بیوگرافی استاد حسن کسائی از نامداران موسیقی سنتی ایران

بیوگرافی استاد حسن کسایی

استاد کسایی در سوم مهر ماه سال ۱۳۰۷ و در کوچه باغ کلم، محله بید آباد اصفهان چشم به جهان گشود.پدرش، «حاج سید جواد کسائی» از تاجران به نام آن زمان اصفهان بود که دلیل علاقه و انسی که با موسیقی داشت، با اساتید و بزرگان آن زمان مانند سید حسین طاهرزاده، جلال الدین تاج اصفهانی، اکبر خان نوروزی، خاندان شهناز (شعبان خان، حسین آقا، علی آقا و جلیل شهناز)، غلامحسین سارنج و ادیب خوانساری رفت وآمد می نمود.همین ویژگی سبب شد تا از سن ۵ سالگی کار موسیقی را با آوازخوانی آموزش آواز نزد استاد جلال تاج اصفهانی آغاز کند.علاقه بسیار زیاد وی سبب شدتا یک سال بعد از محضر بزرگانی چون اسماعیل ادیب خوانساری، اکبر خان نوروزی، غلامرضا خان سارنج، سید حسین طاهرزاده، علی شهناز، محمد طاهرپور و ... برای بالابردن کیفیت دانش خود بهره ببرد.

تحصیلات استاد حسن کسایی

منزل پدر وی محل مراجعه بسیاری از بزرگان علم وادب و هنر ایران بود. همین ویژگی سبب شد تا از سن 5سالگی (1312) کار موسیقی را با آوازخوانی آموزش آواز نزد استاد جلال تاج اصفهانی آغاز کند. ذوق موسیقایی بالای کسایی سبب شدتا یک سال بعد (1313) از محضر بزرگانی چون اسماعیل ادیب خوانساری، اکبر خان نوروزی، غلامرضا خان سارنج، سید حسین طاهرزاده، علی شهناز، محمد طاهرپور و ... برای بالابردن کیفیت دانش خود بهره ببرد. حسن کسائی از سال 1314 تحصیل در مدرسه پهلوی ها را آغاز می کند و سال های بعد نیز به مدارس شاه عباسی، علّیه، حکیم نظامی و دبیرستان ادب اصفهان می رود.

سال ورود به دنیای موسیقی استاد حسن کسایی

کسائی در ۱۰ سالگی(۱۳۱۷) به محضر ابوالحسن صبا و حسین تهرانی(نوازنده نامدار تمبک) می رسد و در نخستین دیدار، آوازی در ابوعطا با همراهی ویلن استاد صبا می خواند. یک سال بعد وی موفق می شود، نخستین تجربه صحنه ای خود را با همراهی فلوت نصیر ثقفی در مایه بیات ترک در دبیرستان سعدی اصفهان اجرا کند.

از سن دوازده سالگی شروع به نواختن نِی کرد و در سن سیزده سالگی به مکتب استاد نوایی رفت (نوایی از شاگردان نایب اسدالله است و دیگر شاگرد نوایی، یاوری می باشد که او هم اصفهانی است). کسایی در محضر استاد صبا به نواختن ردیف ها پرداخت و با هنرمندانی چون خالقی، مشیر همایون و حسین محجوبی نیز می نواخته است. وی کنسرت هایی نیز با ادیب خوانساری و اجراهایی با تاج اصفهانی داشته است.

سال ۱۳۱۹ خورشیدی نقطه عطفی در زندگی حسن کسایی به شمار می رود، چرا که وی با ساز نی که آن زمان صدایی خش دار و به اعتقاد بسیاری از اهل موسیقی گوش آزار داشت، آشنا می شود .

سفر به کشورهای خارجی استاد حسن کسایی

کسائی در دههٔ ۱۳۶۰، به کشورهای آلمان، انگلستان، فرانسه و هلند سفر کرد و در چند برنامه رادیویی، به اجرای برنامه پرداخت. در سال ۱۳۶۹، تندیس وی در گالری مفاخر هنری جهان در لندن نصب شد. همچنین وی در سال ۱۳۷۵ به آمریکا و کانادا سفر کرده و در محافل شعر و موسیقی شرکت کرد. در سال ۱۳۷۶ هم با تلاش محمدرضا لطفی، انجمن دوستداران موسیقی ایرانی واشینگتن، مجلس گرامی داشتی برای کسائی بر پا داشت.

وی در سال ۱۳۷۸ موفق به دریافت نشان درجه یک فرهنگ و هنر شد. همچنین در سال ۱۳۸۱، به عنوان چهرهٔ ماندگار موسیقی انتخاب و تقدیر شد.

کسائی از زمره موسیقیدانانی بود که کمتر حرف می زدند و بیشتر عمل می کردند. خود او می گفت آن ها که نمی توانند حرف شان را با ساز بیان کنند و چیزی برای ارائه موسیقی ندارند، با صحبت های عجیب و غریب می خواهند خودشان را مطرح کنند. همچنین کسائی رواج و رونق لقب «استاد» را «ترافیک استاد» می نامید. چیزی که موسیقی را به راه خطا می کشاند.

