انحراف شست پا موجب می شود مفصلی که شست را به کف پا متصل میکند به طرف داخل برجسته شده و یک برآمدگی در سطح داخلی پنجه پا به وجود آید که به آن هالوکس والگوس Hallux Valgus یا قوز شست پا یا بونیون Bunion می گویند.
این برجستگی در کفش، قرمز و دردناک شده و هر چه بزرگ تر شود راه رفتن برای بیمار مشکل تر می شود. انحراف انگشت شست به طرف انگشت دوم ممکن است آنقدر زیاد شود که انگشت دوم به زیر شست برود. در شکل پیشرفته تر این بیماری حتی ممکن است بر اثر فشار شست، انگشت دوم هم منحرف شود و روی انگشت سوم برود.
با شدت انحراف شست، درد شدت می گیرد، راه رفتن دشوار شده و موجب لنگ زدن بیمار حین راه رفتن می شود. انحراف انگشت شست پا حتی می تواند ایجاد ساییدگی مفصل کند.
علائم بونیون
نشانه ها و علایم بونیون شامل موارد زیر می شوند:
- تشکیل توده ای برجسته در سمت خارج قاعده ی شست پا
- تورم، قرمزی و درد در اطراف مفصل شست پا
- پینه یا میخچه؛ این ضایعات غالباً هنگامی ایجاد می شوند که انگشت های اول و دوم با همدیگر تماس فراوانی داشته باشند.
- درد مداوم یا متناوب
- محدود شدن دامنه ی حرکتی شست پا (در صورت ابتلای آن به آرتریت)
علت بونیون
تا کنون علت واحدی را برای این اختلال مسوول ندانسته اند و علی رغم اینکه عده ای معتقدند پوشیدن کفشهای نوک تنگ و پاشنه بلند عامل این بیماری است ، عده ای دیگر زمینه های ژنتیکی را مسوول میدانند و در کل به نظر میرسد که مخلوطی از این دو یعنی بروز اختلال در افراد با زمینه ژنتیکی مساعد وقتی به مدت طولانی از کفشهای نوک تیز و پاشنه بلند استفاده میکنند بیشتر خواهد بود.
دلایل داخلی شامل سابقه خانوادگی (سابقه خانوادگی این مشکل تا حدود 83 گزارش شده است)، همراه با کف پای صاف، و کنراکچر تاندون آشیل نیز از عوامل بروز این عارضه عنوان شده است.
تشخیص افتراقی شامل هالوکس ریجیدیتوس (آرتریت مفاصل)، سیزاموئیدیت، شکستگی، نقرس، بیماری های روماتولوژیک، دردهای نورولوژیک (معمولا دیابت) و عفونت است.
ابتلا به این بیماری سن خاصی ندارد و ممکن است در نوجوانی و در حدود سنی 15-10 سال هم به وجود آید.
پیشگیری از بونیون
گرچه در گذشته برای جلوگیری از پیشرفت این اختلال استفاده از اورتوزهای بین انگشتی توصیه میشد ولی امروزه میدانیم از آنجا که ریشه اصلی اختلال در استخوان قاعده شست است و نه خود شست لذا این اورتوزهای بین انگشتی دیگر توصیه نمیشوند و حتی گاها باعث دردناک شدن بونیون نیز میگردند، تنها عواملی که به نظر میرسد باعث کندی روند پیشرفت هالوکس والگوس می گردند عبارتند از :
- کاهش وزن در افراد چاق
- عدم استفاده از کفشهای پاشنه بلند و یا نوک تیز و انتخاب کفش هایی که گشاد و راحت بوده و فضای زیاد برای انگشتان پا فراهم می کنند
- استفاده از کفی طبی در افرادیکه دارای صافی کف پا هستند
- استفاده از اورتوزهای حمایتی و پوششی برای کاهش فشار کفش روی بونیون
- استفاده از بعضی اورتوزهای دینامیک به عنوان پلی تا رسیدن به زمان درمان جراحی
- داروهایی چون استامینوفن، ایبوپروفن یا ناپروکسن در تسکین درد بونیون کمک می کنند. تزریق کورتون نیز یکی از گزینه های درمان دارویی است.
- گذاشتن کیسه یخ روی بونیون بعد از مدت زمان طولانی که روی پا ایستاده اید نیز در کاهش درد و التهاب بونیون موثر است.
