرک را زیر آن قرار دهید.

آشنایی با مترونوم برای سنتور و طرز کار کردن با آن