بورسیت چیست؟
به التهاب بورساها بورسیت (bursitis) می گویند. بورساها کیسه های پر از مایعی هستند که از استخوان ها، تاندون ها و عضلات مجاور مفاصل محافظت می کنند. بورسیت وضعیتی دردناک می باشد.رایج ترین مکان ها برای ایجاد بورسیت، شانه، آرنج و لگن می باشند. زانو، پاشنه و قاعده ی شست پا هم ممکن است دچار بورسیت شوند. بورسیت ها غالباً در مجاور مفاصلی ایجاد می شوند که حرکات مکرر داشته باشند.درمان بورسیت معمولاً شامل استراحت دادن به مفصل و مراقبت از آن در مقابل آسیب های بعدی می باشد. در اغلب موارد، با درمان مناسب، درد ناشی از بورسیت در عرض چند هفته برطرف می شود؛ عود مجدد بورسیت وضعیتی شایع است.
چه عواملی باعث ایجاد بورسیت می شوند؟
اصطکاک بیش از حد یا فشار بر روی بورس باعث تحریک و تورم می شود. حرکات یا موقعیت های تکراری که می توانند بورس اطراف مفصل را تحریک کنند شامل زانو زدن مکرر یا طولانی و خم شدن روی آرنج فرد است. علاوه بر این، ضربه شدید به قسمت جلوی زانو، پشت آرنج یا استخوان پاشنه می تواند باعث خون ریزی بورس یا تولید مایعات بیش از حد که منجر به تورم می شود، گردد.
برخی از علل بورسیت عبارتند از:
ضربه خوردن
وارد آمدن ضربه به بورس باعث بروز بورسیت التهابی ناشی از آسیب دیدگی های مکرر یا ضربه مستقیم می شود.
بورسیت مزمن: شایع ترین علت ابتلا به بورسیت مزمن، ضربات جزئی است که ممکن است به بورس شانه (ساب دلتوئید) به دلیل انجام حرکات مکرر مانند پرتاب توپ بیسبال است. یک مثال دیگر در مورد بورسیت مزمن، بورسیت کشک زانو (در جلوی زانو) است که به دلیل زانو زدن طولانی مدت یا مکرر روی سطوح سخت یا سایش زانو به زمین یا فرش ایجاد می شود.
بورسیت حاد: ضربه مستقیم (مانند خوردن تصادفی و ناگهانی زانو به میز) می تواند باعث نشت خون در بورس شود. این ضربه باعث بروز التهاب دردناک و تورم می شود.
عفونت
بورسی که نزدیک به سطح پوست باشد بیشتر در معرض ابتلا به بیماری عفونت های باکتریایی به نام بورسیت عفونی است. عموماً باکتری های استافیلوکوس آرئوس یا استافیلوکوس اپیدرمیس باعث ابتلا به بورسیت عفونی یا سپتیک می شوند. افراد مبتلا به دیابت، برخی بیماری های کلیوی و افرادی که سیستم ایمنی بدن آنها به دلیل مصرف برخی داروهای کورتیزونی (درمان های استروئیدی) ضعیف شده است و آنهایی که روی بورس دچار زخم هستند بیشتر در معرض ابتلا به بورسیت عفونی یا سپتیک هستند. حدود 85 درصد از بیماران مبتلا به بورسیت سپتیک را مردان تشکیل می دهند.
بیماری های روماتیسمی
افراد مبتلا به برخی بیماری های روماتیسمی مانند نقرس نیز ممکن است به دلیل تجمع کریستال ها دچار بورسیت شوند. زمانی که کریستال ها در بورس شکل می گیرند، باعث التهاب و در نتیجه ابتلا به بورسیت می شوند.
علائم و نشانه های ابتلا به بورسیت
بورسیت باعث بروز درد و حساسیت به لمس در اطراف استخوان یا تاندون آسیب دیده می شود. کیسه های بورس ممکن است متورم شده و غالباً باعث بروز مشکل در حرکت می شوند. شانه، آرنج، زانو و پاها بیشتر از سایر قسمت های بدن در معرض ابتلا به بورسیت هستند.
