دادسرا
دادسرا نهادی در دادگستری است که در حوزه قضائی هر شهرستان در معیت دادگاه انجام وظیفه می کند و عهده دار کشف جرم، تعقیب متهم، اقامه دعوی و اعلام جرم از جنبه حق اللهی و حفظ حقوق عمومی و حدود اسلامی، اجرای حکم و نیز رسیدگی به امور حسبی بر اساس مقررات قانونی است که به ریاست دادستان اداره و به تعداد لازم دارای معاون، دادیار، بازپرس و تشکیلات اداری می باشد و در جرائمی که جنبه خصوصی دارد دادسرا با شکایت شاکی خصوصی شروع به تعقیب و تحقق می نماید. در حوزه قضائی بخش (دادگاه بخش) وظیفه دادستان را دادرس علی البدل بر عهده دارد.
صلاحیت دادسرا
ابتدا باید خاطر نشان کرد که هر چند این نهاد با عنوان دادسرای عمومی و انقلاب شناخته می شود، اما دادسرای انقلاب جدای از دادسرای عمومی وجود ندارد. به طور کلی رسیدگی به جرایم خاصی نظیر توطئه علیه نظام و جرایم مربوط به موادمخدر در صلاحیت دادگاه های انقلاب است. در مقابل، سایر جرایم در دادگاه های عمومی و کیفری استان رسیدگی می شوند. اما با وجود این تفاوت در دادگاه های رسیدگی کننده به این جرایم، دادسرای مختص جرایم داخل در صلاحیت دادگاه انقلاب نداریم. در نتیجه تعقیب و تحقیقات مقدماتی تمام جرایم شامل جرایم مربوط به دادگاه انقلاب، عمومی و کیفری استان توسط یک نوع دادسرا به نام دادسرای عمومی و انقلاب رسیدگی می شود. نکته بعد این که اکنون بسته به ناحیه وقوع جرم، دادسرای تحقیق کننده به آن جرم مشخص می شود. به عبارت بهتر برای تمامی نواحی ۲۲ گانه تهران، دادسرای عمومی و انقلاب تاسیس شده است. طبق قانون در حوزه قضایی هر شهرستان یک دادسرا نیز در کنار دادگاه های آن حوزه تشکیل می شود. بنابراین حدود صلاحیت یک دادسرا یک شهرستان را در برمی گیرد. بنابراین به تعداد شهرستان های یک استان، دادسرا باید وجود داشته باشد. به طور قانونی تحقیقات مقدماتی تمام جرایم برعهده بازپرس است، اما دادیاران که به جانشینی از دادستان عمل می کنند، به جرایمی که در صلاحیت دادگاه کیفری استان است و مجازات آنها قصاص نفس، اعدام، رجم، حبس ابد، قصاص عضو و جرایم مطبوعاتی و سیاسی نیست، می توانند رسیدگی کنند. در مورد جرایمی هم که رسیدگی به آنها در صلاحیت دادگاه کیفری استان است دادستان تا قبل از حضور و مداخله بازپرس، اقدام های لازم را برای حفظ و جمع آوری دلایل وآثار جرم به عمل آورد و در مورد سایر جرایم، دادستان می تواند انجام بعضی از تحقیقات و اقدامات را از بازپرس درخواست کند، بدون اینکه رسیدگی امر را به طور کلی به آن بازپرس ارجاع کرده باشد. لازم به ذکر است، در این میان یک استثنا هم وجود و اینکه دادسرا حق دخالت، تعقیب و تحقیق در خصوص برخی جرایم را ندارد. به عنوان مثال تبصره ۳ ماده ۳ قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب مقرر کرده است: پرونده هایی که موضوع آنها جرایم مشمول حد زنا و لواط است، همچنین جرایمی که مجازات قانونی آنها فقط تا سه ماه حبس یا جزای نقدی تا یک میلیون ریال است و جرایم اطفال مستقیما در دادگاه های مربوط مطرح می شود، مگر آن که به تشخیص دادستان تحقیقات راجع به سایر جهات ضرورت داشته باشد.
مقامات قضايی كه در دادسرا انجام وظيفه می نمايند عبارتند از :
- دادستان: دادستان يا مدعي العموم به عنوان رئيس دادسرا به نمايندگی از جامعه در جهت حفظ حقوق عمومی و نظارت بر حسن اجرای قوانين و تعقيب متهمان اقدام میکند. در قوانين و مقررات موضوعه وظايف و اختيارات متعددی به عهده دادستان گذاشته شده است .
