برج رادکان چناران کجاست؟

گروه زیادی از مردم که به خراسان رضوی و به مقصد مشهد سفر میکنند آنقدر شیفته حرم میشوند که از دیدن دیگر جاذبه های طبیعی و تاریخی باز میمانند؛ البته که نباید ناگفته بماند مشهد به برکت وجود امام رضا علیه الاسلام هر ساله مملو از مسافرین و زائران از شهرهای مختلف میشود؛ اما اگر به قصد زیارت به این شهر میخواهید سفر کنید بهتر است به دیدن دیگر جاذبه های تاریخی و طبیعی این استان مانند برج رادکان چناران نیز فکر کنید!

معرفی برج رادکان چناران؛ نظم و ترتیب خاص در وجود میل چناران

برج رادکان در گذشته راهنمای مسیر مسافران و ابزاری بسیار مفید و کاربردی در تعیین زمان با استفاده از نور خورشید و سایه بود. چنان که نام آن گواه این مسئله و واژه “راد” در رادکان به معنی نظم و ترتیب است. تعیین چهار فصل، سال کبیسه و آغاز نوروز از دیگر توانایی های این برج به شمار می روند. 12 دیوار خشتی پهن و بلند که دو به دو موازی هستند، ارتفاع 35 متری و 36 ترک نیم ستونی در زیر گنبد ساختمان رادکان را تشکیل می دهد.

در فاصله 15 کیلومتری خراسان رضوی روستای رادکان (رادکن) گنبدی مخروطی شکل معروف به برج رادکان چناران وجود دارد. گردش در جاذبه ای تاریخی آن هم در روستایی خوش آب و هوا، به دور از شلوغی و ازدحام شهر به هرکسی روح و نفس تازه می بخشد. عده ای آن را میل چناران شرقی نیز می نامند که همتای دیگر آن، رادکان غربی در شهر کردکوی استان گلستان قرار دارد. برج قدیمی رادکان، اثر ارزشمند خواجه نصیرالدین طوسی باری دیگر نشان دهنده توانایی ایرانیان در علم نجوم، معماری و تاریخ است.

تاریخچه برج رادکان چناران؛ سرگذشتی که به دوران مغول رسید!

اگر بخواهیم سرگذشت برج رادکان چناران را بدانیم باید به دوران مغول سفر کنیم. ساخت این بنای عظیم به قرن هفتم و سال 607 هجری قمری برمی گردد. عده ای بنای رادکان را مقبره یکی از حاکمان مغول ها، برخی از مستشرقین آرامگاه یک زن و مطلع الشمس آن را جزو آثار دیلمی ها می دانند. در طول گذر زمان آسیب های جدی به سردرد و گنبد داخلی این آثار تاریخی وارد شده بود. در سال 1346 شمسی با یاری سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران، مرمت و بازسازی شد.

معماری برج رادکان چناران

بلندای برج رادکان در حدود ۳۶ متر است. قطر داخلی بنا ۱۴ متر و قطر خارجی آن ۲۰ متر است. منظر بیرونی بنا تا ارتفاع ۲/۵ متری به شکل ۱۲ضلعی و از آن جا تا زیر گنبد به صورت ۳۶ ترک نیم ستونی ساخته شده است. برج رادکان گنبدی مخروطی دارد و ساختمان آن در سال ۶۰۷ قمری به پایان رسیده است. تاریخ احداث این بنا را هرتسفلد در سال ۶۸۰ ق.م ذکر کرده است. تاریخ منقوش بر کتیبه روی برج نیز سال ۶۶۰ هجری قمری را که هم زمان با اتمام ساخت بناهای وابسته به رصدخانه مراغه است را به عنوان تاریخ ساخت برج، نشان می دهد. هرتسفلد برج را مقبره یکی از حکام مغول می داند که برخی او را امیر ارغون مغول دانسته اند. این در حالی است که برخی منابع مقبره ارغون را در سلطانیه ذکر کرده اند.

