تبریز در طول تاریخ خود با فراز و فرودهای بسیاری روبه رو بوده است. این شهر در دوره قاجار به شکوفایی رسید؛ به طوریکه در این دوره به عنوان مهم ترین و پیشروترین شهر ایران شناخته می شد. شهر تبریز به عنوان مرکز ولایت عهدنشین عصر قاجار و دومین شهر پررونق کشور، از لحاظ داشتن خانه های قدیمی ، درخور توجه است. حدود ۳۰۰ خانه قدیمی ارزشمند در شهر تبریز وجود دارد که خانه بهنام یکی از آن ها به شمار می رود و امروزه به یکی از جاهای دیدنی تبریز تبدیل شده است. همراه ما باشید تا بیشتر با این خانه تاریخی آشنا شوید.
چرا بازدید از خانه بهنام تبریز پیشنهاد می شود؟
- خانه ای با معماری چشم نواز و قدمت تاریخی بالا
- یکی از خانه های تبریز است که دارای مکان های جدا برای اقامت در تابستان زمستان است.
- دارای نقاشی های دیواری زیبا و باستانی است که به تازگی کشف شده است.
پیشینه خانه بهنام تبریز
خانه بهنام یکی از ساختمانهای تاریخی شهر تبریز است که در اواخر دوران زندیان و اوایل دوران قاجار، به عنوان یک خانه مسکونی ساخته شده است. در زمان پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار، این خانه نوسازی و با نقاشیهایی تزیین شد. این خانه شامل یک ساختمان اصلی، به عنوان ساختمان قشلاقی و یک ساختمان کوچک به عنوان ساختمان ییلاقی است. مانند بسیاری از خانه های قدیمی ایرانی، این خانه دارای دو حیاط اندرونی و بیرونی است. در بازسازی اخیر این خانه، تاکنون چند نگارگری ایرانی فرسکو کشف گردیده است که هم اکنون در حال تعمیر شدن توسط متخصصان است. خانه بهنام بخشی از مدرسه معماری دانشگاه هنر اسلامی تبریز است.
معماری خانه بهنام تبریز
ورودی این ساختمان از کوچه مشیردفتر و از طریق دالانی در پشت خانه قدکی صورت می پذیرفته است. این بنا دارای اندرونی و بیرونی است: بیرونی آن شامل طنبی (هفت دری)، کله ای و اتاق است که در ضلع شمالی حیاط شکل گرفته اند. در طنبی ارسی دار آن که درای ایوان ستوندار با تزیینات گچی است، نقاشی های بسیار زیبایی بر دیواره ها و سقف ها نقش بسته است. تزیینات و نقاشی های موجود در طاقچه ها، شومینه طنبی و اتاق های جنبی نیز چشمگیر است. در ضلع جنوبی بیرونی نیز فضاهایی شامل تراس تابستانی با ستون ها، سرستون های گچی مقرنس کاری و نیز فضای ورودی و چند اتاق دیگر دیده می شود. در ضلع شرقی و غربی، حیاط بیرونی به دیواره هایی که دارای طاق نما طاق نما می باشند محدود است.
اندرونی خانه در شمالی ترین بخش ساختمان قرار گرفته که طرفین آن را اتاق هایی در قسمت شرق و غرب و مشرف به حیاط اندرونی تشکیل داده اند. پشت بام اتاق های اندرونی به صورت مهتابی استفاده می شود. این بخش ساختمان دارای زیر زمین نیز می باشد که اتاق های زیر طنبی برای نشیمن تابستانی و دیگر اتاق ها به صورت انباری و مطبخ در آن، مورد استفاده قرار می گرفت.مساحت اعیانی این ساختمان ۸۴۰ متر مربع و مساحت عرضه آن ۹۰۰ متر مربع است اکنون جزو مجموعه دانشکده معماری شهرسازی دانشگاه تبریز است.
بخش های مختلف خانه بهنام یا خانه گنجه ای تبریز
خانه بهنام گنجه ای یا گنجه ای همانند خانه های قدیمی ایرانی دارای قسمت های مختلفی است که در زیر به تفکیک توضیح می دهیم:
در این خانه دو ساختمان دیده می شود یکی از آن ها ساختمان ییلاقی است که به عنوان ساختمان اصلی یاد می شود و ساختمان دیگر با نام قشلاقی شناخته می شود. از آنجایی که معماری این خانه ایرانی قدیم است بنابراین وجود قسمت هایی با نام اندرونی و بیرونی دور از انتظار نیست. در خانه های ایرانی قسمتی به عنوان اندرونی در نظر گرفته می شد که محلی برای سکونت زنان، فرزندان و خدمتگذاران بود. نکته مهم در ساخت این قسمت این است که به گونه ای طراحی می شد که به هنگام ورود مهمان و افراد غربیه کمتر در معرض دید باشد. در این خانه حیاط اندرونی وسعت بیشتری نسبت به حیاط بیرونی دارد.طنب یا همان تالار اصلی در قسمت شمالی حیاط بیرونی قرار گرفته که پیش تر به طور کامل درباره معماری آن به طورکامل توضیح دادیم. در زیر این تالار، حوضخانه قرار گرفته است که دارای سقف های گنبدی شکل و طاقچه های آجرکاری شده متعددی است و حوضی زیبا که در وسط آن تعبیه شده تا برای اقامت در تابستان مناسب باشد. اکنون اگر به ضلع جنوبی حیاط بیرونی نگاه کنیم تراس زیبایی را می بینیم که همانند قسمت های دیگر خانه مزین به هنر دست استادکاران و معماران به نام در زمان خود است. این تراس به تراس تابستانه معروف است زیرا خانه گنجه ای به گونه ای ساخته شده که این ایوان پشت به آفتاب باشد تا از گرمای آفتاب در امان باشد و محیط خنکی را برای ساکنین خانه فراهم کند.
در پشت طنب بزرگ که شمالی ترین بخش خانه می شود حیاطی قرار گرفته که دورتادور آن اتاق هایی تعبیه شده که به بخش اندرونی خانه اختصاص یافته و به حیاط مشرف هستند. که بعضی از این اتاق ها دارای کاربری اتاق تابستانه و مطبخ بوده است. امروزه در این خانه زیبا ساختمان اداری به چشم می خورد که تابلو آن حاکی از آن است این خانه متعلق به دانشگاه هنر اسلامی تبریز است و بازسازی این بنا تحت نظر این دانشگاه انجام می شود.
خانه بهنام کجاست؟
خانه بهنام از جاهای دیدنی استان آذربایجان شرقی است و در تبریز، میدان ساعت، محله مقصودیه قرار دارد. برای دسترسی به این خانه تاریخی می توانید از تاکسی، اتوبوس یا خودروی شخصی استفاده کنید. همچنین با پیاده شدن در ایستگاه مترو ساعت، می توانید مسافت باقی مانده را با تاکسی یا پیاده طی کنید و به خانه بهنام برسید. در نظر داشته باشید که به دلیل قرارگیری خانه در مرکز شهر، ممکن است برای پارک خودرو اذیت شوید.
از اینکه در این مطلب همراه ما بودید متشکریم . . .
در مورد خانه مشروطه تبریز چه می دانید؟