به باور کسائی “تقلید، هرگز کسی را به بلندای هنر نمی رساند. تقلید و تکرار مثل “زیراکس” است! شما خط “میرعماد” را که مثلاً “پنج میلیون تومان” می ارزد، اگر “زیراکس” کنید، سیصد تومان هم ارزش پیدا نمی کند! جوانانی که به فراگیری موسیقی می پردازند نیز نباید بعد از گذراندن دوره آموزشی (باز هم) صد در صد از استاد خود تقلید کنند. بلکه باید بکوشند با نو آوری، شخصیت و ذوق خود را نشان دهند. به باور او موسیقی پیوندی است میان خلاقیت و تکنیک، ولی تکنیک باید ابزاری باشد در خدمت خلاقیت. در روزگار ما قضیه بر عکس شده است و در نتیجه، جای موسیقی حال را موسیقی قال گرفته است.”

تکنوازی نی استاد حسن کسایی

در آن روزها ساز نی در مهجوریت قرار داشت و به دلیل عدم تفکیک بین صداهای اوج و بم دارای نا خالصی زیادی بود. استاد حسن کسائی از نبوغ خود بهره برده و با ایجاد تغییراتی در حالت زبان و نحوه قرار گیری آن توانست این ایراد را برای همیشه از این ساز حذف کند و به آن جایگاه رفیعی در موسیقی سنتی ببخشد. بعد از آن بود که این ساز به اکثر ارکسترها راه یافت و باعث شد خیل عظیمی از هنرجویان به این ساز روی آورند. تا جایی که نی به یکی از ارکان هم ردیف با سازهای دیگر تبدیل شد و در قلب موسیقی سنتی جای گرفت.

کسائی، در سن ۲۰ سالگی نخستین اجرای تکنوازی نی خود را در دستگاه همایون در تئاتر اصفهان به صحنه برد و یک سال بعد قطعه معروف سلام را در دستگاه چهارگاه ساخت که از معروف ترین قطعات موسیقی ایرانی به شمار می رود. این قطعه بعدها توسط حسین علیزاده در آلبوم صبحگاهی با سازبندی و ارکستراسیونی حجیم بازسازی شد.

کسائی، در سال ۱۳۲۹ برای اولین بار نی را به ارکستر برد و با ارکستر رادیو ارتش اصفهان همکاری خود را شروع کرد. در سال های بعد با ارکسترهای متعدد رادیو به سرپرستی هنرمندانی چون ابوالحسن صبا، حسین یاحقی، حبیب الله بدیعی، محمد میرنقیبی، همایون خرم و دیگران به فعالیت خود در این زمینه ادامه داد. در سال ۱۳۳۵ به دعوت داوود پیرنیا به برنامه گل ها راه یافت و تا سال ۱۳۵۷ که در گلچین هفته شرکت نمود، با این سلسله برنامه، همکاری داشت.

مختصری درباره قطعه سلام استاد حسن کسایی

این قطعه معروف که ساخته حسن کسائی و در دستگاه چهارگاه می باشد شرح حال جالبی دارد. کسائی در خاطره ای بیان کرده که روزی در جوانی به بازار اصفهان رفته و در آنجا به صورت اتفاقی مردی را دیده که بسیار مورد احترام بازاریان بوده و هر کس به او سلام می کرد او با لحنی ضرب آگین در جواب آنها می گفته «سلام علیکم» و این روند بارها و بارها تکرار شده. همین سلام علیکم ساده الهام می شود برای خلق این آهنگ که آن را بسیار از رادیو و تلویزیون شنیده اید. در چند نت ابتدایی، این آهنگ بر وزن همین سلام علیکم ساخته شده. این قطعه سالها بعد توسط حسین علیزاده با سازبندی و ارکستراسیونی ویژه ای بازسازی می شود.

آثار حسن کسائی

یکی از مهم ترین آثار کسائی، قطعه معروف سلام در دستگاه چهارگاه است که از معروف ترین قطعات موسیقی ایرانی به شمار می رود. برخی از آلبوم های او:

• نای نی

• نای جان

• یاران زنده رود (باصدای تاج اصفهانی)

• به اصفهان رو (باصدای تاج اصفهانی)

• شاخه گل ۶ (باصدای غلام حسین بنان)

• شاخه گل ۹ (باصدای غلام حسین بنان)

• شاخه گل ۱۶ (باصدای غلام حسین بنان)

• گفتگوی نی و عود

• گفتگوی نی و تار

• دختر گُل فروش (باصدای علی جهاندار)

وفات استاد حسن کسایی

حسن کسایی در سال های پایانی عمرش به سرطان مبتلا شد و در ۲۵ خرداد ۱۳۹۱ خورشیدی پس از سپری کردن ۲ ماه در حالت کما، درگذشت. مراسم خاکسپاری وی در سکوت خبری و به صورت شبانگاهی با حضور جمعی از اعضای خانواده و شاگردان استاد برگزار شد و طبق وصیت زنده یاد کسایی مبنی بر خاکسپاری در کنار مقبره استاد تاج اصفهانی، پیکر ایشان در تخت فولاد اصفهان و در فاصله کمی از مقبره این استاد موسیقی به خاک سپرده شد.

زندگینامه استاد فرهنگ شریف، آهنگساز و نوازنده ایرانی