این برج با ۱۲ دیوار خشتی بیرونی با پهنا و بلندی، پایه گذاری شده که برج را به ۱۲ بخش ۳۰ درجه ای تقسیم می کند. هر دیواره ۳۰ درجه از زاویه افق را در بر می گیرد. دو در دیوار مقابل هم ساخته شده است و بر دیواره ۳۶۵ ترک نی ستونی وجود دارد که برج را به ۳۶ ترک ۱۰ درجه ای تقسیم کرده است. دقت در انتخاب مکان درها و دریچه ها در برج نشان می دهد که تعبیه آن ها یحتمل اتفاقی نبوده است. این برج دارای منفذهای دوازده گانه است.

بدنه برج آجرچینی ساده ای دارد و دارای تزیینات گچ بری است. برای استحکام بخشی بیشتر، حد فاصل بندهای آجرها با فشار انگشت دست به داخل فشرده شده است که قابل توجه باشد. ورودی بنا که به صورت هلالی است، در ضلع جنوبی گنبد است. زیباترین قسمت بنا بخش فوقانی آن است که از دو ردیف قطاربندی و دو کتیبه کوفی و پهلوی تشکیل می شود و در میان تزیینات آجرکاری و گچ بری که نام بانی و تاریخ ساخت بر آن نوشته شده اند، قرار دارد. طرح داخلی گنبد رادکان مدور و دارای نمایی ساده و اندود گچ و آهک است. ملاط گچ و آهک و آجر در تمام بنا به کار رفته است.

کاربری برج رادکان چناران

برخی معتقدند برج رادکان در روزگار خود برای استفاده نجومی ساخته شده است. برخی نیز معتقدند که برج مقبره بوده است. به دلیل شباهت این برج به آرامگاه های عصر دیلمیان، برخی چنین تصوری کرده اند. گفته شده است این برج دارای ۱۲ روزنه بوده است و در عصر خود تنها وسیله برای تعیین چهار فصل، سال کبیسه و نوروز محسوب می شد. این در حالی است که اگر کمی اطلاعات تاریخی داشته باشیم، متوجه می شویم تقویم جلالی که امروزه آن را به کار می بریم، در عصر سلجوقیان، یعنی چندین قرن پیش از مغول توسط خیام ابداع شد و مورد استفاده قرار گرفت. در دوره ایلخانان مغول، مباحث تقویمی و نجوم تقریبا فراگیر شده و به آن حد از پیشرفت رسیده بود که این برج نمی توانست تنها وسیله تعیین چهارفصل یا کبیسه باشد. بلکه می توان گفت این برج شاید یکی از ابزارهای نجومی آن عصر بوده است.

پژوهشگری با نام منوچهر آرین اولین کسی بود که نگاهی عمیق تر به برج رادکان انداخت. وی با نگاهی به نوشته های حافظ ابرو که اشاره کرده بود نور ماه در موقع حلول خود هربار از یکی از دوازده دریچه این برج نمایانده می شود، به این نتیجه رسید برج را بررسی کند. وی بر این عقیده است که درهای برج در راستای طلوع یلدایی (آغاز زمستان) و غروب آغاز تابستان در پهنه برج ساخته شده اند. این پژوهشگر برج را تنها وسیله ای دانسته است که می توانستند از طریق آن چهار فصل، سال کبیسه و آغاز نوروز را معین کرد. وی مشاهدات و تحقیقات خود را در کتابی به نام «نگاهی دیگر به برج ها» منتشر کرد و در اختیار دیگران قرار داد. اینکه آنچه نویسنده این کتاب گفته صحیح است یا خیر، نیاز به تحلیل گفته های وی دارد. نظریه طراحی برج رادکان چناران بر پایه دانسته های نجومی، بر اساس گفته حافظ ابرو شکل گرفته است. اما گویا نویسنده این کتاب بر اساس نظریات خود نتیجه گیری کرده است. داده های تاریخی نشان می دهد در دوره ایلخانان به ویژه عصر خواجه نظام الملک نجوم آن قدر پیشرفت کرده بود که نیاز به چنین سازه ای به طور خاص، تنها برای کاربرد نجومی نبوده است. رصدخانه مراغه خود نشانی بر این امر است که به راحتی می توانست تمام حرکات آسمانی و وقایع نجومی را رصد کند.

