خلاصه نویسی چیست؟
خلاصه نویسی یک مرور کلی و چشم انداز گسترده از محتوای یک منبع است که با کلمات خودتان نوشته می شود. یک متن خلاصه شده معمولا کوتاه تر از متن اصلی، که اطلاعات از آن استخراج شده می باشد. نمونه خلاصه نویسی را می توان در سینما مشاهده کرد، زمانی که خلاصه یک فیلم برای اینکه مخاطب نگاه اجمالی و کلی از اتفاقاتی که در فیلم خواهد افتاد و به منظور آشنا شدن با شخصیت های داستان، ارائه می شود. هدف شما اینست که خواننده مقاله شما به طور مختصر متوجه موضوع کلی نوشته شما شود. زمانی که آن ها مقاله را می خوانند باید بدون اینکه نکات کلیدی آن را از دست بدهند به وضوح متوجه اطلاعاتی که از منبع منتقل می گردد شوند.
چه زمانی خلاصه نویسی انجام دهیم؟
شما باید زمانی خلاصه نویسی را انجام دهید که مفهوم کلی متن مرتبط به تحقیق شما باشد.
از نقل قول مستقیم زمانی استفاده کنید که: مطمئن شوید قسمتی از یک متن، که شامل چند جمله می شود، با کلماتی دقیق و کاملا صحیح بیان شده و شما نیز می خواهید همان را بیان کنید.
متن اصلی را زمانی پارافریز کنید که: شما بخشی از ایده یک مقاله را که می تواند شامل چند پاراگراف باشد جذاب می دانید اما نیاز نمی بینید این اطلاعات دقیقا به همان شکل و با همان کلمات اصلی بیان شود بنابراین آن را به شکلی قدرتمندتر و واضح تر بیان می کنید.
خلاصه نویسی کل مقاله، سرفصل یا صفحه را زمانی انجام دهید که: شما متوجه می شوید یک مقاله کامل، یک فصل، یک صفحه و یا حتی بیش از یک پاراگراف از موضوعی مرتبط با تحقیق شماست که چندین نظریه جذاب در آن وجود دارد و شما می خواهید خواننده مقاله شما نیز از آن ها آگاه باشد.
چطور متنی را خلاصه نویسی کنیم؟
- کل متن را با دقت بخوانید. یک خلاصه نویسی خوب و صحیح نیازمند این است که ابتدا شما با تمام اجزای موجود در منبع آشنا باشید تا بتوانید نکات کلیدی آن را بیرون بکشید.
- موضوع و تم اصلی متن را شناسایی کنید.
- درباره مهم ترین نظریه ها فکرکنید و نکات اصلی که باید در خلاصه نویسی شما به اشتراک گذاشته شود را شناسایی کنید. در صورت لزوم آنها را یادداشت کنید.
- نکات اصلی یادداشت شده را با کلمات خودتان بازنویسی کنید.
- متن نوشته شده را بازخوانی کنید و مطمئن شوید که خیلی شبیه به متن اصلی نوشته نشده باشد. در صورت لزوم جملات و کلماتی که نیاز به تغییر دارند را تغییر دهید.
هدف از خلاصه کردن مقاله
چند هدف در این زمینه وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از:
- آشنا شدن دانشجو (یا فرد خلاصه کننده) با مقالات به شکل دقیق
- تقویت قدرت گزینش مطالب مهم و اساسی از مقاله
- توانمند شدن در شیوه مطالعه “سریع خوانی” و حذف مطالب زاید و کشف مطالب غیر زاید و اساسی
- آشنا شدن با شیوه برداشت و نگارش نقل قول مستقیم و غیر مستقیم
- آشنا شدن با منبع گذاری درون متن و پایان متن
- بهره برداری تهیه کننده خلاصه و دیگران از خلاصه مزبور به شکل مناسب
- نهایتا تفکیک اندیشه ها، نظریات و روش های مربوط به نویسنده/نویسندگان مقاله و مقایسه آن با مقالات دیگر
- آشنایی با مباحث و تحقیقات روز در حوزه های علمی
بنابراین بدون تحقق اهداف فوق الذکر، خلاصه صورت گرفته، دقیق و علمی نبوده و تنها می تواند به عنوان برداشت هایی از یک مقاله به حساب آید.
چگونه یک مقاله علمی را خلاصه کنیم؟
مرحله اول؛ چگونه یک مقاله علمی را خلاصه کنیم؟ مقاله را بخوانید.
