آشنایی با جاذبه ی تاریخی زیگورات (یا بزرگ زیگورات) اور در عراق

چرایی و هدف از ساخت این بنا نامعلوم است، اما گفته می شود آن ها زیگورات را به عنوان مکانی مقدس و عبادتگاه ساخته بودند؛ البته تنها مدرک موجود که این قضیه را اثبات می کند از هرودوت، مورخ یونانی نشات می گیرد. با این وجود، هیچ مکان مقدس یا پرستشگاهی از چندین زیگورات موجود در ایران و عراق کشف نشده است.

برخی بر این باورند که این مکان ها، خانه ی خدایان بوده و هر شهر، خدای حامی خود را داشته است. فقط کاهنانی که از اعضای قدرتمند جامعه ی سومری بودند، اجازه ی وارد شدن به زیگورات و اتاق های زیرزمینش را داشتند؛ همچنین این کاهنان وظیفه داشتند از خدایان مراقبت کرده و نیازهایشان را برطرف کنند.

یکی از بزرگ ترین و سالم ترین زیگورات های به جا مانده در بین النهرین، «زیگورات بزرگ اور» است که امروز در نزدیکی ناصریه، در استان ذی قار عراق واقع است. این ساختار چندضلعی بزرگ، ابعادی به بزرگی ۶۴ در ۴۵ متر دارد و سه تراس در سطوح مختلف پلکانی دارد که ۲۰ تا ۳۰ متر ارتفاع دارند که یک پلکان بزرگ به سمت هر یک از این تراس ها منتهی می شود. گفته می شود در بالاترین نقطه ی این زیگورات، معبد الهه ی نانا (مادر بزرگ) قرار داشته که خدای حامی شهر باستانی «اور» بوده است. متاسفانه این معبد از بین رفته است. چندین آجر آبی رنگ در اطراف این زیگورات یافت شده اند که باستان شناسان حدس می زنند، جزو دکوراسیون و تزیینات داخلی معبد بوده است.

این زیگورات توسط «شاه اور نامو» ساخته شد، اما قبل از پایان ساخت بزرگ ترین بنای عمرش از دنیا رفت. پس از مرگ او، پسرش، «شولگی»، در قرن بیست و یکم قبل از میلاد مسیح این بنا را به اتمام رساند.

تا پایان قرن ششم قبل از میلاد مسیح، این زیگورات تبدیل به مخروبه شده بود. برخلاف اهرام مصر، زیگورات ها از آجرهای گلی ساخته می شدند و با قیر یا گِل در کنار هم چیده می شدند. این آجرها زیر بارش های زمستانی مرطوب شده و در گرمای تابستان ترک می خوردند.

در زیگورات بزرگ شهر اور، حفره هایی روی آجرها و لایه های بیرونی معبد یافت شدند؛ احتمالا این حفره ها به منظور تبخیر آب و رطوبت از درون معبد ایجاد شده بودند. علاوه بر این ناودان هایی هم بر پلکان های زیگورات تعبیه شده بودند تا در زمستان، آب را به بیرون هدایت کنند.

این زیگورات دو بار مرمت و بازسازی شد؛ یک بار توسط پادشاه بابل نو، «نبونید» در قرن ششم قبل از میلاد مسیح که چندین ساختمان بر بالای بنای اصلی ساخت. در حالی که «اور نامو» از قیر و گل و آهک مستحکم در ساخت این زیگورات استفاده کرد، کارگران نبونید، سیمان و ملات معمولی در مرمت این بنا به کار بردند. باد و باران از آن زمان تاکنون این زیگورات را کم کم تخریب کردند که حالا تلی از تکه سنگ و خاک بر بالای آن باقی گذارده اند.

دومین بازسازی این بنا ۲۵۰۰ سال بعد و در دهه ی ۱۹۸۰ در زمان حکومت صدام حسین، رئیس جمهوری پیشین عراق انجام شد. او با قرار دادن لایه ای از آجرهای مدرن روی پلکان و نیز نمای زیگورات، سعی در حفاظت از آجرهای اصلی آن داشت. اما زمانی که عراق درگیر جنگ خلیج فارسدر دهه ی ۹۰ شد، صدام حسین با حیله گری، این زیگورات را تبدیل به پایگاه نظامی خود کرد. او می دانست اگر جنگنده های «میگ» خود را در نزدیکی زیگورات پارک کند، بمب افکن های آمریکایی از ترس تخریب این مکان باستانی، آسیبی به آن ها نمی رسانند. تاکتیک او تا حدی مثمر ثمر واقع شد و صدمات اندک و ناچیزی در پی حملات نظامی به زیگورات وارد آمد. هنوز هم روی دیوارهای این زیگورات، جای صدها گلوله و شراپنل (گلوله ی ساچمه پران) باقی مانده است.