زمان مراجعه به پزشک
انحراف شست پا در اکثر موارد خودبه خود برطرف می شود و نیازی به مداخلات پزشکی ندارد؛ اما درصورت داشتن موارد زیر خودتان را به یک متخصص بیماری های پا نشان دهید:
- درد مداوم شست یا پا (foot)
- وجود توده ای واضح در مفصل شست پا
- کاهش دامنه ی حرکتی شست پا یا پا (foot)
- کمیاب شدن کفش مناسب به دلیل داشتن بونیون
عوامل خطر بونیون
عوامل زیر می توانند احتمال ایجاد بونیون را افزایش دهند:
- کفش پاشنه بلند. کفش پاشنه بلند انگشتان پا را به سمت جلو می فشارد و آن ها را در همدیگر می چپاند.
- کفش تنگ. احتمال ایجاد بونیون در کسانی که کفش های تنگ، باریک یا نوک تیز می پوشند، بیشتر است.
- آرتریت روماتوئید. ابتلا به آرتریت روماتوئید احتمال دچار شدن به بونیون را بالا می برد.
- وراثت. نقص های ساختاری وراثتی پا ممکن است سبب افزایش احتمال تشکیل بونیون شوند.
عوارض ثانویه بونیون
اگرچه بونیون همیشه هم مشکل ایجاد نمی کند، ولی اگر آن را با جراحی برطرف نکنند، بطور همشیگی باقی می ماند. عوارض ثانویه ی احتمالی شامل موارد زیر می باشد:
- بورسیت. به التهاب بورساها بورسیت (bursitis) می گویند. بورساها کیسه های پر از مایعی هستند که از استخوان ها، تاندون ها و عضلات مجاور مفاصل محافظت می کنند. بورسیت وضعیتی دردناک می باشد.
- چکشی شدن انگشت پا (hammertoe). ایجاد خمیدگی غیرعادی در مفصل میانی انگشت پا را چکشی شدن می گویند. معمولاً انگشتی که مجاور شست قرار دارد، چکشی می شود. این وضعیت دردناک است و به پا فشار می آورد.
- متاتارسالژی (metatarsalgia). در متاتارسالژی، ناحیه ی نرم کف پا ( واقع در عقب پنجه ی پا) ملتهب و دردناک می شود.
روش های درمان بونیون
- پوشیدن کفش مناسب: تعویض کفش ممکن است تنها کار ضروری برای مدیریت درد بونیون باشد. کفش هایی مناسب که دارای فضای زیادی برای انگشتان پا و پاشنه های کمتر از دو اینچ باشد، برای کاهش درد ناشی از بونیون مؤثر است. کفش پاشنه بلند به قسمت جلوی پا فشار می آورد و ممکن است باعث ایجاد برآمدگی و سایر مشکلات شود. مبتلایان به این عارضه باید از پوشیدن کفش های نوک تیز نیز خودداری کنند.
- درمان یخ: برای تسکین تورم و درد شست پا یک کیسه سبزیجات منجمد یا یخ خردشده را در حوله بپیچید و آن را حدود ۲۰ دقیقه روی محل مورد نظر قرار دهید. استفاده از پدهای مخصوص نیز ایده خوبی است؛ این پدها ناحیه نزدیک بانیون را می پوشاند، اما قبل از استفاده از آن باید با پزشک خود مشورت کنید تا از تأثیر آن در بهبود بونیون مطمئن شوید. اگر اندازه پد برای انگشتان پا مناسب نباشد، ممکن است فشار بیشتری وارد کرده و مشکلات بیشتری ایجاد کند.
- درمان دارویی: مصرف مسکن های بدون نسخه مانند استامینوفن، ایبوپروفن یا ناپروکسن به تسکین تورم و درد کمک می کند، اما اگر برآمدگی به دلیل ورم مفاصل یا بیماری دیگر باشد، پزشک ممکن است دارو تجویز کند. اگر سایر روش های درمانی مؤثر نباشد، پزشک ممکن است برای صاف کردن انگشت شست، عمل جراحی را پیشنهاد کند. پزشکان معمولاً این عمل را برای افراد بزرگسال توصیه نمی کنند، زیرا پاهای آن ها همچنان در حال رشد است و بونیون مجدداً ایجاد می شود.
بورسیت چیست؟
