تنبیه دانش آموزان در مدارس به دو صورت مجاز و غیر مجاز است. تنبیه مجاز زمانی است که دانش آموز مرتکب تخلف شده و برای توجه او به اشتباه خود، از تنبیهاتی مانند اخطار، توبیخ استفاده می شود. تنبیه غیر مجاز اغلب به صورت توهین و تنبیه بدنی بوده که حکم قانونی آن ضمانت اجرای کیفری و اداری دارد.
تنبیهات مجاز در قانون پیش بینی شده و هر تنبیهی به غیر از آن جز تنبیه های غیر مجاز محسوب شده و جرم می باشد. به همین خاطر آشنایی با این موارد ضروری است؛ زیرا اشخاص در صورت مواجه شدن با تنبیه های غیر مجاز می توانند که اقدام به شکایت کنند.
تنبیه در قوانین به دو صورت مجاز و غیر مجاز تقسیم می شود که هر کدام اثرات حقوقی جداگانه ای دارد. در واقع معلمان در مدارس با رعایت تناسب می توانند برخی از تنبیهات را اعمال کنند.
گاهی اوقات ممکن است که دانش آموزان در انجام تکالیف خود کوتاهی کرده یا تخلفاتی را در مدارس انجام دهند. در واقع تخلفات دانش آموزان در مدارس می تواند شامل مواردی مانند نقض قوانین مدرسه، خشونت، تاخیر مکرر و . . . باشد. به طور مثال در «آیین نامه اجرایی مدارس مصوب 1400 شورای عالی آموزش و پرورش» بیان شده که حضور به موقع در مدرسه و کلاس درس، خروج به موقع از مدرسه از جمله تکالیف دانش آموزان محسوب می شود که در صورت تخلف در این موارد چاره ای جز تنبیه دانش آموز خطا کار وجود ندارد، ولی این تنبیه نباید به صورت تنبیه بدنی باشد.
بنابراین مدارس به منظور ایجاد رفتار مطلوب در دانش آموزان می توانند از تنبیه های مجاز استفاده کنند. البته تنبیه باید به نحوی باشد که به ارتقا تمرکز و توجه دانش آموزان در کلاسی های درسی کمک کند.
بنابراین با استناد به ماده 78 آیین نامه اجرایی مدارس تنبیه های مجاز در قانون برای دانش آموزان شرح زیر می باشد:
تذکر و اخطار شفاهی به طور خصوصی.
تذکر و اخطار شفاهی در حضور دانش آموزان کلاس مربوطه
تغییر کلاس، در صورت وجود کلاس های متعدددر یک پایه با اطلاع ولی دانش آموز.
اخطار کتبی و اطلاع به ولی دانش آموز.
اخراج موقت از مدرسه با اطلاع قبلی ولی دانش آموز، حداکثر برای مدت سه روز.
انتقال به مدرسه دیگر.
باید توجه شود که برای انتقال دانش آموز به مدرسه دیگر علاوه بر تایید شورای مدرسه، اخذ موافقت اداره آموزش و پرورش نیز ضروری است. همچنین اعمال هرگونه تنبیه دیگر به جز موارد فوق مانند اهانت، تحقیر دانش آموز و تنبیه بدنی ممنوع بوده و وجاهت قانونی ندارد.
مطابق حکم ماده 81 آیین نامه اجرایی مدارس تنبیه بدنی دانش آموز و سوء رفتار با وی به هر دلیل و تحت هر شرایطی ممنوع است و با متخلفان برابر قوانین و مقررات رفتار می شود. به همین خاطر مدارس باید رویکرد و روش های دیگری را برای تنبیه دانش آموزان در نظر داشته باشند. در این بخش قصد داریم که به منظور آشنایی علاقمندان توضیحاتی در خصوص راهکارهای تنبیه غیر مجاز دانش آموزان در مدارس ارائه دهیم.
در ابتدا باید گفت که به موجب ماده 80 آیین نامه مذکور در اعمال روش های آگهی بخشی دانش آموزان توجه به مواردی مانند رعایت ترتیب و تدریج در اعمال تنبیه، وضوح خیرخواهی مدرسه برای دانش آموز، حفظ آبرو و کرامت انسانی، آگاه کردن دانش آموز نسبت به نتایج نامطلوب رفتار خویش و . . . ضروری است.
بنابراین، مسئله مهم پیدا کردن انگیزه و علت تخلف است. مدارس به جای تنبیه های غیر مجاز نظیر ضرب و جرح باید از راهکار هایی استفاده کنند که به تربیت، اصلاح رفتار و انگیزش دانش آموزان کمک کند. به طور مثال در خصوص تشویق و تنبیه دانش آموزان تحقیقات نشان داده است که تشویق نسبت به تنبیه می تواند که موثرتر باشد.
روش های تشویق دانش آموزان باید به گونه ای باشد که زمینه های استمرار و تقویت رفتارهای مطلوب را در دانش آموزان فراهم نماید. به عنوان مثال؛ می توان دانش آموز را با اعطای نشان مدرسه و در حضور تمام دانش آموزان تشویق نمود.
تنبیه در مدارس از آن جایی که موجب صدمه روحی یا جسمی دانش آموزان می شود از مصادیق کودک آزادی محسوب شده و برای جلوگیری از این رفتار در آینده لازم است که برخورد قانونی صورت بگیرد. لذا به جهت آشنایی کاربران، در این بخش، قصد داریم که به بیان توضیحاتی در خصوص حکم قانونی تنبیه دانش آموزان در مدارس بپردازیم.