دیدنی های نزدیک به میل رادکان

در اطراف میل رادکان خوشبختانه جاذبه های تاریخی و طبیعی بی شماری برای بازدید وجود دارد که باعث می شود لحظات سفر برای شما لذت بخش تر سپری شود. «ییلاق روستای اخلمد» در فاصله 85 کیلومتری مشهد و 24 کیلومتری روستای چناران قرار دارد و این روستای خوش آب وهوا در میان کوه های بینالود جاخوش کرده است و مکانی مناسب برای گشت وگذار در دل طبیعت به شمار می رود.یکی دیگر از جاذبه های طبیعی مشهور خراسان رضوی که فاصله کمی تا میل رادکان دارد، «چشمه گیلاس» است که در فاصله تقریبی 25 کیلومتری چناران و 48 کیلومتری شمال غرب مشهد واقع شده است و این چشمه بزرگ تاریخی در فصل تابستان حسابی تماشایی است.

از دیگر جاذبه های گردشگری چناران می توان به آبشار آبقد، دره اجنه، روستای گهوارگر، روستای بقمچ، قلعه اسجیل و آبشار اخلمد اشاره کرد. اگر قصد دارید در سفر به رادکان چندروزی را در طبیعت و به سبک زندگی روستایی سپری کنید، پیشنهاد می کنیم «اقامتگاه بوم گردی ارگ رادکان» که در روستای رادکان و در فاصله 13 کیلومتری چناران قرار داردرا برای اقامت خود انتخاب کنید.گزینه دیگر شبمانی در روستای زیبای رادکان «اقامتگاه بوم گردی کهندژ رادکان» است که در شمال غربی شهر چناران قرار دارد و می تواند گزینه خوبی برای شبمانی باشد.

چگونه به میل رادکان برویم؟

همانطور که در ابتدا گفتیم برج میل رادکان در فاصله 74 کیلومتری شمال مشهد و در فاصله 26 کیلومتری شمال غرب چناران واقع شده است. این اثر تاریخی در فاصله یک کیلومتری روستای زیبای رادکان قرار دارد که برای رفتن به آن اگر ساکن مشهد هستید یا به مشهد سفر کرده اید، باید راهی چناران شوید.

هنگامی که در مسیر چناران به قوچان هستید به بریدگی که در سمت راستتان قرار دارد، وارد شوید و بعد از پیمودن چند کیلومتر به روستای رادکان برسید. در روستای رادکان به اولین بریدگی که رسیدید در سمت راست تابلوی راهنمای میل رادکان در برابر دیدگان شما قرار می گیرد. لازم است بدانید مسیر رسیدن به میل رادکان جاده آسفالته ای است که می توانید این مسیر را با هر نوع وسیله نقلیه طی کنید.

برج رادکان کجاست؟

برای اینکه بتوانید از برج رادکان چناران دیدن کنید از مشهد خارج شده و به سمت چناران راهی شوید سپس به سمت جاده قوچان بروید. در جاده فرعی پیش رو شما به یک دو راهی خواهید رسید از سمت جاده ای که به سمت روستای رادکان میرود وارد شده و به این روستا برسید. مسیر دیگری که برای این روستا میتوانید آن را طی کنید از سمت روستای زینگر است. روستای رادکان کمی قبل از روستای بیگ نظر قرار دارد.

برای بازدید از میل رادکان شرقی باید به روستای زیبای رادکان در مشهد سفر کنید. سفر به این روستای پرشور و سرسبز خاطره ای به یاد ماندنی برای شما خواهد بود. مسیر دیگر برای رسیدن به این مناره قدیمی عبور از روستای زینگر است.

قلعه رومیان (برج و باروی رومی) کجاست؟