بیماری تنگی نفس و نکات مهم پیرامون آن 

برخی از افراد مبتلا به مشکلات تنفسی ،می توانند فقط با انجام فعالیت های عادی ،مانند بلند شدن از صندلی یا راه رفتن به اتاق دیگر، احساس تنگی نفس کنند. احساس خفگی وحس ناخوشایند فرد از نفس کشیدن و کم آوردن نفس در دم و بازدم ویا تنفس های تند و سطحی را گویند. که میتواند همراه با علائم قلبی باشد. مثل دردسینه مبهم واحساس سنگینی و تهوع و عرق سرد وطپش قلب. یا همراه با علائم ریوی باشد مثل سرفه وخلط و دردسینه نقطه ای و تیز.یا همراه با تب و کاهش وزن و تعریق و…باشد.تنگی نفس میتواند در حالت فعالیت باشد یا در استراحت ویا حتی حین خواب .میتواند بصورت حاد و ناگهانی باشد یا مزمن و طول کشیده .که هر کدام تشخیص افتراقی خاص خود را دارد .در بیشتر موارد، تنگی نفس در اثر بیماری قلبی و یا ریوی بروز میکند.

علائم تنگی نفس

در این­ حالت، احساس می ­کنید نفس بالا نمی­ آید. حس می­ کنید هوای کافی به ریه نمی­ رسد یا نمی ­توانید نفس عمیق بکشید. همچنین ممکن است در قفسه­ ی سینه احساس گرفتگی داشته باشید.

درصورت ابتلا به تنگی نفس، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:

• از نفس افتادن
• احساس گرفتگی در قفسه­ ی سینه
• خفگی (اختناق هم گفته می­ شود)
• نمی­ توانید نفس عمیق بکشید
• حس می­ کنید نمی ­توانید نفس بکشید (خفگی)

ممکن است این وضعیت حاد (تنگی نفس ناگهانی) یا مزمن (تنگی نفس بلندمدت) باشد. تنگی نفس حاد ظرف چند دقیقه یا ساعت رخ می­ دهد و ممکن است با علائم دیگری مانند تب، خارش یا سرفه همراه باشد. در حالت مزمن با هرگونه فعالیت روزمره، مانند رفتن از یک اتاق به اتاق دیگر یا بلند شدن از جای خود، حس می­ کنید نفستان بند آمده است.

گاهی تنگی نفس با قرار گرفتن در حالت­ های خاص بهتر یا بدتر می­ شود. مثلا، اگر کسانی­ که به بیماری­ های خاص قلب و ریه دچار هستند صاف دراز بکشند، دچار تنگی نفس می­ شوند. توجه به علائم به پزشک کمک می­ کند تا مشکل را پیدا و بهترین روش درمان را پیشنهاد کند.

علت های اصلی تنگی نفس چیست؟

تنگی نفس حاد بسیار ناگهانی اتفاق می افتد، این در حالی است که علایم تنگی نفس مزمن آرامی ایجاد می شود و می تواند مدت زمان زیادی طول بکشد. تنگی نفس حاد و مزمن بسیار با هم متفاوت اند. در این قسمت به علت های اصلی تنگی نفس می پردازیم:

اضطراب

اضطراب یکی از علت های اصلی تنگی نفس در افرادی است که مشکل خاصی در سلامتی خود ندارند. وقتی فرد با یک حمله ی اضطرابی مواجه می شود، یا در موقعیتی بسیار استرس برانگیز قرار می گیرد، ممکن است احساس کند دچار تنگی نفس شده یا در حال خفه شدن است.

نتیجه ای که چاقی برای تنفس دارد چیزی مشابه اثر بارداری بر تنفس است. وقتی چربی در ناحیه ی شکم تجمع می یابد، به دیافراگم فشار وارد کرده و باز شدن آن را به سختی روبرو می کند، در نتیجه احساس تنگی نفس ایجاد می شود.