مطابق با ماده 81 آیین نامه انضباطی مدارس سال 1400 تنبیه بدنی دانش آموز و سوء رفتار با وی به هر دلیل و تحت هر شرایطی، ممنوع است و با متخلفان برابر قوانین و مقررات رفتار می شود. مدیر مدرسه می بایست همکاران خود را نسبت به امور انضباطی ممنوعیت تنبیه بدنی و سوء رفتار با دانش آموزان آگاه کند.
بنابراین تنبیه غیر مجاز دانش آموزان به دلیل نقض قوانین و مقررات، از انواع تخلفات اداری کارمندان آموزش و پروش محسوب می شود و والدین دانش آموز می توانند این مسئله را در هیات های رسیدگی به تخلفات اداری کارکنان مطرح نمایند و حسب مورد کارمند خطاکار به یکی از مجازات های ماده 9 قانون رسیدگی به تخلفات اداری محکوم می شود. این مجازات ها شامل توبیخ کتبی، کسر حقوق، انفصال موقت، تغییر محل جغرافیاتی خدمت و . . . خواهد بود.
مدیر مدرسه موظف است در صورت مشاهده تخلف آن را به اداره آموزش و پرورش گزارش دهد و در صورتی که مدیر به این وظیفه خود عمل نکند، او نیز مرتکب جرم شده است. علاوه بر این؛ به استناد ماده 19 قانون رسیدگی به تخلفات اداری، اگر عمل کارمند جنبه جزایی هم داشته باشد به مجازات مقرر در قانون مجازات اسلامی محکوم می گردد.
به طور مثال معلمی که برای تنبیه دانش آموز از الفاظ توهین آمیز استفاده می کند، به مجازات شلاق تا 74 ضربه یا 50 هزار تا 1 میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شود. همچنین اگر تنبیه منجر به جنایت و جراحتی شود، مجنی علیه می تواند مطالبه دیه و قصاص کند. البته توجه به این نکته هم ضروری است که صرف دادن زدن بر سر دانش آموز جرم نخواهد بود.
تنبیه فیزیکی مانند کتک زدن از مصادیق تنبیهات مجاز نبوده و معلم از اعمال آن ها ممنوع خواهد بود. همچنین این عمل به عنوان تجاوز به حقوق دانش آموزان شناخته شده و می تواند پاسخ های قانونی متناسب با آن را داشته باشد.
تنبیه بدنی و سیلی زدن به دانش آموز تخلف است و والدین دانش آموز می توانند مراتب را با طرح شکایت به هیات های رسیدگی به تخلفات اداری کارکنان، مستقر در هر وزارت خانه اعلام و پیگیری کنند. همچنین در صورتی که سیلی مشمول عنوان مجرمانه ضرب و جرح باشد، می توان تحت عنوان ضرب و جرح نیز از آن فرد شکایت کرد.
مطابق ماده 614 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی؛ در صورتی که ضرب و جرح عمدی باشد و منجر به آسیب و شکستگی، نقص عضو، از بین رفتن حواس یا زایل شدن عقل شود، مجازات مرتکب قصاص است و در صورتی که شرایط قصاص فراهم نباشد؛ متهم به 2 تا 5 سال حبس محکوم می گردد. همچنین با درخواست مجنی علیه، دیه هم می توان مطالبه کرد.
نحوه شکایت هم بدین گونه است که شخص می بایست شکواییه ای به طرفیت شخصی که آسیب وارد کرده تنظیم و به دادسرا تحویل دهد و به گواهی پزشکی قانونی و شهادت شهودی که شاهد صحنه ضرب و جرح بودند استناد کند. پس از احضار معلم و محرز شدن وقوع جرم و ادله کافی، قاضی حکم مقتضی را صادر می کند.
شورای عالی آموزش و پرورش برای اداره مطلوب مدارس اقدام به تنظیم آیین نامه انضباطی کرد که آخرین ویرایش آن مربوط به سال 1400 می باشد. هدف اصلی آن شفاف سازی و پاسخگو کردن مدارس در قبال تصمیم گیری ها است. در ادامه، برای دسترسی راحت تر کاربران به آیین نامه انضباطی مدارس، فایل pdf آن را در قسمت زیر قرار داده شده؛ با استفاده از این فایل، می توان از محتوا و مفاد این آیین نامه آگاه شد.
بطور کلی دانش اموز و معلم باید رابطه ای دوستانه داشته باشند، چون که دانش آموز مدت زیادی از روز را در مدرسه ، درکنار دوستان و معلمانش میگذراند.البته درست است که گاهی مشکلاتی پیش بیاید و اوضاع از کنترل خارج شود اما باید بتوان تمامی موضوعات را به نحوه احسن مدیریت کرد. تا هم دانش آموز از مدرسه و معلمانش دلسرد نشود و انگیزه کافی برای ادامه داشته باشد و هم معلم با دانش آموز ارتباطش را حفظ کند. در این بحث به موضوع تنبیه دانش آموز در مدارس توسط کارکنان مدارس پرداختیم. و تمامی موارد خدمتتان عرض شد. امیدواریم تا با مطالعه این موضوع هم دانش آموزان و هم معلمان بتوانند به حقوق یکدیگر احترام بگذارند. امیدواریم که لذت برده باشید.