۱- چکیده مقاله را بخوانید. چکیده پارگراف هایی کوتاه است که توسط نویسنده مقاله نوشته می شود و عموماً بین ۲۰۰ الی ۲۵۰۰ کلمه است. چکیده خلاصه کوتاهی از محتوای مقاله ارائه می کند که شامل مهم ترین بخش های یک مقاله هست.
- هدف چکیده آن است که به محقق اجازه می دهد مقاله را سریع بررسی کند تا ببیند آیا مقاله در حیطه موردپژوهش وی است یا خیر.
- مدنظر قرار دهید که چکیده مقاله با خلاصه مقاله دو مقوله متفاوت از هم هستند. بنابراین، خلاصه مقاله ای که شبیه چکیده باشد، قطعاً خلاصه ضعیفی است. چکیده بسیار فشرده است و نمی تواند جزییاتی کامل از یک مقاله را به شکلی که در خلاصه می آید ارائه دهد.
۲- فهم زمینه پژوهش. اطمینان حاصل کنید که موضوع موردبحث مقاله یا عنوان مقاله را متوجه شده اید و اینکه منظور و هدف پژوهش چیست؟ با کسب چنین اطمینانی، شما خواهید توانست مطالب و داده ها و تحلیل های مهم را از داخل مقاله جدا کنید و در خلاصه خود بیاورید.
۳- به بخش نتیجه گیری (Conclusion) مقاله بروید. به سراغ بخش نتیجه گیری مقاله بروید تا بفهمید کجا مقاله به اتمام می رسد. این کار به شما کمک خواهد کرد تا درباره موضوع مقاله بیشتر بدانید و بفهمید که درنهایت بحث ها و نتیجه گیری های مقاله به کدام سو نیل می کند. اگر شما در آغاز بخش نتیجه گیری را مطالعه کنید، به سادگی اطلاعات مندرج در مقاله را خواهید فهمید.
- شما بعد از خواندن بخش نتیجه گیری نیاز خواهید داشت تا به عقب برگردید و سایر بخش های مقاله را بخوانید؛ اگر هدفتان صرفاً خلاصه کردن یک مقاله نیست و برای هدف پژوهشی نیاز دارید از مقاله حاضر استفاده کنید، درصورتی که محتوای بخش نتیجه گیری مقاله برای شما کاربردی نبود، دیگر نیازی نیست تا سایر بخش های مقاله را بخوانید. اما اگر تکلیف است که شما یک مقاله معین را خلاصه کنید، باید برگردید و مقاله را بخوانید.
۴- مسئله یا سؤال اصلی مقاله را تعیین کنید. برای اجتناب از اینکه کل بخش های مقاله را دو بار بخوانید تا ایده اصلی مقاله را پیدا کنید، سعی کنید همان بار اول سؤال و ایده اصلی مقاله را معین نمایید. همین که در حال مطالعه هستید سعی کنید نت برداری کنید و بخش های مهم را علامت بگذارید.
- توجه زیادی به پاراگراف اول و دوم مقاله داشته باشید. این بخش ها درواقع بخشی است که مؤلف هدف اصلی خود را در مورد انجام پژوهش بیان خواهد نمود. سعی کنید در همین بخش ایده اصلی مقاله را دریابید. به دنبال کلماتی مانند فرضیه ها (hypothesis)، نتایج (results)، معمولاً (typically)، عموماً (generally) باشید؛ زیرا این کلمات در هرجمله ای در این پاراگراف ها باشند درباره ایده اصلی مقاله به شما اطلاعاتی خواهند داد.
- زیر ایده اصلی مقاله خط بکشید یا های لایت کنید. به این ایده اصلی تمرکز کنید تا بتوانید مابقی بخش های مقاله را از همین طریق با یکدیگر مرتبط سازید.
- در مقالات علوم انسانی، گاهاً تعیین ایده اصلی مقاله سخت و دشوار است زیرا در این علوم ایده اصلی معمولاً حول محور مفاهیمی پیچیده و انتزاعی است. اگر در درک ایده اصلی مقاله عاجز ماندید، سعی کنید آن ایده را برای خود و با درک و اطلاعات و زبان خود بازگو کنید تا اندک اندک متوجه هدف اصلی مقاله شوید.
۵- در بخش های مختلف مقاله صرفاً به دنبال ایده اصلی باشید. به خواندن بخش های مختلف مقاله ادامه دهید و قسمت های مهم هریک از بخش های مقاله را که با ایده اصلی مقاله ارتباط دارند علامت گذاری کنید. روی مفاهیم اصلی مقاله متمرکز شوید، سعی کنید آن ها را با ایده اصلی مقاله که توسط مؤلف در قسمت آغازین مقاله مطرح شده ارتباط دهید.
