تِرِمین (به روسی: Терменво́кс، به انگلیسی: Theremin) یک ساز الکترونیکی است که در سال 1919 توسط لئون ترمین فیزیکدان روسی اختراع شد.[1] امروزه این ساز منحصر به فرد بسیار مورد توجه هنرمندان قرار گرفتهاست.
ترمین نه تنها شبیه هیچسازی نیست، بلکه شیوه نواختن آن هم منحصر به فرد است. به این ترتیب که این ساز بدون لمس شدن نواخته میشود. صدا توسط دو نوسان ساز به وجود میآید که با هم به ارتعاش در میآیند. یکی از نوسان سازها در فرکانسی با طیفی بالاتر از حد شنوایی انسان عمل میکند و فرکانسهای نوسان ساز دیگر با ورود دست به میدان مغناطیسی تغییر میکند. ضرباهنگ فرکانس که تفاوت میان فرکانسهای دو نوسان ساز است، صدایی است که میشنویم.
زمانی که ترمین روشن میشود، یک میدان مغناطیسی اطراف ساز را فرا میگیرد و زمانی که دست نوازنده به این میدان وارد میشود، تغییراتی در فرکانس و حجم صدا ایجاد میشود. دو آنتن از بدنه ترمین خارج شدهاند که یکی کنترلکننده فرکانس صدا (pitch) و دیگری کنترلکننده حجم و مقدار آن است. زمانی که دست نوازنده به سمت آنتن عمودی حرکت میکند، صدا زیرتر و ریزتر میشود و نزدیک کردن دست به آنتن افقی سبب کم شدن بلندی صدای ساز میشود. از آنجایی که هیچ تماس فیزیکی بین ساز و نوازنده وجود ندارد، نواختن ترمین به مهارت بالا و گوش موسیقی عالی نیاز دارد.
ترمین از اصل هیتروداین (ترکیب دو جریان متناوب برای تولید جریانی با فرکانسی برابر مجموع یا تفاضل فرکانس دو جریان مزبور) برای تولید یک سیگنال صوتی استفاده می کند.
ترمین بر اساس حرکت دست کار می کند و متشکل از دو اسیلاتور (نوسانگر یا مولد فرکانس رادیویی) است که به دو آنتن وصل شده یک آنتن عمودی که برای تنظیم میزان بلندی صدا ولوم است و دیگری یک آنتن افقی به شکل دایره برای کنترل میزان فرکانسی یا Pitch است. زمانی که دستگاه روشن می شود یک میدان مغناطیسی بوجود می آید و بوسیله حرکت دست و تشخیص این حرکت توسط سنسورهای مجاورتی مقدار و شدت فرکانس تغییر می کند. نت های بالا با نزدیک کردن دست به سمت آنتن افقی و نت ها با صدای بلند با دور کردن دست از آنتن عمودی تولید می شوند.
نحوه کار ساز ترمین به چه صورت است؟ ساز ترمین مطابق حرکات دست عمل می کند و از دو اسیلاتور ایجاد شده است که معمولا به دو آنتن متصل شده است انتن عمودی که جهت کنترل مقدار بلندی صدا و دیگری یک آنتن افقی دایره ای شکل است که جهت مهار مقدار فرکانس بکار برده می شود. موقعی که سیستم روشن می شود یک میدان مغناطیسی ایجاد می شود و توسط حرکت دست و بازشناسی این حرکت به وسیله حسگر های مجاورتی، فرکانس کم و زیاد می شود. ساز ترمین، هیترو داین را جهت ایجاد یک سیگنال صوتی بکار می برند.
نحوه کار ساز ترمین بدین صورت است که مدار آداپتور سیستم حاوی دو ارتعاش سنج فرکانس رادیویی می باشد که حداقل پایین تر از 500 کیلو هرتز تنظیم می شود تا کنتاکت رادیویی را به کمترین حد ممکن برساند. یک اسیلاتور با طول موج ثابت کار می کند. طول موج نوسانگر دیگر در حال تغییر است و به وسیله میزان فاصله دست موسیقی نواز با آنتن افقی تغییر می کند که این مسئله سبب نواختن نت های متنوع در این دستگاه می شود.
