چرا جای واکسن کودکان سفت می شود؟

بعد از واکسیناسیون نوزاد، در برخی موارد مشاهده شده است که جای واکسن نوزاد سفت می شود. والدین هنگام بررسی سفت شدن جای واکسن، باید ببنند که آیا جای واکسن آبسه کرده یا قرمز رنگ شده است، و یا علائم دیگری نظیر عفونت و یا تورم دارد یا نه.بررسی این علائم مهمتر از سفتی جای واکسن است. البته به شما توصیه می کنیم در مورد راهکارهایی برای آماده کردن نوزاد برای واکسن و راه های کاهش درد واکسن کودک مطالعات لازم را انجام دهید تا کودک دلبندتان درد و ترس کمتری را تجربه نماید.

عوارض واکسن در کودکان

عوارض زیر به صورت معمول پس از تزریق بروز می کند و در بیشتر مواقع جای نگرانی نیست، اما نیازمند مراقبت از کودکان بعد از واکس زدن است. مگر در مواقعی که درجه ی تب کودک بالا باشد یا عوارض بیشتر از سه روز ادامه پیدا کنند. چنین حالتی کمی نگران کننده خواهد شد.

• مشکلات تنفسی
• خشن شدن صدا
• تورم گلو
• احساس ضعف
• ضربان قلب بالا
• سرگیجه
• رنگ پریدگی
• تب خفیف
• آبریزش بینی و بثورات قرمز (بعد از واکسن سرخک، سرخچه و اوریون)
• قرمزی، ورم با ایجاد توده در محل واکسن

پس از واکسن ۱۲ ماهگی، علائم تب یک تا دو هفته بعد از واکسن بروز خواهند کرد.پس از واکسن ۱۸ ماهگی، علائم تب دو تا سه روز بعد از واکسن بروز خواهند کرد و یک تا دو هفته بعد نیز ممکن است دوباره بروز کنند.

سفت شدن محل واکسن نوزاد از عوارض تزریق واکسن

تزریق واکسن نوزادان معمولا با عوارض خفیفی مانند سفت شدن جای واکسن همراه است. عوارض واکسن معمولا خود به خود و بعد از چند روز از بین می روند که عبارتند از: درد، تورم و قرمزی در محل تزریق واکسن، تب خفیف، احساس خستگی. با شیوع کمتر سردرد، درد مفاصل و عضلات، بی اشتهایی، استفراغ و بی قراری. یکی دیگر از عوارضی که بعد از واکسیناسیون نوزادان مشاهده شود، سفت شدن جای واکسن است. در ادامه بیشتر به این موضوع می پردازیم.

البته به صورت نادر ممکن است بعد از واکسیناسیون، واکنش های جدی تری هم ایجاد شود. مانند: تشنج، گریه بدون وقفه بیشتر از سه ساعت، تب شدید (بالای 40 درجه سانتی گراد) و شل شدن عضلات. در صورت مشاهده هر یک از این موارد باید به پزشک مراجعه کرد.

برای درک علت عوارض واکسن، باید به نحوه عملکرد واکسن در بدن پرداخت. واکسن مثل یک آموزش و تمرین سیستم ایمنی بدن برای شناسایی و مبارزه با عوامل بیماری زا، یعنی ویروس ها و باکتری ها است. برای رسیدن به این هدف، باید مولکول های خاصی از عامل بیماری وارد بدن شود تا سیستم ایمنی را به واکنش وادار کند. پس سیستم ایمنی یاد می گیرد که آنها را به عنوان دشمنان قطعی خود بشناسد و در صورت مواجهه با آن ها در آینده، پادتن تولید کند. در واقع دلیل عوارض بعد از واکسن، همان فعال شدن سیستم ایمنی علیه میکروب وارد شده به بدن است.

همه عوارض جانبی واکسن ها به علت فعال شدن سیستم ایمنی کودک علیه عامل بیماری نیست. بلکه ترکیبات دیگری در ساخت واکسن به کار می روند که می توانند باعث عوارض جانبی و واکنش های نامطلوبی شوند. نظیر: ژلاتین، تایمروسال، پلی سوربات80 و گاهی آلومینیوم.

