باغ دلگشا باغی مربوط به دوره ساسانیان، صفویه و قاجار است که در شیراز جای گرفته است. این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۹۱۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این باغ زیبا که نهری درآن جاریست که از آرامگاه سعدی میگذرد. مهمترین محصولات آن بهارنارنج است که هواخواه زیادی در فصل بهار دارد.
باغ دلگشا در نزدیکی آرامگاه سعدی واقع شده است و به طور دقیق تر در سمت جنوب تنگ آب خان و در دامنه کوهستان قرار دارد. برای دسترسی می توانید از وسایل نقلیه عمومی یا خودروی شخصی استفاده کنید. اتوبوس های خطوط پایانه شهید دستغیب-بلوار نارنجستان و بلوار نارنجستان-پایانه نمازی در نزدیکی این مکان، ایستگاهی به نام چهارراه دلگشا دارند. نزدیک ترین ایستگاه مترو نیز، ایستگاه ولیعصر است که از این مکان چند کیلومتری فاصله دارد و از آنجا باید در بلوار سلمان فارسی سوار تاکسی شوید.
تاریخچه باغ دلگشا
سابقه آبادانی باغ دلگشا به زمان پیش از اسلام و دوران ساسانیان باز می گردد. این باغ در نزدیکی کهندژ قرا داشت. باغ مذکور در دوران صفویه نیز از باغ های مهم و تفریحی بود و در عکس های گردشگران اروپایی هم دیده شده است. علاوه بر این، در زمان تیمور گورکانی در بهترین وضعیت خود و در اوج آبادانی بود، به گونه ای که تیمور با دیدن آن، دستور ساخت باغی را با همین نام در سمرقند داد.
باغ دلگشا در دوران افشاریان نیز از آبادانی برخوردار بوده است. بدترین وضعیت آن مربوط به حد فاصل دوره حکومت نادرشاه افشار تا شروع سلسله زندیه است که آسیب های فراوانی دید و البته در زمان کریم خان زند مجددا احیا شد. برخی از ساختمان های موجود در این باغ مربوط به دوران قاجاریه است.
معماری باغ دلگشا شیراز
باغ دلگشا شیراز همانند باغ های ایرانی دارای دیوارهای بلند در اطراف و عمارتی زیبا در میانه باغ و جوی های آب به همراه حوض بزرگی که روبه روی عمارت قرار دارد و از آب قنات سرچشمه می گیرد. با ورود به این باغ سرسبزی آن شما را به وجد می آورد و بوی بهارنارنج شما را مدهوش می کند. جوی آب به همراه فوارهایش که از وسط باغ کشیده شده است شما را به سمت مرکز باغ هدایت می کند، جایی که قدیمی ترین ساختمان کلاه فرنگی ایران همانند عمارتی سه طبقه با کاشی کاری های چشم نواز قد علم کرده است. در جلوی عمارت باغ استخر بزرگی وجود دارد تا همانند کولر آبی هوا را برای ساکنان عمارت تلطیف کند. داخل این عمارت یک تالار بزرگ به همراه چهار قسمت شاه نشین طراحی شده است. همچنین دو ستون بلندی که در وسط عمارت قرار گرفته ایوان بزرگ چوبی را نگه داشته است.
در زیر این ایوان می توانید شاهد سقفی از جنس چوب باشید. که به گچ بری و آینه کاری مزین شده. همچنین می توانید نقاشی هایی را ببینید که با مهارت خاصی با رنگ روغن کشیده شده اند. از دو درب ی که در دو طرف این ساختمان برای ورود به عمارت تعبیه شده است می توانید وارد عمارت شوید. گچ بری ها و آینه کاری های داخل عمارت بسیار چشم نواز هستند و به خوبی گویای هنر معماران زمان خود است. همچنین می توانید دورتادور این عمارت شاهد اشعاری از شوریده شیرازی را ببینید که به زیبایی هرچه تمام با خط نستعلیق بر روی گچ ها نوشته شده است. او یکی از شاعران قرن ۱۳ بود که هم اکنون مزارش در آرامگاه سعدی قرار گرفته است.
