با فواید و مضرات سیاهدانه بیشتر آشنا شوید

فواید سیاهدانه

۱. سرشار از آنتی اکسیدان ها

آنتی اکسیدان ها ترکیباتی هستند که می توانند رادیکال های آزاد مضر را خنثی کنند و از بروز آسیب های اکسیداتیو آنها بر روی سلول ها جلوگیری بکنند. براساس مطالعات، آنتی اکسیدان ها تأثیر چشمگیری بر سلامت و جلوگیری از بروز بیماری ها دارند. آنتی اکسیدان ها می توانند در برابر برخی بیماری های مزمن مانند سرطان، دیابت، بیماری های قلبی و چاقی از ما محافظت بکنند.

ترکیباتی مانند تیموکینون، کارواکرول، تی-آنتول و ۴-ترپینئول مسئول خواص آنتی اکسیدانی سیاه دانه هستند. در یک مطالعهٔ درون کشتگاهی (آزمایش هایی که در آن به جای استفاده از بدن موجود زنده، تنها بخشی از بدن آن در محیط آزمایشگاهی کشت می شود) روغن ضروری سیاه دانه، خاصیت آنتی اکسیدانی از خود نشان داد.

بااین حال برای مشخص کردن تأثیر آنتی اکسیدان های موجود در سیاه دانه بر سلامت انسان به مطالعات بیشتری نیاز است.

۲. کاهش کلسترول

کلسترول به دستهٔ چربی ها تعلق دارد و در بدن یافت می شود. بدن به مقادیری از کلسترول نیاز دارد. اما تجمع مقادیر بالای آن در خون خطر بروز بیماری های قلبی را افزایش می دهد.

سیاه دانه در کاهش کلسترول مؤثر است. براساس یک بررسی از ۱۷ مطالعهٔ مختلف مصرف مکمل های سیاه دانه می تواند کلسترول کل، کلسترول بد و تری گلیسیرید خون را به طور چشمگیری کاهش بدهد. روغن سیاه دانه در کاهش کلسترول موفق تر از پودر سیاه دانه عمل کرد. ولی تنها پودر سیاه دانه توانست موجب افزایش کلسترول خوب بشود.

براساس یک مطالعه بر روی ۵۷ مبتلا به دیابت مصرف مکمل سیاه دانه به مدت یک سال موجب کاهش کلسترول بد، کلسترول کل و افزایش کلسترول خوب شد.

مطالعه ای که اخیراً بر روی ۹۴ مبتلا به دیابت انجام گرفت نیز نتایج مشابهی را نشان داد. این مطالعه نشان داد مصرف روزانه ۲ گرم سیاه دانه به مدت ۱۲ هفته می تواند کلسترول کل و کلسترول بد خون را کاهش بدهد.

۳. خاصیت ضدسرطان

سیاه دانه سرشار از آنتی اکسیدان هایی است که می توانند تأثیرات منفی رادیکال های آزاد را خنثی کند و از بروز بیماری هایی مانند سرطان جلوگیری بکنند. مطالعات درون کشتگاهی نیز از خواص ضدسرطان سیاه دانه و جزء فعال آن به نام تیموکینون حکایت دارند.

به عنوان مثال یک مطالعه نشان داد تیموکینون موجب مرگ سلولی در سلول های آلوده به سرطان خون می شود.

در یک مطالعهٔ دیگر عصارهٔ سیاه دانه به غیرفعال کردن سلول های سرطان پستان کمک کرد.

سایر مطالعات نیز نشان دادند که سیاه دانه و ترکیبات آن می توانند در برابر چندین نوع سرطان مانند سرطان پانکراس (لوزالمعده)، سرطان ریه، سرطان دهانهٔ رحم، سرطان پروستات، سرطان پوست و سرطان رودهٔ بزرگ مؤثر باشند.

بااین حال هنوز شواهد دقیقی از خواص ضدسرطان سیاه دانه در انسان وجود ندارد. هنوز باید مطالعاتی انجام بشود تا نشان بدهد مصرف سیاه دانه به عنوان ادویه یا مکمل می تواند خاصیت ضدسرطانی در انسان داشته باشد یا خیر.

۴. نابودی باکتری های مضر

باکتری ها عامل فهرست بلندبالایی از عفونت های خطرناک از عفونت گوش گرفته تا سینه پهلو هستند. برخی مطالعات درون کشتگاهی نشان دادند که مصرف سیاه دانه می تواند خاصیت ضدباکتری داشته باشد و در مبارزه با انواع سویه های باکتری ها مؤثر باشد.