مهم ترین علت های سفت شدن جای واکسن

1. این عارضه ممکن است بر اثر واکنش حساسیتی به عامل بیماری زای واکسن به وجود بیاید. این واکنش حساسیتی در بیشتر موارد به شکل خفیف و گذرا است. در موارد نادری واکنش موضعی آرتوس رخ می دهد. علائم این واکنش به صورت تورم بافتی وسیع، درد و حساسیت شدید در محل تزریق، سفتی عضله محل تزریق و حتی تخریب بافتی و زخم در محل تزریق است. این واکنش موضعی شدید بیشتر در نوبت های یادآور واکسن دیده می شود نه در اولین واکسن بدو تولد. نوبت های یادآور مثل سفت شدن جای واکسن 18 ماهگی است.
2. واکنش های حساسیتی بیش ازحد کودک نسبت به سایر ترکیبات واکسن نیز رخ می دهد. یکی از این ترکیبات آلومینیوم است. تحقیقات نشان داده است که واکسن های حاوی آلومینیوم نسبت به سایر واکسن ها با قرمزی و سفتی بیشتری در محل تزریق همراه هستند. یکی از واکسن هایی که معمولا بعد از تزریق آن با سفت شدن جای واکسن مواجه می شویم، واکسن سه گانه دیفتری-کزاز-سیاه سرفه (DTaP) است. حتی در بزرگسالان هم سفت شدن جای واکسن کزاز دیده می شود. در ترکیبات واکسن ثلاث برای تاخیر جذب واکسن و کمک به بهبود عملکرد آن، از فسفات آلومینیوم استفاده می شود. در واقع همین ترکیب آلومینیومی باعث سفتی و ایجاد توده زیرجلدی می شود. این واکسن دو ماهگی، چهار ماهگی و شش ماهگی به صورت پنج گانه (سه گانه + هپاتیت ب + هموفیلوس آنفلوانزا) تزریق می شود. واکسن 18 ماهگی و شش سالگی نیز به صورت یادآور تزریق می شود. پس سفتی جای واکسن در این سنین دور از انتظار نیست.
3. به ندرت، ترکیبات آلومینیومی ممکن است باعث ایجاد توده های کوچک، سفت، زیرپوستی و خارش دار (گرانولوم) در محل تزریق شوند. اگرچه گرانولوم ها خطرناک نیستند اما می توانند تحریک کننده باشند و ماه ها یا حتی سال ها دوام داشته باشند. کودکانی که بعد از واکسن دوماهگی، هجده ماهگی و حتی شش سالگی دچار گرانولوم می شوند، بعدها هم اغلب در صورت تماس با آلومینیوم دچار حساسیت می شوند.
4. از دیگر دلایل معمول، مربوط به خطا در نحوه تزریق واکسن است. در برخی واکسن ها اگر تزریق به صورت عمقی صورت نگیرد، ماده تزریق شده به صورت یک توده زیرجلدی تظاهر می یابد. البته خطرناک نیست و رفع می شود.

آیا برای سفت شدن جای واکسن، باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورتی که آسیب واکسن و سفت شدن جای واکسن، زیاد نباشد بعد از مدتی رفع می شود. این سفتی در برخی موارد تا یک سال نیز می ماند. در برخی موارد هم به دلیل تزریق واکسن سه گانه به صورت عمیق، این سفتی به وجود می آید. به منظور درمان سفت شدن جای واکسن، باید علت آن را پیدا کنید و سپس درمان را انجام دهید. اما اگر جای واکسن آبسه و یا قرمز رنگ شده باشد، باید توسط پزشک تخلیه گردد و بعد از آن آنتی بیوتیک مصرف شود. در صورتی هم که سفتی مختصر باشد، نیاز به اقدام خاصی ندارد و به مرور زمان خوب می شود.

در برخی موارد دیگر، سفت شدن جای واکسن به دلیل مواد موجود داخل واکسن است که باعث سفتی محل تزریق می شود. در صورتی که بعد از چند روز تزریق واکسن، علایم کبودی و قرمز در جای واکسن مشاهده شد، بهتر است نوزاد را به پزشک نشان دهید. اما توجه داشته باشید که کبودی جای واکسن به مدت یک هفته تا ده روز بهبود می یابد. به منظور کاهش سفت شدن جای واکسن، شما می توانید بعد از تزریق واکسیناسیون محل تزریق را کمپرس گرم کنید. بهتر است بعد از اینکه تزریق انجام گرفت، تمامی موارد بهداشتی پس از تزریق را انجام دهید تا به مشکلاتی نظیر عفونت و تورم برخورد نکنید.

نکات مهم در انجام واکسیناسیون کودکان

1. سرماخوردگی خفیف یا شل بودن مدفوع کودک، مانع انجام واکسیناسیون نخواهد بود.
2. اگر کودکی به هر علتی دچار ضایعات مغزی باشد، باید به جای واکسن سه گانه (دیفتری، کزاز و سیاه سرفه)، واکسن دو گانه (دیفتری و کزاز بدون واکسن سیاه سرفه) به او تزریق گردد.

3. اگر سن کودک، ۶ سال تمام است و واکسن های او به طور کامل تزریق نشده است، باید به جای واکسن سه گانه، واکسن دو گانه تزریق گردد.

4. به کودکانی که سن آن ها بین ۱ تا ۶ سال است و تا کنون هیچ واکسنی به آنها زده نشده است، در اولین نوبت می توان واکسن سه گانه تزریق کرد، قطره فلج اطفال داد، واکسن MMR و هپاتیت تزریق نمود و آزمایش جلدی توبرکولین انجام داد و در صورت منفی بودن آزمایش، واکسن ب. ث. ژ. تزریق کرد. سپس ۶ هفته بعد، دومین واکسن سه گانه و فلج اطفال و ۶ هفته بعد، اولین یادآوری و در ۶ سالگی تمام دومین یادآوری واکسن های سه گانه، ب. ث. ژ. و سرخک را تزریق نمود. پس از آن در ۱۴ تا ۱۶ سالگی باید واکسن دو گانه ی نوع بزرگسالان تزریق شود.

5. به کودکان مبتلا به اختلالات ایمنی، چه اولیه و چه اکتسابی (سرطان خون، مصرف داروها و غیره)، واکسن های ویروسی زنده و واکسن ب ث ژ نباید تزریق گردد.

   میلیا یا لکه های شیری در نوزادان