وسعت کل باغ دلگشای شیراز ۶ هکتار است که در قسمت شمالی آن باغچه ای قرار گرفته که به دلیل وجود درختانی چون سرو، نخل ،کاج و بهارنارنج به باغ طاووس معروف است که متاسفانه به دلیل احداث خیابان این قسمت از باغ جدا شده است.
موزه باغ دلگشا
در عمارت کلاه فرنگی مجموعه دلگشا کلکسیونی از آثار تاریخی و اشیای قدیمی را مشاهده خواهید کرد که از جمله آن ها می توان به سکه ، تمبر، لباس، نقشه، دوچرخه و کبریت اشاره کرد. همچنین کلکسیونی از ۵۰ رادیو قدیمی در بخشی از موزه به نمایش گذاشته شده است که دیدن آن می تواند تجربه ای جالب برای علاقه مندان به اشیای قدیمی و مجموعه داران باشد.
در باغ دلگشا بگردیم
دلگشا طوری شما را مسحور می کند که فکر نکنم تا روزهای بعد جای دیگری به چشمتان بیاید. با لحظه لحظه حضور در این باغ فضایی جدید با عطر و طعمی خاص رقم می خورد. فضای جذاب باغ از برگ و آجر و سنگ تشکیل شده است. ترکیبی که فقط معماری ایرانی می تواند از آن اثری فاخر بسازد.از در ورودی آن که شروع به قدم زدن کنید، بهترین و اولین مسیر دنبال کردن جوی آب است. دنباله آن به عمارت کلاه فرنگی می رسد، اما خود مسیر به بهشت ختم می شود. قدم زدن به سمت بهشت را وقتی خواهید دید که درختان باغ دلگشا را مشاهده کنید. درختانی سبز شبیه (جناتٌ تجری من تحتها الانهار)، زیرا از بالا جز قسمت عمارت فقط رنگ سبز می بینید.
موزه گردی دلگشا باغ
طبقه اول عمارت کلاه فرنگی موزه باغ دلگشاست. البته که کل این ساختمان را به همت میراث فرهنگی شیراز با آثار قدیمی و دیدنی پُر کرده اند، اما طبقه اول آن با طبقه دومش متفاوت است. طبقه اول پر از وسایل قدیمی مثل سکه، اسکناس و آثاری از پادشاهان گذشته است. آثاری دیدنی و البته باارزش از نظر فرهنگی. جز موزه و آثارش پنجره و شیشه های رنگی، مقرنس کاری های روی دیوار و… نیز زیبایی خاصی به محیط خود ساختمان بخشیده است.
از طبقه اول ساختمان که به سمت بالا برویم، کم کم با آثار جدیدتر، اما نوستالژی مواجه می شوید. رادیو، گرامافون، وسایل قدیمی و دیدنی که مربوط به رسانه های قدیمی هستند در طبقه دوم این موزه نگهداری می شود.پیشنهاد می کنم باحضور در باغ موزه دلگشا حس وحال دلتان را از این رو به آن رو کنید. وقتی می توانید پا در ساختمانی قدیمی بگذارید، آثار قدیمی را در آنجا ببینید و لذت ببرید، اشتباه است که پا پس بکشید.
کوشک سبز شیراز و دیگر جاذبه هایش
به نظرم زبان از توضیح و توصیف فضای دوست داشتنی این باغ قاصر است. گزافه نیست اگر باغ دلگشا شیراز را بهترین کوشک ایران بدانم. قرارگیری در موقعیتی خوب روی دامنه کوهپایه های کهندژ، معماری اصیل، نظم خاص در رویش درختان، عمارت کلاه فرنگی بسیار زیبا و جذاب همه دلایلی است که می توان این باغ را یکی از اصیل ترین کوشک ها دانست. ویژگی بارز آن در عین زیبایی خاص و چشم نوازی که دارد، سادگی است که همراه با هنرمندی استفاده شده است.