براساس یک مطالعه مصرف موضعی سیاه دانه در نوزادان مبتلا به عفونت استافیلوکوکی پوست نشان داد که سیاه دانه به اندازهٔ مصرف آنتی بیوتیک های رایج در درمان عفونت ناشی از این باکتری ها مؤثر است.

استافیلوکوک اورئوس (طلایی) مقاوم به متی سیلین یک سری از باکتری ها هستند که درمان آنها دشوار است و در مقابل آنتی بیوتیک ها مقاوم اند. در یک مطالعه سیاه دانه توانست نیمی از نمونه های این باکتری ها را که از بدن مبتلایان به دیابت استخراج شده بود درمان بکند. چندین مطالعهٔ درون کشتگاهی دیگر نیز از تأثیر سیاه دانه در جلوگیری از رشد این باکتری ها و بسیاری از باکتری های دیگر حکایت دارند.

بااین حال مطالعات انجام گرفته بر روی انسان ها محدود هستند و به مطالعات بیشتری نیاز است تا بفهمیم سیاه دانه چگونه بر سویه های مختلف باکتری ها در بدن تأثیر می گذارد.

۵. کاهش التهابات

در بیشتر موارد التهابات واکنش طبیعی بدن برای محافظت از خودش در برابر آسیب ها و عفونت هاست. ازسوی دیگر احتمالا التهابات مزمن مسئول بروز بسیاری از بیماری ها مانند سرطان، دیابت و بیماری های قلبی هستند. براساس مطالعات سیاه دانه خاصیت ضدالتهاب قوی در بدن دارد.

در یک مطالعه بر روی ۴۲ نفر مبتلا به روماتیسم مفصلی، مصرف روزانه ۱۰۰۰ میلی گرم روغن سیاه دانه به مدت هشت هفته توانست شاخص های التهابات و استرس اکسیداتیو را کاهش بدهد.

در یک مطالعهٔ دیگر سیاه دانه در محافظت از موش ها در برابر التهابات در مغز و طناب نخاعی مؤثر بود.

همچنین در یک مطالعهٔ درون کشتگاهی دیگر مشاهده شد تیموکینون (جزء فعال موجود در سیاه دانه) در کاهش التهابات در سلول های آلوده به سرطان پانکراس مؤثر است.

باوجود این نتایج امیدبخش هنوز مطالعات انسانی محدود به افرادی با بیماری های خاص است و به مطالعات بیشتری نیاز است تا بفهمیم سیاه دانه چگونه می تواند بر التهابات در افراد سالم تأثیر بگذارد.

۶. محافظت از کبد

کبد یک عضو بسیار مهم است. کبد به دفع سموم، پردازش داروها، پردازش مواد مغذی و تولید پروتئین ها و مواد شیمیایی حیاتی برای سلامت کمک می کند. براساس برخی مطالعات جانوری سیاه دانه می تواند از کبد در برابر آسیب ها محافظت بکند. در یک مطالعه که به موش ها یک مادهٔ شیمیایی سمی تزریق شد، سیاه دانه توانست سمیت مواد شیمیایی را در آنها کاهش داده و از آنها در برابر آسیب های کبد و کلیه محافظت بکند.

یک مطالعهٔ جانوری دیگر نیز یافته های مشابهی داشت که نشان می داد سیاه دانه می تواند از بروز آسیب های کبد جلوگیری بکند. براساس یک بررسی این خاصیت حفاظتی سیاه دانه احتمالا به خاطر جزء آنتی اکسیدانی آن و توانایی اش در کاهش التهابات و استرس اکسیداتیو است. البته به مطالعات بیشتری بر روی انسان ها نیاز است تا میزان تأثیر سیاه دانه در محافظت از کبد و سلامت آن مشخص بشود.

۷. تنظیم قند خون

قند خون بالا می تواند علائم بدی مانند افزایش تشنگی، کاهش وزن بدون کنترل، خستگی و اختلال تمرکز را به همراه داشته باشد. کنترل نکردن قند خون می تواند در درازمدت پیامدهای جدی مانند آسیب عصبی، اختلال در بینایی و تأخیر در بهبود زخم ها را به دنبال داشته باشد.