علائم ابتلا به بورسیت شانه
در شانه، بورس ساب اکرومیال، تاندون سوپراسپیناتوس را از استخوان روی آن و عضله دلتوئید جدا می کند. این بورس معمولاً به دلیل آسیب دیدگی ساختارهای اطراف آن و غالباً آسیب دیدگی روتاتور کاف دچار التهاب می شود. در صورت ابتلا به بورسیت، دامنه حرکتی شانه محدود شده و درد در کنار و جلوی شانه بروز می کند.
- بالا بردن اجسام در بالای سر یا فعالیت های کششی ناراحت کننده
- دامنه حرکتی فعال شانه معمولاً کاهش یافته و در برخی نقاط دچار حساسیت به لمس می شود.
علائم ابتلا به بورسیت آرنج
بورسیت نوک آرنج، بورسیت اولکرانون شایع ترین نوع بورسیت است.
- درد ممکن است با خم کردن آرنج افزایش یابد زیرا در این صورت تنش روی بورس بیشتر می شود.
- این بورس معمولاً بیشتر در معرض آسیب دیدگی و ضربات مستقیم یا حرکات تکراری ناشی از خم و راست کردن آرنج (مثلاً در زمان نقاشی کردن) قرار دارد.
- ابتلا به عفونت نیز در این بورسیت شایع است.
علائم ابتلا به بورسیت زانو
بورسیت جلوی کشکک زانو: جلوی کشکک زانو ممکن است به دلیل آسیب دیدگی های تدریجی (مانند زانو زدن) یا ضربات شدید به زانو دچار التهاب شود. تورم ممکن است 7 تا 10 روز پس از آسیب دیدگی – معمولاً پس از زمین خوردن- ایجاد شود.
بورسیت پِس آنسرین: بورس پِس آنسرین یک بورس پروانه ای شکل است که بین سه تاندون اصلی در داخل زانو قرار گرفته است.
- این نوع از بورسیت غالباً در افراد مبتلا به آرتریت به خصوص زنان میانسالی که اضافه وزن و پوکی استخوان دارند دیده می شود.
- درد ناشی از آنسرین معمولاً زمانی ایجاد می شود که زانو خم می شود و همچنین در هنگام شب نیز تشدید می شود. غالباً در صورت استفاده از یک بالش بین ران ها این درد در هنگام خواب تسکین می یابد.
- درد به قسمت های داخلی کشاله ران و میانه ساق پا کشیده می شود و معمولاً در هنگام بالا رفتن از پله ها و در هنگام خم و راست کردن زانو تشدید می شود.
- بورسیت پِس آنسرین همچنین به دلیل استفاده بیش از حد از مفصل یا آسیب دیدگی های ورزشی به خصوص در افرادی که مسیرهای طولانی می دوند نیز دیده می شود.
علائم ابتلا به بورسیت مچ پا
بورسیت رتروکالکانئال زمانی ایجاد می شود که بورس زیر تاندون آشیل در پست پاشنه پا دچار التهاب شود. این عارضه معمولاً به دلیل آسیب دیدگی های ناشی از استفاده از کفش های نامناسب (غالباً کفش های پاشنه بلند) یا پیاده روی طولانی مدت ایجاد می شود همچنین این آسیب دیدگی ها ممکن است باعث ابتلا به تاندونیت آشیل نیز شوند. بورسیت در این قسمت از بدن غالباً به دلیل استفاده بیش از حد از مفصل در ورزشکاران جوان، اسکیت بازان و افرادی که برنامه های تمرینی جدید مانند پیاده روی یا پرش را شروع می کنند دیده می شود. درد معمولاً در پشت پاشنه پا ایجاد می شود و با کشش پسیو یا خم شدن های بلندمدت تشدید می شود.