در چنین مواردی، مهم است که بدانید چگونه حملات اضطرابی را تشخیص دهید. وقتی کسی دچار یک حمله ی اضطرابی می شود، اول باید بنشیند و سعی کند آرام شود. سپس، باید سعی کند بدون تلاش برای کنترل موقعیت، به طور نرمال نفس بکشد. کسی که اغلب دچار حملات اضطرابی می شود به کمک حرفه ای نیاز دارد تا یاد بگیرد چگونه و با چه تکنیک هایی بر اضطراب خود غلبه کند. درخواست کمک کردن هیچ ایرادی ندارد. در واقع شما می توانید جلوی حملات اضطرابی بعدی را بگیرید.

ورزش زیاد

گاهی ورزش زیاد یا انجام نادرست ورزش می تواند منجر به تنگی نفس شود. این اتفاق می تواند هم برای افرادی بیفتد که به ورزش کردن عادت دارند و هم برای افرادی که از تناسب اندام برخوردار نیستند. اما بیشتر در میان آن هایی معمول است که اغلب یکجانشین هستند و تحرکی ندارند و یا اضافه وزن دارند. در این موارد، لازم است میزان و نوع فعالیت با وضعیت فیزیکی فرد متناسب شود و سپس کم کم، شدت تحرک و فعالیت افزایش بیابد. این افراد تدریجاً می توانند به فعالیت های پُرشدت تری بپردازند.

مشکلات قلبی

قلب شما، خون را در تمام بدنتان پمپاژ می کند. وقتی قلب به هر دلیلی به درستی کار نکند، خون هم به درستی در بدن به جریان نمی افتد. این اتفاق معمولاً زمانی روی می دهد که فرد ِ دچار مشکلات قلبی، فعالیتی انجام می دهد که نیازمند افزایش ضربان قلب است. یعنی بخش های خاصی از بدن، خون و اکسیژن مورد نیازشان را دریافت نمی کنند. در نتیجه، این قسمت ها سیگنالی به سیستم عصبی مرکزی ارسال می کنند و این ارسال پیام، خودش را به صورت احساس تنگی نفس نشان می دهد که ممکن است با احساس درد در قفسه سینه نیز همراه باشد.
در چنین مواردی، باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک می تواند درمان مناسب و دستورالعمل های لازم را برای سازگاری پیدا کردن با موقعیتی خاص ارائه بدهد.

بارداری

وقتی یک خانم در سه ماهه سوم بارداری اش است، حضور جفت و جنین به این معنی است که دیافراگم مادر، فضای کمتری برای باز شدن دارد. نتیجه ی این شرایط این است که ریه ها نمی توانند به خوبی منبسط شوند و مادر احساس تنگی نفس می کند. این اتفاق برای بیشتر خانم های باردار طبیعی است و باید آرام بمانید. نشستن روی کوسن یا بالش با زاویه ی 45 درجه می تواند کمک کند این احساس کنترل شود. وقتی نشستید باید سعی کنید با الگویی نرمال نفس بکشید و نترسید.
همین حالت را موقع دراز کشیدن هم باید رعایت کنید. خانم باردار نباید به صورت افقی دراز بکشد و بخوابد. وضعیت افقی باعث تشدید احساس تنگی نفس می شود زیرا به دلیل جاذبه زمین، فشار بیشتری به دیافراگم وارد خواهد شد.

مشکلات تنفسی

در مورد مشکلات تنفسی، چند علت گوناگون را می توانیم مطرح کنیم. حملات آلرژی، آسم، برونشیت، بیماری مزمن انسدادی ریه، پنومونی، یا هر عارضه ای در راه های هوایی می تواند احساس تنگی نفس در فرد ایجاد کند. در ارتباط با مشکلات تنفسی می توانیم نارسایی تنفسی ناشی از ویروس کرونا را نیز عامل احساس تنگی نفس بدانیم. دیسپنیا یا تنگی نفس، یکی از علائم عفونت کووید-19 است که عامل پاندمی کنونی محسوب می شود.
در چنین مواردی، مهم ترین کاری که می توان انجام داد مراجعه به پزشک متخصص است. پزشک متخصص کسی است که می تواند تشخیص بدهد کدام مشکل تنفسی باید تحت مداوا قرار بگیرد و درمان لازم را توصیه خواهد کرد. درمان می تواند طیف گسترده ای داشته باشد، از استراحت گرفته تا درمان های تخصصی تر مانند آنتی بیوتیک ها.

