اسپارتام یکی از شیرینکنندههای مصنوعی است که در بسیاری از محصولات خوراکی و نوشیدنیها یافت میشود. این ماده میزان قند کمتری دارد، اما طعم آن بسیار شیرینتر از قند طبیعی است. در سالهای اخیر، مصرف غذاها و نوشیدنیهای حاوی جایگزینهای شیرینکننده، مانند اسپارتام، بسیار افزایش پیدا کرده است. اما این ماده چه مضرات و فوایدی برای بدن دارد و در چه خوراکیهایی از آن استفاده میشود؟ در این مقاله، به بررسی نکاتی مهم در مورد اسپارتام و خوراکیهایی که حاوی این شیرینکننده هستند، میپردازیم.
اسپارتام چیست؟
اسپارتام یک ترکیب شیمیایی است که به صورت مصنوعی تولید میشود. نام علمی این ترکیب "نوتراسوتیک" است و با نام تجاریهای مختلفی مانند "نوتراسویت" و "آسپارتام" در بازار یافت میشود. اسپارتام تقریباً 200 برابر شیرینتر از قند است و با تحریک کردن دریافتکنندههای طعم شیرین در زبان، حس شیرینی را برای مصرفکننده ایجاد میکند. حقیقت این است که برای بسیاری از ما نوشیدن یک لیوان نوشابه یا ژله بعد از یک وعده کنسرو ماهی تن و کیلکا 120 و 180 گرمی واقعا دلپذیر است. اما این نوشابه و ژله کالری و قند بالایی دارند و مصرف آنها برای افراد دیابتی و افراد دارای اضافهوزن مناسب نیست. در این شرایط مصرف خوراکیهایی که در آنها به جای قند از اسپارتام استفاده شده است، میتواند انتخاب مناسبی باشد.
در اسپارتام دو نوع اسید آمینه طبیعی به نام آسپارتیک اسید و فنیلآلانین وجود دارد. آسپارتیک اسید بهطور طبیعی در بدن ما وجود دارد و فنیلآلانین نیز یک نوع اسید آمینه ضروری است که از طریق مواد غذایی جذب میشود. بعد از استفاده از مواد غذایی که در آنها اسپارتام استفاده شده است، در بدن ما متانول تولید میشود. جالب این است که بعد از مصرف میوه و آبمیوه و برخی سبزیجات نیز در بدن متانول تولید میشود. اما زمانی که مقدار متانول در بدن زیاد شود، ممکن است خطرناک باشد. اما متخصصین بر این اعتقاد هستند که حتی مصرف زیاد اسپارتام نیز نمیتواند مضرات جدی برای بدن ایجاد کند و این نشان میتواند که چرا استفاده از این ماده در نوشابه انرژی زا، بدون قند یا زیرو و رژیمی بلامانع است و مورد تایید سازمان غذا و دارو آمریکا، انجمن رژیم غذایی آمریکا و حتی سازمان بهداشت جهانی است.
چرا از اسپارتام در صنایع غذایی استفاده میشود؟
اسپارتام یک نوع جایگزین شیرینکننده است که در بسیاری از محصولات غذایی استفاده میشود. اسپارتام شیرینی بسیاری زیادی دارد و با اضافه کردن مقدار بسیار کمی از آن به محصولات غذایی، میتوان طعم شیرینی به آنها بخشید. ازاینرو، استفاده از اسپارتام در صنعت غذایی به عنوان جایگزینی برای قند و شکر، مزایای زیادی دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره شده است.
کاهش کالری
اسپارتام به دلیل شیرینی بسیار قوی، میتواند به عنوان یک جایگزین کم کالری برای قند و شکر استفاده شود. با جایگزین کردن قند با اسپارتام در محصولات غذایی، کالری مواد غذایی کاهش پیدا میکند. بنابراین، افرادی که میخواهند کالری مصرفی خود را کاهش دهند یا کنترل کنند، میتوانند به مقدار متعادل از اسپارتام به جای قند در رژیم غذایی خود استفاده کنند.
