شاید شهر سرسبز گرگان بیش تر به خاطر زیبایی های طبیعی اش شناخته شده باشد ولی در این دیار کهن و در دل بافت تاریخی اش حکایت هایی قدیمی نهفته که تنها با تماشای معماری و سیر در محله قدیمی آن می توان گوش به این حکایت ها سپرد. محله درب نو گرگان، خانه بسیاری از بناهای تاریخی از ادوار مختلف است و گشت و گذار در آن همچون ماشین زمان شما را به اعماق تاریخ می برد.
مدرسه عمادیه گرگان از جاهای دیدنی گرگان است که در دوره شاه سلیمان صفوی ساخته شد و در تاریخ ۱۹ مهر ماه سال ۱۳۷۸ هجری شمسی با شماره سند ۲۴۶۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. این مدرسه پلانی مستطیل شکل و چهار ایوان در دو طبقه دارد که امروزه به عنوان حوزه علمیه استفاده می شود. ساختمان اصلی این مدرسه دارای ۱,۵۵۰ متر زیربنا است و عمده مصالح به کاررفته در ساخت آن شامل چوب، خشت، آجر، سفال و سنگ می شود. وجود ایوان ها، طاق های جناغی و هلالی، آجرکاری های زیبا و در و پنجره های متعدد چوبی جلوه خاصی به این بنا داده اند.
چرا بازدید از مدرسه عمادیه گرگان پیشنهاد می شود؟
- این بنای تاریخی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
- تماشای فضای مدارس چند صد سال پیش یک ماجراجویی تاریخی خواهد بود.
- بازدید از این بنا می تواند نگاه ها را معطوف آن کند تا قدمی در حفظ و حتی مرمت آن برداشته شود.
درباره مدرسه عمادیه
مدرسه عمادیه که نام های دیگری همچون مدرسه آقا حسین عمادیه یا دروازه نو دارد، از بناهای قدیمی شهر گرگان و از جاذبه های گردشگری استان گلستان است که در سال ۹۵۲ هجری قمری در دوره پادشاهی سلیمان صفوی به وسیله روح الله حسینی استرآبادی تاسیس شد.
این مدرسه تاریخی با ۱,۵۵۰ متر وسعت از آب انبار، قبرستان، حمام، مغازه های گوناگون، مسجد گلشن، مجموعه چند تکیه، بافت و عناصر عمده محله درب نو و نیز قسمتی از بافت بازار کهنه استرآباد تشکیل شده است. اخبار دقیقی درباره زمان ساخت این مدرسه موجود نیست؛ ولی اصل بنا به اواخر دوره تیموری و به خصوص اوایل دوره صفویه مربوط می شود.
ورودی مدرسه مزین به در چوبی زیبایی است که در ضلع غربی بنا قرار دارد. سپس به حیاط سنگفرش مدرسه وارد می شوید که محو تماشای حال و هوای سنتی آن خواهید شد. درست مثل خانه های تاریخی، حوضی بزرگ در وسط حیاط قرار گرفته که با درختان نارنج احاطه شده است. دورتادور حیاط نیز ۱۹ حجره برای تحصیل و علم آموزی دانش آموزان وجود دارد.مدرسه عمادیه گرگان در طول سال های متمادی و در جریان مرمت بارها دستخوش تغییرات شده است و سرانجام در تاریخ ۱۹ مهر ماه سال ۱۳۷۸ با شماره سند ۲۴۶۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.این مدرسه که جزو قدیمی ترین مدارس کشور به حساب می آید؛ امروزه به عنوان حوزه علمیه مورد استفاده است و اگر قبل از ظهر به این بنا سر بزنید، طلابی را می بینید که در ایوان ها یا پیشخوان های تخته ای به گفتگو مشغول هستند.