برخی شواهد نشان می دهد سیاه دانه در ثبات قند خون و پیشگیری از عوارض جانبی مخرب آن مؤثر است. براساس یک بررسی انجام گرفته بر روی ۷ مطالعه مکمل های سیاه دانه در کنترل قند خون ناشتا و قند خون عادی موفق بود. همچنین در یک مطالعهٔ دیگر که بر روی ۹۴ نفر صورت گرفت مصرف روزانهٔ سیاه دانه به مدت ۳ ماه توانست قند خون ناشتا، قند خون عادی و مقاومت به انسولین را به طور چشمگیری کاهش بدهد.

۸. پیشگیری از زخم معده

زخم معده زخم های دردناکی هستند که در اثر آسیب اسید معده به پوشش مخاطی معده بروز می کنند. براساس مطالعات سیاه دانه می تواند به حفظ پوشش معده و پیشگیری از بروز زخم معده کمک بکند.

در یک مطالعهٔ جانوری ۲۰ موش مبتلا به زخم معده با سیاه دانه تحت درمان قرار گرفتند. سیاه دانه به درمان ۸۳٪ موارد کمک کرد و توانست به اندازهٔ داروهای رایج درمان زخم معده مؤثر باشد.

براساس یک مطالعهٔ جانوری دیگر سیاه دانه و جزء فعال آن در جلوگیری از پیشرفت زخم معده و محافظت از پوشش معده در برابر تأثیرات منفی نوشیدنی های الکلی موفق بود. البته مطالعات فعلی محدود به جانوران بوده و برای اطلاع دقیق از نحوهٔ تاثیر سیاه دانه در درمان زخم معده در انسان ها به مطالعات بیشتری نیاز است.

۹. درمان سرطان پانکراس

مطالعات علمی نشان می دهند که استفاده از سیاه دانه می تواند در پیشگیری از سرطان پانکراس مؤثر باشد. سرطان پانکراس یکی از کشنده ترین انواع سرطان است. پیشرفت التهاب پانکراس می تواند باعث سرطان پانکراس در فرد شود. براساس مطالعه ای که در دپارتمان جراحی دانشگاه توماس جفرسون در فیلادلفیا انجام گرفت، ترکیبات شیمیایی موجود در سیاه دانه با کاهش التهابات پانکراس از تولید سلول های سرطانی پانکراس جلوگیری می کنند. تیموکینون یکی از ترکیبات شیمیایی موجود در سیاه دانه و مسئول بخشی از خواص آنتی اکسیدانی سیاه دانه است. سیاه دانه به لطف وجود تیموکینون می تواند در پیشگیری از سرطان پانکراس مؤثر باشد.

۱۰. درمان پرفشاری خون

مطالعات علمی نشان می دهند که مصرف سیاه دانه می تواند در درمان فشار خون بالا مؤثر باشد. براساس مطالعه ی صورت گرفته در دانشگاه پزشکی شهرکرد مصرف ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی گرم سیاه دانه دو بار در روز و به مدت ۸ هفته توانست به طور چشمگیری موجب کاهش فشار خون دیاستولی شود. همچنین سیاه دانه پس از این مدت توانست به طور چشمگیری در کاهش کلسترول بد خون مؤثر باشد.

۱۱. استفادهٔ آسان در رژیم غذایی

راه های مختلفی برای افزودن سیاه دانه به رژیم غذایی وجود دارد. معمولا سیاه دانه را با طعمی تلخ بین مرزنگوش و پیاز توصیف می کنند. سیاه دانه در بسیاری از غذاهای خاورمیانه ای و جنوب شرق آسیا وجود دارد.

برای استفاده از سیاه دانه معمولا آن را با حرارت ملایمی برشته می کنند و سپس به شکل پودر درمی آورند. سپس از آن برای طعم دارکردن نان ها یا سایر غذاها استفاده می کنند. همچنین برخی افراد از سیاه دانه به شکل خام یا ترکیب شده با عسل و آب استفاده می کنند. همچنین می توان سیاه دانه را به ماست، بلغور یا برخی نوشیدنی ها نیز اضافه کرد.

برخی روغن سیاه دانه را رقیق می کنند و آن را به عنوان یک درمان طبیعی برای ریزش مو به کار می برند. روغن سیاه دانه می تواند به کاهش التهابات و بیماری های پوستی کمک بکند.

برای دریافت مقادیر بیشتر سیاه دانه می توانید از کپسول یا ژل آن استفاده بکنید.