علائم ابتلا به بورسیت باسن ها
بورسیت اسکیوپلوتئال باعث التهاب بورس ایسکیال که بین پایین استخوان لگن و عضله گلوتوس ماکسیموس (یک طرف باسن) قرار دارد می شود. تورم ممکن است به دلیل نشستن های طولانی مدت روی یک سطح سخت یا به دلیل دوچرخه سواری ایجاد شود. در گذشته به بورسیت اسکیوگلوتئال، نشیمنگاه بافندگان نیز گفته می شود زیرا این بیماری بیشتر در بافندگان به دلیل نوع نشستن آنها دیده می شده است.
- درد در هنگام نشستن یا راه رفتن احساس می شود.
- استخوان شرمگاهی دچار حساسیت به لمس می شود که ممکن است با خم و راست کردن پا نیز تشدید شود.
- درد ممکن است به سمت پایین کشاله ران نیز کشیده شود.
- فشار مستقیم روی ناحیه آسیب دیده موجب بروز درد تیزی می شود.
- بیمار ممکن است باسنی که دچار درد است را در هنگام نشستن بالا نگه دارد.
- درد در هنگام دراز کشیدن و خم کردن غیرفعال لگن تشدید شود.
- احتمالاً بیمار برای بلند شدن روی نوک انگشتان پا در طرفی که آسیب دیده است مشکل خواهد داشت.
علائم ابتلا به بورسیت لگن
بورس ایلیوپسوآس بزرگ ترین بورس در بدن است و که در عمق جلوی مفصل لگن قرار دارد. ابتلا به بورسیت در این قسمت معمولاً با مشکلات لگن مانند آرتریت یا آسیب دیدگی (به خصوص به دلیل دوندگی) ارتباط دارد.
- درد ناشی از ابتلا به بورسیت ایلیوسوآس به سمت جلوی قسمت میانی ران تا زانو کشیده می شود و در زمانی که لگن صاف یا چرخیده است تشدید می شود.
- صاف کردن لگن در هنگام پیاده روی باعث بروز درد می شود و در نتیجه فرد در هنگام راه رفتن ممکن است به سمت آسیب دیده بلنگد و مجبور به برداشتن گام های کوتاه تر شود.
- ممکن است فرد در ناحیه کشاله ران دچار حساسیت به لمس شود.
- گاهی اوقات ممکن است در این ناحیه توده ای مانند یک فتق را احساس کنید. همچنین در صورتی که عصب ها توسط بورس ملتهب تحت فشار قرار گیرند ممکن است فرد دچار بیحسی یا احساس گزگز شود
علائم ابتلا به بورسیت ران
بورس تروکانتریک در قسمت خارجی ران روی لگن ممکن است ملتهب شده و باعث ایجاد بورسیت تروکانتریک شود. بورسیت تروکانتریک بسیار شایع است و بیشتر در زنان میان سال که اضافه وزن دارند دیده می شود.
- بورسیت تروکانتریک باعث بروز درد عمیق در یک طرف ران می شود که ممکن است به سمت باسن ها یا یک طرف زانو کشیده شود.
- درد در هنگام انجام فعالیت، فشار موضعی یا کشش تشدید می شود.
- درد غالباً در هنگام شب شدیدتر شده و خوابیدن روی سمت آسیب دیده را با مشکل مواجه می کند.
پیشگیری از بورسیت
اگرچه تمام انواع بورسیت ها قابل پیشگیری نیستند اما می توان با اعمال تغییراتی در نحوه ی انجام بعضی از فعالیت ها، احتمال و وخامت بروز مجدد بورسیت را کاهش داد. برای مثال:
- قرار دادن چیزی زیر زانو. اگر شغل یا تفریح تان مستلزم زانوزدن های فراوان است، هنگام زانو زدن، چیزی نرم را زیر زانوهایتان قرار دهید.
- بلند کردن اجسام به شیوه ی صحیح. هنگام بلند کردن یک جسم، زانوهایتان را خم کنید. خم کردن کمر باعث می شود فشار مضاعفی بر بورساهای لگن وارد شود.
- استفاده از سبد چرخ دار برای حمل بارهای سنگین. حمل اجسام سنگین بر بورساهای شانه فشار وارد می کند. به جای بلند کردن چنین اجسامی، آن ها را توسط سبد چرخ دار حمل کنید.