شاید خیلی از آن ها که منتظر تماشای عمارتی مثل کاخ سعدآباد هستند، تماشای این باغ به دلشان ننشیند، اما مطمئنم اگر اهل ادبیات و شعر باشید، اندکی حس هنری هم و از طبیعت لذت ببرید، با حضور در این باغ و نشستن زیر درخت های بهارنارنج و استشمام عطر شکوفه های آن خوش حال می شوید.
عمارت کلاه فرنگی
عمارت کلاه فرنگی در اصل تنها ساختمان این باغ و بهترین کلاه فرنگی است که در ایران ساخته شده. عمارتی که به نسبت نمونه های خارجی و داخلی بزرگ تر، وسیع تر، با شاه نشین های زیبا و تزیینات بسیار دیدنی است. این ساختمان دقیقا در نقطه ثقل باغ ساخته شده، دورتادورش درخت و گیاه رشد کرده و روبه رویش یک حوضچه بزرگ و قدیمی قرار دارد.
آبی که از جوی آب سرازیر می شود به حوضچه ای وسط عمارت می ریزد. این حوض در گذشته کاربری برای شست وشو و تلطیف هوای محیط داشته است. اطراف حوضچه، تالار عمارت کلاه فرنگی است و در چهار سمت تالار شاه نشین های آن ساخته شده اند. کل ساختمان دو طبقه دارد که طبقه بالا بالکنی مشرف به حوض بزرگ حیاط دارد. اگر می خواهید بهترین نمای ممکن از باغ دلگشا را مشاهده کنید بهترین راه حضور در این نقطه است.
می توان این طور نتیجه گرفت که دلیل پنجره های بلند و قطوری که دورتادور ساختمان استفاده شده است، تماشای فضاسازی دل انگیزی باشد که برای حیاط انجام شده. این پنجره ها معمولا از چوب محکم با رنگ قهوه ای سوخته و شیشه های رنگی ایجاد شده است. بالای هر پنجره که به شکل مستطیل عمود بر زمین کار گذاشته است گِرد شده و همین شکل خاصی به آن ها داده است.
زیباترین نقطه عمارت کلاه فرنگی اتاق آیینه کاری است که در طبقه دو آن قرار دارد. این اتاق یکی از اصلی ترین نقاط ساختمان است و با آیینه کاری دقیق و برجسته ای تزیین شده. گزافه نیست اگر شاهکار آیینه کاری این عمارت را با کاخ سعدآباد یا هنرمندی های حرم امام رضا مقایسه کرد.
حیاط زیبا باغ دلگشا
اولین چیزی که با حضور در باغ دلگشا به چشم بازدید کنندگان می آید، نخل های سربه فلک کشیده ای است که فقط خدا می داند چندین دوره زندگی را در این محل دیده اند. نخل های این باغ حکم ستون های آسمان را دارند، زیرا واقعا سرشان به سقف آسمان رسیده و بلند هستند. دورتادور هر نخل، چمن زاری است که به زیبایی آبیاری و تنظیم می شوند تا بهترین شمایل را داشته باشند.
فصل مناسب برای بازدید از باغ دلگشا شیراز چه زمانی است؟
هر موقع از سال شیراز زیبایی های خود را دارد اما در اردیبهشت شیراز همانند تکه ای از بهشت می شود با بوی خوش بهارنارنج که در سراسر شهر حس می شود. پس هم اکنون به فکر تهیه بلیط هواپیما خود باشید. از آنجایی که باغ دلگشا دارای درخت ها و گل کاری های زیباست، بهتر است در فصل بهار به دیدن این باغ بروید تا از شکوفایی گل ها و درخت ها لذت ببرید. درهای باغ همه روزه از ساعت ۸ صبح تا ۱۱ شب به روی علاقه مندان باز است اما برای بازدیداز موزه این مجموعه باید در زمان ۹ صبح تا ۹ شب به باغ دلگشا مراجعه کنید.
باغ نارنجستان قوام کجاست؟