چاقی

نتیجه ای که چاقی برای تنفس دارد چیزی مشابه اثر بارداری بر تنفس است. وقتی چربی در ناحیه ی شکم تجمع می یابد، به دیافراگم فشار وارد کرده و باز شدن آن را به سختی روبرو می کند، در نتیجه احساس ناراحت کننده ی تنگی نفس ایجاد می شود. در چنین مواردی، توصیه می کنیم به یک متخصص تغذیه و رژیم مراجعه کنید تا دستورالعمل های لازم و درست برای کاهش وزن اضافی را دریافت کنید.

تنگی نفس در حالی که فرد دراز کشیده، راست دمی یا ارتوپنه (orthopnea) نام دارد. اگر علائم تنگی نفس تا چند ساعت بعد از خواب هم باقی بمانند به آن تنگی نفس حمله ای شبانه( paroxysmal nocturnal dyspnea ) می گویند.

علل بروز این عارضه در شب عبارتند از:

• بیماری های ریوی مانند:
• آسم
• آمبولی ریوی
• بیماری انسداد مزمن ریوی
• ذات الریه
• بیماری های قلبی مانند:
• نارسایی قلبی و بیماری های وابسته به آن
• حساسیت ها و آلرژی ها
• وقفه تنفسی در خواب
• اضطراب و حمله پانیک

تیجه ی آن، عدم عملکرد درست سیستم تنفسی خواهد بود. در این مورد باید به پزشک متخصص مراجعه کنید تا مشکل را تشخیص داده و درمان مناسب را تجویز نماید.

آیا تنگی نفس می تواند اشکال دیگری داشته باشد؟

بله. تمام موارد تنگی نفس صرفا در زمان فعالیت بدنی روی نمی دهند و موارد خاصی هم وجود دارد که می توانند موجب بروز یا تشدید تنگی نفس شوند:

1- در برخی از بیماران تنگی نفس و علایم آن مانند احساس کمبود اکسیژن ، تعداد زیاد تنفس و دیسترس تنفسی به دنبال دراز کشیدن ایجاد می شود. این بیماران در حالت ایستاده یا نشسته مشکلی ندارند -یا ناراحتی خفیفی دارند- و به محض دراز کشیدن به صورت طاقباز دچار تشدید علایم تنگی نفس می شوند. به این حالت اصطلاحاً "ارتوپنه" (Orthopnea) می گویند. ارتوپنه نشانگر بیماری قلبی پیشرفته یا ناراحتی ریوی شدید است.

2- بیمارانی که نارسایی درمان نشده قلبی دارند ، چند ساعت بعد از خوابیدن به صورت ناگهانی و با حالت نزدیک به خفگی و اضطراب از خواب بیدار می شوند و معمولاً نیم ساعت طول تا بهبودی و خوابیدن مجدد آنها بطول می انجامد. این حالت که به "حمله ناگهانی شبانه" یا PND معروف است در اثر تجمع آب در بافت ریه ایجاد می شود و نشانگر بیماری قلبی مهم است.

3- استفاده از بالش اضافه در زمان خواب: یکی از نشانه های نارسایی قلب این است که بیماران برای نداشتن تنگی نفس و علایم تنفسی در زمان خواب از بالش اضافی استفاده می کنند تا ناحیه بالاتنه و سر بیمار بالاتر از بدن آنها قرار بگیرد.