- داشتن استراحت های مکرر. هر از چند گاهی فعالیت مکرر خود را متوقف کنید و به استراحت یا فعالیتی دیگر بپردازید.
- رسیدن به وزن مناسب. اضافه وزن باعث می شود که مفاصل فشار بیشتری تحمل کنند.
- ورزش کردن. تقویت عضلات می تواند به محافظت از مفصل آسیب دیده کمک کند.
- گرم کردن و انجام حرکات کششی. به منظور حفاظت از مفاصل در مقابل آسیب دیدگی، قبل از شروع فعالیت های شدید، خودتان را گرم کنید و حرکات کششی انجام دهید.
چگونه بورسیت تشخیص داده می شود؟
پزشک ممکن است موارد زیر را برای تشخیص بورسیت انجام دهد:
- معاینه جسمی و تاریخچه کامل پزشکی
- اشعه ایکس
- اسکن سونوگرافی
- آزمایش خون
- گرفتن یک نمونه از مایع موجود در بورسای آسیب دیده برای رد عفونت یا شرایط بیماری.
اگر مفصل دردناکی دارید که فکر می کنید ممکن است ناشی از بورسیت باشد، پزشک عمومی خود (GP) را ملاقات کنید. پزشک در مورد علائم و فعالیت های بدنی اخیر شما سؤال خواهد کرد و منطقه آسیب دیده را که دارای علائم بورسیت و دلایل احتمالی بیماری است، بررسی خواهد کرد. معمولاً آزمایش ها برای تشخیص اولیه لازم نیست.
پزشک شما ممکن است آزمایشاتی را برای کمک به تشخیص توصیه کند یا شما را برای ارزیابی بیشتر به یک متخصص ارجاع دهد. اسکن یا سونوگرافی منطقه آسیب دیده می تواند بورس متورم را نشان دهد. اکنون بسیاری از پزشکان ورزشی “sports doctors” می توانند این آزمایش را در اتاق های خود انجام دهند. اگر تشخیص قطعی نباشد، ممکن است اشعه ایکس یا MRI توصیه شود.
اگر نگران شدید که ممکن است بورس عفونی شده باشد، پزشک شما برداشتن مایعات از بورسا را برای آزمایش توصیه می کند. این امر مستلزم داشتن یک سوزن کوچک برای ورود به بورسا است. گاهی اوقات تحت نظارت سونوگرافی، ارسال مایعات به آزمایشگاه برای انجام تست توصیه می شود.
التهاب بورس تروکانتر معمولاً چطور درمان می شود؟
التهاب بورس تروکانتر باعث به وجود آمدن درد در بخش تحتانی کمر و لگن می شود. از آن جا عامل ایجاد این مشکل التهاب است، اولین اقدام برای کاهش درد و شروع درمان بیماری، کاهش التهابی است که به وجود آمده است. درست مثل بسیاری از بیماری های التهابی دیگر، استفاده از داروهای ضد التهاب یا تزریق کورتیزون یا ازون برای این کار بسیار مفید است و تا حد زیادی التهاب را کاهش می دهد. البته مصرف این داروها یا تزریق کورتیزون باید با تجویز فوق تخصص درد باشد و به هیچ وجه نباید خودتان اقدام کنید. روشهای غیر دارویی و طبیعی تر مثل یخ درمانی هم البته به کاهش التهاب و در نتیجه کاهش درد و التهاب می توانند کمک کنند.معمولاً روش یخ درمانی در کنار گرما درمانی مطرح می شود ولی در این جا این طور نیست. درست است که یخ درمانی به کاهش التهاب کمک می کند ولی این مسئله در مورد گرما درمانی اصلاً صادق نیست!
التهاب بورس نسبت به ماساژ با یخ خیلی خوب واکنش می دهد. ماساژ یخ به این صورت انجام می شود که شما یک ظرف پر از یخ را بر روی بخشی از بدن که می خواهید (که در این جا لگن است) می مالید. شاید راحت تر باشید که یک قالب یخ را با ظرفش (ترجیحاً پلاستیکی که گرفتن آن راحت تر باشد) بردارید و از سمتی که روی یخ باز است، روی پوست بگذارید.