- نگارش مقاله به این صورت است که بخش های مهم آن (برای نمونه مقدمه، مواد و روش ها، نتایج، بحث و نتیجه گیری) معمولاً به صورت برجسته و با فونتی درشت تر نوشته می شود. در هریک از این بخش ها نگارنده فرآیند انجام پژوهش را روایت می کند و مراحل انجام آن را برمی شمرد.
- مقالات علمی معمولاً نگارشی خشک و صرفاً علمی دارند. نیاز نیست که مقاله را کلمه به کلمه بخوانید، همین که شما مقصود اصلی مقاله (ایده اصلی) را دریافتید، می توانید صرفاً در هریک از بخش های اصلی به دنبال شواهدی دال بر این ایده اصلی باشید.
۶- در حین خواندن نت برداری کنید. مهم ترین و کلیدی ترین مسئله در خواندن مقاله علمی آن است که شما در طول خواندن مقاله قسمت های مهم را علامت گذاری کنید. می توانید حتی از آن ها نت برداری هم بکنید. همان طور که گفتیم بخش های اصلی مقاله مقدمه، روش شناسی، نتایج، و بحث و نتیجه گیری هستند. در مطالعه هرکدام از این بخش ها سعی کنید نت برداری دقیق را انجام دهید.
مرحله دوم؛ چگونه یک مقاله علمی را خلاصه کنیم؟ برنامه ریزی برای نگارش خلاصه مقاله
۱- توصیف کوتاهی از مقاله را بنویسید. به صورت گذرا، فرآیند انجام پژوهش را بنویسید و در این فرآیند فهرستی از مراحل شامل توصیف نتایج، توصیف روش مورداستفاده، و طرح تحقیق مورد مطالب را بنویسید. نیازی نیست که در این مرحله خیلی به جزییات بروید.
۲- تصمیم بگیرید که کدام جنبه از مقاله بیشترین اهمیت را دارد. در اینجا می توانید به مهم ترین بخش های مقاله (که در قسمت بالا گفته شد) بپردازید و یا ایده های اصلی مقاله را مدنظر قرار دهید. می توانید نوشته خود را مانند چهارچوب مقاله در بخش های اصلی (مقدمه، روش شناسی و…) بیاورید با این تفاوت که به قدر کافی هر بخش را ساده بنویسید. هر چیزی که برای حمایت از ایده اصلی نویسنده لازم و مهم است می بایست در خلاصه اشاره شود.
- بسته به پژوهش، شاید شما بخواهید توصیفی از تئوری زیربنایی پژوهش ارائه دهید یا به فرضیات پژوهش اشاره کنید. در نگارش علمی، این مسئله مهم است که شما فرضیات پژوهش را به صورت واضح و شفاف بیان کنید و در پی آن روش های مورداستفاده برای انجام پروژه مطرح نمایید. تمامی تحلیل های آماری را خلاصه نمایید و به صورت خلاصه وار تفسیری از تحلیل ها را در خلاصه خود بگنجانید.
- در مقالات علوم انسانی، معمولاً بهتر است مفروضه های بنیادی و مکاتب و دیدگاه هایی که مؤلف در نگارش مقاله از آن ها بهره جسته را خلاصه کرده و مطرح کنید برخی از نمونه ها و ایده هایی که مؤلف از این مکاتب دریافت نموده را ارائه کنید.
۳- در خلاصه مقاله، لغات و اصطلاحات کلیدی را معین کنید. اطمینان حاصل کنید که تمامی کلیدواژه های استفاده شده در مقاله، در خلاصه شما منعکس داده شده اند. بسیار مهم است که خلاصه شما طوری باشد که علی رغم متن پیچیده مقاله، خوانندگان با خواندن خلاصه شما درک سریع تری نسبت به خواندن مقاله اصلی دریافت کنند.
- هر لغت و اصطلاح کلیدی که مؤلف در مقاله نوشته باشد می بایست در خلاصه شما موجود باشد و توضیح و بحث مختصری نیز برای آن آورده شود.
۴- خلاصه را کوتاه بنویسید. هدف از خلاصه نویسی آن است که فشرده تر از مقاله باشد اما حاوی مهم ترین نکات آن نیز باشد تا درک و استفاده آن برای دیگران یا خودتان ساده تر شود.