مضرات سیاهدانه

۱. درماتیت تماسی

یکی از عوارض جانبی بالقوه ی سیاه دانه بروز درماتیت تماسی است. درماتیت تماسی نوعی واکنش آسیب زا در برابر آلرژن ها یا مواد تحریک کننده است. تنها لمس سیاه دانه می تواند موجب بروز جوش های قرمز در پوست برخی افراد شود. معمولا این جوش ها با خارش پوست همراه هستند. همچنین ممکن است در محل تماس علائمی مانند تاول زدن، درد و حساسیت پوستی نیز مشاهده شود.

۲. فشار خون پایین

مرکز سرطان “Memorial Sloan-Kettering” هشدار داده که سیاه دانه می تواند فشار خون را تا نقطه ی کم فشاری خون کاهش دهد. این وضعیت زمانی که از داروهای کاهنده ی فشار خون یا داروهای مدر استفاده کنید، حساسیت بیشتری پیدا می کند. فشار خون پایین می تواند مانع از انتقال اکسیژن به مغز شود و موجب بروز خستگی، حالت تهوع، تاری دید، تنفس کم عمق، سرگیجه و کاهش هوشیاری شود. کاهش بسیار شدید فشار خون می تواند زندگی فرد را تهدید کند.

حتما بخوانید: انواع و دلایل فشار خون پایین

۳. بارداری

براساس اعلام مرکز سرطان “Memorial Sloan-Kettering” زنان بادار نباید به هر دلیلی از سیاه دانه استفاده کنند. این امر بیشتر به آن خاطر است که سیاه دانه می تواند بر انقباضات ماهیچه های صاف رحم تأثیر بگذارد. برای تعیین دقیق تأثیر سیاه دانه بر بارداری ارزیابی های بیشتر موردنیاز است. بنابراین بهتر است در زمان بارداری از سیاه دانه استفاده نکنید.

۴. تداخلات دارویی

براساس اعلام مرکز سرطان “Memorial Sloan-Kettering” سیاه دانه می تواند در شیمی درمانی و پرتودرمانی اختلال ایجاد کند. ازجایی که سیاه دانه در بدن مانند یک آنتی اکسیدان عمل می کند، بنابراین می تواند از تأثیر درمان های سرطان بکاهد.

۵. سایر واکنش های آلرژیک

مانند بیشتر مکمل های گیاهی احتمال بروز واکنش های آلرژیک در اثر مصرف سیاه دانه وجود دارد. برخلاف درماتیت تماسی این واکنش های آلرژیک به پوست محدود نمی شوند و می توانند موجب ورم لب، گلو و صورت شوند. همچنین سختی در تنفس، احساس سوزن سوزن شدن در دهان، کهیر، سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ، اسهال و گرفتگی های عضلانی شکمی می توانند از واکنش های آلرژیک احتمالی مصرف سیاه دانه باشند.

چه کسانی نباید از سیاه دانه استفاده کنند؟

بااینکه سیاه دانه فواید بسیاری برای سلامتی دارد و مصرف آن به عنوان ادویه معمولا مشکلی ندارد، برخی افراد باید مکمل یا روغن سیاه دانه را با احتیاط مصرف بکنند. به عنوان مثال گزارش هایی از بروز درماتیت تماسی در اثر استفاده از روغن آن بر روی پوست وجود دارد. اگر می خواهید از سیاه دانه به صورت موضعی استفاده بکنید، ابتدا کمی از آن را بر روی نقطهٔ کوچکی از پوست تان امتحان بکنید تا از سالم بودن آن مطمئن بشوید.

برخی مطالعات درون کشتگاهی نشان داده اند ترکیبات موجود در سیاه دانه می توانند موجب لختگی خون بشوند. بنابراین اگر از داروهای انعقاد خون استفاده می کنید، قبل از استفاده از مکمل های سیاه دانه با پزشک مشورت بکنید.

بااینکه مطالعات جانوری از سالم بودن سیاه دانه در دوران بارداری حکایت دارد، یک مطالعهٔ جانوری نشان داد مصرف مقادیر بالای روغن سیاه دانه می تواند موجب کاهش انقباضات رحم بشود. اگر شما نیز باردار هستید، سیاه دانه را در حد اعتدال مصرف کنید و برای اطمینان قبل از مصرف با پزشک مشورت بکنید.

سیاه دانه محتوی «تیموکینون» بوده که خاصیت ضدالتهابی دارد و برای سلامت کبد مفید است. همچنین «نیجلون» موجود در سیاه دانه از آزادسازی هیستامین جلوگیری می کند و بدین ترتیب از علائم آلرژی می کاهد.