حدود 5 دقیقه بخش جانبی لگن که در بورس در آن ناحیه قرار دارد را ماساژ دهید. یکی از کارهای دیگری که باید برای کاهش درد و التهاب بورس لگن انجام دهید، محدود کردن و یا تغییر دادن فعالیت ها و حرکاتی است که باعث التهاب بیشتر و درد در لگن می شوند. مثلاً تا جایی که می توانید راه رفتن یا بالا و پایین رفتن از پله ها را کم کنید، به خصوص مواقعی که درد لگن تان عود کرده است. زمانی که احساس می کنید درد لگن تان خیلی زیاد شده است، از یک عصای زیر بغلی برای راه رفتن استفاده کنید. اصلاً ناراحت نباشید. اولویت شما باید کاهش استرس و فشار به لگن باشد و نباید بابت اینکه عصا در دست گرفته اید احساس بدی داشته باشید. عصا را باید در سمت مخالف بورسی که ملتهب شده است بگیرید. یعنی اگر در سمت راست لگن احساس درد می کنید، عصا را سمت چپ بدن بگیرید.
درمان بورسیت
درمان بورسیت معمولاً شامل استراحت دادن به مفصل و مراقبت از آن در مقابل آسیب های بعدی می باشد. در اغلب موارد، با درمان مناسب، درد ناشی از این بیماری در عرض چند هفته برطرف می شود؛ عود مجدد بورسیت وضعیتی شایع است.
بطور کلی بورسیت خودبه خود برطرف می شود. اقدامات کنسرواتیو (کنترل کننده)، مثل: استراحت، گذاشتن یخ و مصرف مسکن، می توانند به کاهش درد کمک کنند. اگر این اقدامات مؤثر واقع نشدند، ممکن است لازم باشد از روش های زیر استفاده کنید:
مصرف دارو
اگر التهاب بورسا بر اثر عفونت ایجاد شده باشد، پزشک ممکن است برایتان آنتی بیوتیک تجویز کند.
تراپی
با فیزیوتراپی و ورزش می توان عضلات ناحیه ی مبتلا به بورسیت را تقویت کرد و بدین ترتیب، درد و احتمال عود بیماری را کاهش داد.
تزریق
تزریق داروی کورتیکواستروئیدی به بورسا می تواند درد و التهاب شانه و لگن را کاهش دهد. این شیوه ی درمانی بطور کلی عملکرد سریعی دارد و در اغلب موارد، تنها یک بار تزریق آن کفایت می کند.
وسایل کمکی
استفاده ی موقت از عصا یا سایر وسایل کمکی، سبب کاهش فشار وارده بر ناحیه ی مبتلا خواهد شد.
عمل جراحی
گاهی اوقات لازم است مایع موجود در بورسای ملتهب را با عمل جراحی خارج کرد؛ خارج کردن بورسای ملتهب هم تنها در موارد نادر مورد نیاز است.
سبک زندگی و درمان های خانگی
کارهایی که برای کاهش درد ناشی از بورسیت می توانید انجام دهید، شامل موارد زیر هستند:
- استراحت کنید و بیش ازحد ناحیه ی ملتهب را مورد استفاده قرار ندهید.
- در ۴۸ ساعت اول پس از بروز علایم، روی ناحیه ی ملتهب یخ بگذارید تا التهاب آن کاهش یابد.
- ناحیه ی ملتهب را در معرض گرمای خشک یا مرطوب قرار دهید؛ مثلاً از پدهای حرارتی استفاده کنید یا دوش آب گرم بگیرید.
- برای کاهش درد و التهاب، از مسکن های بدون نسخه، مانند: ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم استفاده کنید. بعضی از این مسکن ها را می توان روی پوست مالید.
- هنگام خوابیدن به پهلو، با قرار دادن یک بالش کوچک در بین زانوهایتان فشار وارد بر آن ها را کاهش دهید.