- به حساب سرانگشتی، خلاصه شما نباید بیشتر از ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ کلمه باشد. شما می توانید خلاصه تان را در چند پاراگرف و در قالب یا چهارچوب تقسیم بندی های اصلی مقاله بنویسید (مقدمه، روش و…).
مرحله سوم؛ چگونه یک مقاله علمی را خلاصه کنیم؟ نوشتن خلاصه مقاله
۱- از ضمایر شخصی استفاده نکنید. ضمایری مانند من، شما، ما، نظر ما، نظر شما، نظر من.
۲- تن نوشتاری مقاله را عینی نگه دارید. فراموش نکنید؛ شما قصد نقد مقاله را ندارید، شما فقط خلاصه ای جامع و کاربردی از مقاله ارائه خواهید داد.
۳- با تعریف مسئله اصلی پژوهش شروع کنید. همان گونه که گفتیم در سطور ابتدایی مقاله، پژوهشگر درباره ایده اصلی خود صحبت می کند. دقیقاً این همان جایی است که خلاصه شما می بایست از آن شروع شود. با کلمات خود، ایده اصلی مقاله را که نویسنده امیدوار است تا آن را به خوبی بررسی کند روشن سازید.
در مقالات علمی، مقدمه ای وجود دارد که در آن پژوهشگر پیش زمینه بررسی خود را مطرح می سازد. عمده حجم این بخش چیزی نیست که شما بخواهید آن را خلاصه کنید. همان طور که گفتیم به دو پاراگراف اول نگاه کنید و ایده اصلی را پیداکرده و با کلمات خود بنویسد. خلاصه شما می تواند بعد از طرح ایده اصلی مقاله با ذکر سؤال یا سؤالات پژوهش، روش های سنجش که برای ذکر ادامه خلاصه مهم هستند پیگیری شود.
۴- به متدولوژی استفاده شده در مقاله اشاره کنید. این بخش در مقاله به ابزارهای اندازه گیری، نمونه گیری و روش های انجام پژوهش می پردازد. به عبارت دیگر، شما می بایست خلاصه کنید که مؤلف یا پژوهشگران مقاله چگونه و بعد از طی چه مراحلی به نتایج دست یافته اند.
- اینکه شما بخواهید در خلاصه روش های سنجش را به صورت ریز به ریز مطرح کنید نیازی نیست. اینکه شما مطرح کنید نویسندگان مقاله چگونه ایده اصلی را موردسنجش قراردادند کافی است و ذکر اطلاعات دیگر الزامی نیست. در خلاصه مقاله، صرفاً دیتای تحلیل شده و آنالیز شده ارائه می شود و ذکر داده های پردازش نشده یا خام جایز نیست.
۵- نتایج را توصیف کنید. یکی از مهم ترین بخش های مقاله ذکر نتایج آن است. آیا نتایج نشان می دهد محقق در آنچه تمایل به یافتن آن داشت موفق بوده است محقق چه نتیجه ای از انجام این پژوهش کسب نموده است؟ این پژوهش چه کاربردهایی می تواند داشته باشد؟
به یاد داشته باشید که خلاصه شما می بایست شامل این مفاهیم باشد: سؤال پژوهش، نتایج و نتیجه گیری، و اینکه این نتایج چه گونه حاصل شده اند. این مفاهیم و بخش ها جزی اساسی و اصلی خلاصه مقاله هستند.
۶- مراقب باشید نتیجه گیری خود را از مقاله ننویسید. خلاصه یک مقاله نباید ویراستاری شود یا اینکه تفاسیر شخصی خلاصه کننده مقاله به آن اضافه شود. عموماً منظور این است که شما می خواهید نکته نظرات نویسنده مقاله را خلاصه کنید نه نقطه نظرات خودتان را.
۷- از نقل قول مستقیم از مقاله بپرهیزید. می توانید متن مقاله را پارافرایز کنید و با تأکید بر ایده اصلی مقاله سعی کنید با کلمات و جملات خودمحور اصلی مقاله را به نحو احسنت در خلاصه خود انعکاس دهید.
۸- برای نگارش خلاصه مقاله افعال جملات را در زمان حال به کار ببرید. همیشه از زمان حال برای نگارش متن خلاصه مقاله استفاده کنید.
۹- خلاصه را بازبینی کنید. بهترین نسخه خلاصه مقاله بعد از اعمال بازبینی های نهایی اتفاق می افتد. به عقب برگردید و بررسی کنید که آیا ایده اصلی مقاله در خلاصه شما به صورت شفاف و دقیق انعکاس یافته است یا خیر.
چگونه یک مقاله را ترجمه کنیم