معماری مدرسه عمادیه
مدرسه عمادیه پلانی به شکل مستطیل دارد و به صورت چهار ایوانی با حیاط مرکزی است که همه عناصر آن به طور قرینه و با شکل و ترتیب منظم و یکسانی کنار یکدیگر قرار دارند. در گوشه غربی مدرسه، ورودی بنا به طور مسقف و پوشیده از تیرهای ضخیم چوبی افقی خودنمایی می کند. چهار ایوان مدرسه از درون حیاط دارای پیشخوان تخته ای با نرده های زیبا هستند و جذابیتی دوچندان به حیاط آن داده اند که درختان، باغچه و حوض آب را در خود جای داده است. حجره ها به شکل یکسان و زیبایی دورتادور محیط داخلی بنا ساخته و حجره های شبیه به هم به وسیله ایوان ها از یکدیگر متمایز شده اند.
بالای طبقه دوم مدرسه گلدسته چوبی کوچکی قرار دارد که در واقع محلی برای ایستادن موذن و اذان گفتن بوده است. از ویژگی های معماری این بنا می توان به سقف آن اشاره کرد که همچون خانه های شمالی به صورت شیب دار و از سفال است.
دو عدد سکو به منظور استراحت، قبل از در ورودی وجود دارد. پس از در اصلی مدرسه، ایوان زیبای شرقی پدیدار می شود که روبه روی ایوان غربی قرار دارد. از درون مدرسه جرزهای ورودی دارای طاق نماهایی هستند که تقریبا نیم متر بالاتر از سطح زمین بنا شده اند.این ساختمان، حیاط مستطیل شکل مرکزی داشته و در سمت جنوب و شمال و شمال غربی نیز حیاط خلوت دارد. بنای مدرسه دارای کرسی چینی و بندکشی است و جرزهای آجری آن با ملات گل و آهک پوشانده شده اند و جرز خشت خام نیز در برخی نقاط به چشم می خورد.
در مدرسه عمادیه گرگان از چه چیزهایی می توان بازدید کرد؟
اصلی ترین درب ورودی مدرسه، در چوبی زیبایی است که در ضلع غربی بنا قرار دارد و گفته می شود از مدرسه علمیه یوسفیه واقع در میرکریم به اینجا آورده شده است. به حیاط سنگفرش مدرسه که وارد شوید محو تماشای حال و هوای سنتی آن می شوید. درست مثل خانه های تاریخی، حوضی بزرگ در وسط حیاط قرار گرفته که با درختان نارنج احاطه شده است. دور تا دور حیاط نیز حجره هایی دیده می شود که محل تحصیل و علم آموزی دانش آموزان بوده است.
تعداد حجره های مدرسه عمادیه به ۱۹ عدد می رسد، این حجره ها با رنگ آمیزی آجرها، ایوانچه ها، طاق و طاقچه های جناغی و هلالی، آجرکاری های زیبا و درب و پنجره های متعدد چوبی جلوه خاصی به بنا داده اند ولی زیباترین بخش مدرسه عمادیه ایوان غربی و تالار بزرگش است.
نقشه و معرفی بخش های مختلف مدرسه عمادیه گرگان
در بخش ورودی مدرسه درب چوبی بزرگی قرار دارد، که با گشودن آن پا به یک سراسری نسبتا بزرگی می گذارید، ساختمان اصلی مدرسه ۱۵۵۰ متر مربع زیر بنا دارد و دارای قسمت های مختلفی نیز است، این مدرسه یک بنای کامل است مدرسه عمادیه علاوه بر این که حجره هایی برای برگزاری کلاس های درس نظیر قسمت های آب انبار، مسجد، حمام، تکیه، گورستان و حتی چندین باب دکان هم دارد.