تأثیر کمتر بر قند خون
اسپارتام تقریباً هیچ تاثیری بر سطح قند خون ندارد، به عبارتی به اندازهای که قند و شکر بر روی سطح قند خون تاثیر میگذارند، اسپارتام به همان اندازه تاثیر نمیگذارد. این خاصیت اسپارتام باعث میشود که برای افراد مبتلا به دیابت یا کسانی که نیاز به کنترل قند خون دارند، مناسب باشد.
ثبات حرارتی بالا
اسپارتام دارای ثبات حرارتی بسیار بالایی است و بعد از پخت و پز شیرینی آن کاهش پیدا نمیکند. این ویژگی باعث میشود که اسپارتام در تولید محصولات نانوایی، کیک، شیرینی و غیره استفاده شود.
تاثیر کمتر بر تصویر ظاهری محصول
استفاده از اسپارتام در تهیه محصولات غذایی باعث تغییر کمتری در ظاهر و ساختار آنها میشود. این امر برای تولیدکنندگان و صاحبان مشاغل مربوط به صنعت غذایی اهمیت زیادی دارد و موجب حفظ شکل و ظاهر مواد غذایی میشود.
مضرات اسپارتام برای بدن
مصرف زیاد اسپارتام میتواند عوارضی را در بدن ایجاد کند که در ادامه به برخی از آنها اشاره شده است.
افزایش وزن
برخی مطالعات نشان دادهاند که اسپارتام ممکن است تاثیر منفی بر روی متابولیسم داشته باشد. برخی تحقیقات ارتباط بین مصرف اسپارتام و افزایش وزن بدن، مقاومت به انسولین و اختلالات متابولیک را نشان دادهاند. به هر حال این موضوع هنوز تایید شده نیست و نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.
اثرات بر سیستم عصبی مرکزی
مصرف زیاد اسپارتام به عنوان یک شیرینکننده مصنوعی می تواند موجب اختلال در سیستم عصبی مرکزی شود. برخی از گزارشها نشان میدهند که مصرف زیاد اسپارتام میتواند علائمی مانند سردرد، افزایش خستگی، اضطراب، افزایش حساسیت نسبت به نور و اختلالات خواب را در مصرف کنندگان ایجاد کند.
احتمال اثرات سرطانزا
در مورد سرطانزا بودن اسپارتام هنوز نظریات متفاوتی وجود دارد. در واقع برخی تحقیقات انجام شده روی حیوانات نشان میدهد که مصرف زیاد این ماده میتواند زمینه ابتلا به تومورهای سرطانی را افزایش دهد. اما به هر حال این موضوع نیاز به بررسیهای بیشتر دارد.
در چه خوراکیهایی از اسپارتام استفاده شده است؟
اسپارتام در بسیاری از خوراکیها و نوشیدنیها استفاده میشود. در ادامه میتوانید با لیستی از خوراکیها و نوشیدنیهایی که اسپارتام در آنها یافت میشود آشنا شوید.
نسکافه
برخی نوشیدنیهای بدون قند و رژیمی
آبمیوههای کم کالری
آدامس
آبنباتهای بدون قند
محصولات لبنی بدون چربی و کمچرب
ژلهها، مرباها و سسهای شیرین
سخن نهایی
اسپارتام، جایگزینی شیرین و کم کالری برای قند و شکر است که امروزه در صنایع غذایی به وفور از آن استفاده میشود. اگرچه مصرف اسپارتام ممکن است برای برخی افراد مفید باشد، اما باید توجه داشت که مصرف بیش از حد این ماده میتواند برای بدن مضر باشد. همانند هر نوع مواد غذایی دیگری، استفاده از اسپارتام نیز نیازمند مصرف معتدل و هوشمندانه است. در صورتی که از مواد غذایی که دارای اسپارتام هستند، به اندازه استفاده کنید، هیچ مشکلی برای سلامتی ایجاد نمیشود و ضرری برای بدن نخواهند داشت.