- معاون دادستان: مقام قضايی است كه تحت نظارت دادستان انجام وظيفه کرده و در غياب دادستان جانشين او محسوب میگردد .
- داديار: مقام قضايی است كه تحت نظارت و به نمايندگی از طرف دادستان انجام وظيفه میکند و در كليه تصميمات قضايی بايد از دادستان يا معاون ايشان تبعيت و پيروی کرده و صلاحيت رسيدگی به كليه جرائم به جز مواردی كه در صلاحيت دادگاه كيفری استان است، دارد .
- بازپرس: مقام قضائی است كه وظيفه كليه تحقيقات مقدماتی جرائم و جمع آوری دلايل مثبته له و عليه متهم را به عهده دارد و بازپرس نيز تحت نظارت دادستان انجام وظيفه مینمايد .
رسيدگی به كليه جرائم و اتهامات ارتكابی از مرحله تحقيقات تا صدور كيفرخواست در صلاحيت دادسرای عمومی و انقلاب است مگر در موارد استثنايی كه رسيدگی به آنها به موجب قوانين خاص در صلاحيت مرجع ديگری قرار گرفته باشد.
وظایف دادستان در دادسرا چیست؟
وظایف دادستان را می توان به وظایف قضایی، اداری یا امور حسبی تقسیم کرد که هر یک از این وظایف نیز دسته بندی های خاص خود را دارد. به عنوان مثال در مورد امور قضایی دادستان وظایف مختلفی برعهده دارد. دادستان علاوه بر وظایف پیشگیرانه و نظارتی، دارای برخی وظایف تعلیماتی نیز است، همچنین مواردی مانند وظایف تحقیقاتی و اجرایی و نیز پیشگیرانه از جمله دیگر وظایف دادستان محسوب می شود. دادستان علاوه بر اجرای وظیفه نظارتی خود که عنوان آن گویای عملکردش است، به مباحث اداری ورود پیدا می کند و درباره کارکنان اعم از قضایی و اداری کارهای مشخصی انجام می دهد. دادستان در حوزه قضایی، وظیفه خود در چارچوب دفاع از حقوق عمومی را با اقداماتی مانند اعزام نماینده به مناطق مختلف برای رسیدگی به پرونده های جاری قضایی، اجرا می کند و بین وظایف تعریف شده از یک دادستان، وظیفه نظارتی وی غالب بر سایر وظایف است زیرا یک دادستان می تواند با نظارت، به مشکلات پی ببرد و با اعزام نماینده، آن مشکلات را حل و فصل کند. یک دادستان علاوه بر اینکه رئیس و ناظر بر رفتار و عملکرد یک دادسراست، بر امور ضابطان و حسن اجرای وظیفه آنان نظارت دارد و ضابطان تحت نظارت دادستان، اجرای وظیفه می کنند. از دیگر وضایف دادستان نظارت بر انجام تحقیقات بازپرس می باشد، تعقیب جرایم مردمی و الهی نیز با دادستان است.
دادسراهای اختصاصی و تخصصی
علاوه بر دادسرای عمومی و انقلاب که مسئولیت اصلی رسیدگی به جرایم را دارد، دادسراهای تخصصی و اختصاصی دیگری نیز در نظام قضایی ایران پیش بینی شده اند. «دادسراهای تخصصی» زیرمجموعه دادسرای عمومی و انقلاب هستند و برای تخصصی کردن امور و کاهش پرونده ها شکل گرفته اند. دادسرای جرایم رایانه ای و دادسرای اطفال و نوجوانان ازجمله ی این دادسراها هستند و در صورتی که موضوع مورد شکایت شما در صلاحیت دادسرای تخصصی باشد و در محل وقوع جرم، این دادسراها تشکیل شده باشند؛ باید به آنها مراجعه کنید. اما دادسراهای اختصاصی، مستقل از دادسرای عمومی و انقلاب فعالیت می کنند و در اصطلاح حقوقی صلاحیت ذاتی آنها متفاوت است. دادسرای ویژه ی روحانیت و دادسرای نظامی ازجمله این دادسراهای اختصاصی هستند.
در دادگاه انقلاب به چه جرائمی رسیدگی می شود؟
