معرفی ساکسیفون
ساکسوفون یا ساکسیفون (saxophone)، یکی از سازهای بادی است که معمولاً از جنس برنج است و یک قمیش مشابه قمیش کلارینت دارد. مشابه کلارینت، ساکسیفون نیز سوراخ هایی دارد که نوازنده از طریق مکانیزمِ کلیدی آن ها را می بندد. وقتی که نوازنده کلیدی را فشار می دهد یا کلید را رها می کند، به ترتیب صفحه ای روی سوراخ ها قرار می گیرد یا صفحه از روی سوراخ برداشته می شود.
تاریخچه
ساکسیفون نخستین بار در حدود سال 1840 توسط فردی بنام آدولف جوزف ساکس اهل بلژیک ساخته شد. او که خود نوازنده ی فلوت و کلارینت بود و کاملا به سازکار سازهای بادی آشنایی داشت این ساز را بنام خود ثبت کرد. او در سال 1842 به پاریس نقل مکان کرد و به کار ساخت ساز خود ادامه داد. قبل از اختراع ساکسیفون او روی تغییر و گسترش چندین ساز دیگر مانند کلارینت باس کار کرد. Ophicleide که سازی مخروطی بزرگ از دسته ی سازهای بادی برنجی می باشد .نیز از اختراعات آدولف ساکس بود. با ثبت رسمی ساکسیفون توسط ساکس انحصار تولید این ساز به مدت 15 سال به وی تعلق گرفت اما با پایان یافت این انحصار در سال 1866 دیگر سازندگان و کمپانی های سازنده ی ساز به تولید و گسترش ساکسیفون پرداختند.
انواع ساکسیفون
ساکسیفون انواع مختلفی دارد که تفاوت آن ها با یکدیگر در وسعت صدایی آن هاست.
-
ساکسیفون سوپرانو (ساکسیفون در سی بمل)
تفاوتی که این ساز با دیگر ساکسیفونها دارد این است که ساکسیفون سوپرانو نسبت به دیگر ساکسیفونها، سازی کوچکتر است و هیچ انحنایی در ساختمان ساز وجود ندارد. این ساز به شکل یک قیف مستقیم است و برای تولید صدا های زیر کاربرد دارد.
-
ساکسیفون آلتو
به آن آلتو ساکس هم می گویند. دارای صدایی وسیع و نرم است و همین عامل باعث شده که در سبک پاپ و گا ها ارکستر ها طرفداران زیادی داشته باشد. همچنین به عنوان سلو در سبک جز هم استفاده می شود.
-
ساکسیفون تنور (ساکسیفون در سی بمل)
یک ساز ارکستری است. یکی از ویژگی های منحصر به فرد این ساز که باعث متفاوت شدن آن می شود این است که شامل یک دهنی تک زبانه ای است، که این دهنه به یک لوله فلزی پهن و مخروطی شکل وصل شده است. تنور ساکس رو در خیلی از گروه های جز، بلوز، پاپ و راک استفاده می کنند.
-
ساکسیفون باریتون (ساکسیفون در می بمل)
اولین و بزرگترین عضو خانواده است. این نوع ساز به دلیل دارا بودن صدای رسا و قوی در موسیقی نظامی و امروزه هم گروه های جاز و کارناوال ها کاربرد فراوان دارد. نت نویسی آن با کلید سل است و صدای حاصله از نت نوشته شده یک اکتاو و یک ششم بزرگ بم تر است.
-
ساکسیفون باس (ساکسیفون در سی بمل)
ساکسیفون باس یکی از بزرگترین اعضای خانواده ی ساکسیفونهاست. از باریتون بزرگ تر است و در موسیقی جز کاربرد دارد. نخستین بار هکتور برلیوز در یکی از آثار خود از آن استفاده کرد. نت نویسی این نوع ساکسیفون با کلید سل و صدای حاصله ی آن دو «اکتاو» و یک «دوم بزرگ» بم تر است.
-
ساکسیفون ملودی (ساکسیفون در دو)
این ساز بزرگتر از نوع آلتو و کوچکتر از نوع تنور است. برخلاف دیگر ساز ها غیر انتقالی است و یک اکتاو بم تر از نت نوشته شده صدا می دهد.
ساکسیفون های سی بمل و می بمل برا ی گروه موسیقی های نظامی طراحی شده اند و امروزه هم در گروه های جاز و تکنوازی کاربرد بیشتری دارند و ساز های سری فا و دو برای ارکستر بودند، ولی هیچ وقت جایگاه خوبی پیدا نکردند و به جای آن ها ساز های سی بمل و می بمل جایگاه خوبی در موسیقی کلاسیک پیدا کردند.
نکته ای در مورد خرید ساکسیفون
در خرید ساکسیفون ابتدا باید ساده ترین نوع و کوچکترین اندازه آن را انتخاب کرد چون هر چه اندازه ساز بزرگتر باشد نواختن آن بسیار سخت تر می باشد و همچنین ابزار های کوچک تر علاوه بر ارزانی استفاده راحت تری هم دارند.
ساختار ساکسیفون
از نظر شکل و ساختار شکلی مابین اٌبوا، کلارینت و فلوت دارد. جنس ساز معولا از برنج می باشد و بدنه ی آن مخروطی شکل و دهانه آن شیپوری می باشد خانواده اولیه آن متشکل از 14 ساز مختلف بود که امروزه تنها چند نوع خاص آن ساخته و استفاده می شود.
منظور از چوبی و برنجی بودن ساز ساکسیفون چیست؟
منظور از برنجی بودن و چوبی بودن ساز ساکسیفون بدان معنی نمی باشد که ساز از چه جنسی می باشد بلکه این یک طبقه بندی بر اساس چگونگی و تولید صدا در دهنی های ساز می باشد مثلا ساز ساکسیفون و فلوت از نوع چوبی اند در حالی که سازی مانند فلوت از جنس فلزی و آهنی می باشد و اصلا تیکه چوبی ای در آن وجود ندارد.
موارد استفاده
ساکسیفون ها عموما به سازبندی موسیقی های نظامی تعلق دارند و در مواقعی بسیار اندک عهده دار اجرای قطعات سولو در ارکستر سمفونیک می باشند.(اگر چه بعنوان عضو ثابت ارکستر سمفونیک پذیرفته نمی شوند.) همچنین دارای صدایی کاملا مجزا از سایر سازهای ارکستر سمفونیک می باشند که همین مورد امتیازی برای استفاده از آنها می شود. اما در سبک های موسیقی ساکسیفون ها در سبک هایی نظیر جز ، بلوز ، پاپ و کلاسیک مورد استفاده فراوان قرار می گیرند.در گروه های بزرگ جز سنتی معمولا پنج ساکسیفون استفاده می شود (دو آلتو ، دو تنور و یک باریتون و در مواردی اندک سوپرانو نیز بعنوان زوج فلوت ، کلارینت ، و.. بکار می رود)