این مدرسه دارای یک حیاط بزرگ است و مانند بسیاری از بناهاب قدیمی در ایران، حوضی مستطیل شکل و بزرگ در وسط محوطه قرار دارد، دور تا دور بنایی که امروزه باقی مانده حجره هایی قرار گرفته اند که روزی محلی برای علم آموزی بودند، ویژگی منحصر به فرد این بنا معماری خاص و فوق العاده زیبای آن است، معماری بنا کاملا ساده و به شکل متقارن و زیبا است.مدرسه دارای دو طبقه است و در هر چهار طرف حیاط ایوان های بزرگی قرار گرفته اند، علاوه بر این در قسمت ورودی حیاط نیز دو سکو کوچک ساخته شده اند که محلی برای رفع خستگی و نشستن رهگذران بوده.بر فراز طبقه دوم مدرسه یک مناره کوچک چوبی بنا شده که این مکان برای ایستادن موذن و گفتن اذان بوده است. مدرسه عمادیه دارای سقفی به شکل شیب دار و از سفال ساخته شده است که مانند بناهای قدیمی دیگر در مناطق شمالی کشور است، بخش های دیگر بنا از سفال، خشت، سنگ و چوب ساخته شده اند، حیاط مدرسه به طور کاملا سنگ فرش شده و در قسمت مرکزی آن جوی آبی قرار دارد.
البته با نگاهی گذرا و ساده به دور تا دور این بنا می توانید نبود برنامه های مراقبتی خاص برای جلوگیری از این بنا را مشاهده کنید، این فقدان از عدم رعایت بهداشتی در بخش های از مدرسه گرفته تا عدم جمع آوری وسایل غیر ضروری در جای جای بنا. بی شک با تدابیری می توان این بنای تاریخی و زیبا را که امروزه کاربری دارد را به یک بنا با ظاهری شکیل تر و مرتب تر تبدیل کرد.
شرایط بازدید مدرسه عمادیه گرگان
در حال حاضر کاربری مدرسه عمادیه برای حوزه علمیه است، مدرسه هر روزه از ساعت۸ صبح تا ۱ بعد ظهر محلی است برای تجمع طلاب، اگر گذر شما به این مدرسه که در مستر بلیط آن را شناختید افتاد خواهید دید که در گذشته چطور طلاب در کنار و گوشه این مدرسه و بر روی ایوان های کوچک جلو حجره ها می نشینند و به گفتگو می پردازند.
در یکا یک حجره ها هم استادان و شاگردان به سبک روزگار گذشته بر روی زمین می نشینند و به علم آموزی مشغول هستند. گردشگران می توانند برای بازدید از این بنا در ساعات اداری به این مکان بروند و در مقابل بازدید از افراد هزینه ای دریافت نمی شود.
برای رفتن به این مکان قدیمی می توانید بعد از رسیدن به خیابان امام خمینی، وارد بازار تعلبندان شوید، بدین گونه علاوه بر بازدید از این بازار زیبا و زنده، به راحتی به محله درب نو دسترسی می یابید. مدرسه عمادیه در نزدیکی مسجد گلشن قرار دارد، البته این مسجد در زمان گذشته بخشی از ساختمان این مدرسه بود.
نکات بازدید از مدرسه عمادیه
- تماشای فضای مدارس چند صد سال پیش یک ماجراجویی تاریخی برای هر گردشگران علاقه مندی خواهد بود.
- بازدید از این بنا می تواند نگاه ها را معطوف آن کند تا قدمی در حفظ و حتی مرمت آن برداشته شود.
- این مدرسه تاریخی هم اکنون به عنوان حوزه علمیه استفاده می شود و امکان بازدید از آن وجود ندارد؛ گرچه با هماهنگی می توانید به داخل بروید و از حیاط آن دیدن کنید.
- فصول بهار و پاییز که آب و هوای خنک و دلپذیری بر این منطقه حاکم است، بهترین زمان بازدید از مدرسه عمادیه محسوب می شود.
- سرای تاریخی باقری ها، مسجد جامع گرگان و موزه صنایع دستی گرگان از جمله جاذبه هایی هستند که در نزدیکی مدرسه عمادیه قرار دارند.
در مورد کاخ موزه گرگان چه می دانید؟