ساز ترمین علیرغم دشواری نواختن آن همه به شکل سولو هم به شل گروهی در ارکستر هم بکار برده می شود و نوازندگان مشهور بسیاری جهت خلق آثار خود از این مدل ساز استفاده کرده اند که من جمله آنها می توان ژان میشل ژار، ردیوهد رولینگ، گروه لد زپلین، پورتیس هد و… را نام برد.
این ساز را در موسیقی متن فیلم هم بکار برده اند که می توان به فیلم طلسم ساخته آلفرد هیچکاک با آهنگسازی میکلوش روژا و همچنین فیلم روزی که زمین ایستاد با آهنگسازی برنارد هرمن اشاره کرد.
صدای ساز ترمین در سال های 50 هواداران زیادی داشته است و با اثر بخشی و هم آور صوتی خود به یکی از مشخصه های سینمای وحشت آن دوره مبدل شده است. در حال حاضر هم از این نوع ساز جهت تولید موسیقی فیلم استفاده می شود و شمار زیادی از نوازندگان به آن می پردازند.
همچنین بکارگیری از آن به وسیله گروه هایی نظیر Led Zeppelin و Radiohead سبب تولد دوباره این ساز شد. آخرین شاگرد ترمین خانم لیدیا کاوینا می باشد و اکنون یکی از نوازنده های معروف و مشهور ترمین کلاسیک می باشد.
در ساز ترمین به گونه ای یک میدان آهنربایی در پیرامون ساز ایجاد می شود که نوازنده آن بایستی با حرکات دست خود که به این میدان وارد می شود طول موج و میزان صدای این ساز را تنظیم کند، بدین صورت که با وارد شدن دست نوازنده به میدان مغناطیسی طول موج تغییر نموده و حتی با تغییر حرکات دست می توان به بالا و پایین شدن صدا کمک به سزایی کرد.
این ساز به اسم های دیگری مانند اتروفون، ترمینوفون و ترمینووکس هم معروف می باشد. اما ترمین نامی است که بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.
هنگام ابداع این ساز عجیب، نوازندگان متخصص در خصوص نوع بکارگیری دست و مدل های متنوع آن در زمان نواختن نگرش های متمایزی داشتند. به عنوان مثال برخی از شگرد های نواختن آن از روش های نوازندگی ویولن موثر شده است.
نواختن سیم های نامرئی : نوازندگان تصور می کنند برای نواختن این ساز بین آنتن و و بدن یک سیم نامرئی موجود می باشد که نت ها را بر روی این سیم به صدا در می آورند. مسلما جهت ساز زدن دقیق و منظم و توجه به زیر و بمی ها پیشنهاد می شود از شنوایی بالایی برخوردار باشید.
نواختن با اتکا بر مهارت شنیداری: واختن ترمین با دقت و توجه زیاد و مهار زیر و بمی در آن می تواند با مسائلی همراه باشد. همانطور که در این محصول صفحه کلید یا هیچ گونه راهنمایی موجود نیست نوازنده بایستی تنها به گوش خود اتکا نماید.
نوازندگان مشهور ساز ترمین: ترمین علیرغم دشواری نواختن آن همه به شکل سولو هم به شکل گروهی در ارکستر هم بکار برده می شود و نوازندگان مشهور بسیاری جهت خلق آثار خود از این مدل ساز استفاده کرده اند که من جمله آنها می توان ژان میشل ژار، ردیوهد رولینگ، گروه لد زپلین، پورتیس هد و… را نام برد.
ترمین یک ساز الکترونیکی است که در سال 1919 توسط لئون ترمین فیزیکدان روسی اختراع شد. امروزه این ساز منحصر به فرد بسیار مورد توجه هنرمندان قرار گرفتهاست.ساز ترمین اولیه محصول پژوهشهای با پشتوانهٔ دولتی کشور روسیه پیرامون حسگرهای مجاورتی است.
