اصطلاح پزشکی خارش، کلمه “پروریتوس”می باشد. خارش بدن یک حس ناخوشایند بر روی پوست است که باعث می شود افراد برای تسکین ناحیه مبتلا، تمایل به مالش یا ایجاد خراش بر روی پوست را داشته باشند. خارش پوست بدن می تواند باعث ناراحتی و سرخوردگی شود. در موارد شدیدتر می تواند به اختلال خواب، اضطراب و افسردگی منجر شود. خارش پوست در یک ناحیه ممکن است باعث آسیب دیدگی پوست (کنده شدن پوست، اگزما) شود، بنابراین ممکن است سد محافظ پوست از بین برود و آن را بیشتر آسیب پذیر نماید.
دلایل خارش پوست چیست؟
- خارش پوست، یکی از شایع ترین شکایاتی است که بیماران را مجبور می کند برای تخفیف یا درمان آن به متخصصین پوست و مو مراجعه کنند. گاه خارش چنان شدید است که فرد، قادر به خوابیدن نبوده و امکان زندگی عادی برای فرد وجود ندارد.
خارش پوست
شما هم مطمئناً حس خارش را زمان گزیده شدن توسط پشه تجربه کرده اید و یا شاید به دنبال مصرف دارویی خاص یا غذای پر ادویه، دچار خارش و کهیر شده باشید. دلایل متعددی برای خارش پوست وجود دارد که برخی از آنها مربوط به بیماری های پوستی است و برخی مربوط به بیماری های سیستمیک. گاه خارش محدود به کف سر است، مانند کسانی که مبتلا به درماتیت سبوره هستند که باعث شوره سر و التهاب خارش دار می شود. گاه فرد مبتلا به آلرژی، خشکی پوست یا اگزما است. این افراد از خارش شدیدی رنج می برند و به سبب آن، بیشتر قسمت های بدن خود را با خاراندن، زخم می کنند و گاهی باعث درماتوگرافیسم می شوند. در برخی بیماری های داخلی، خارش علامت مهمی محسوب می شود. از مهم ترین علل خارش، هپاتیت و بیماری کبدی همراه با زردی و گاهی بدون آن است همچنین نارسایی کلیه، کم کاری یا پرکاری تیروئید، کم خونی فقر آهن، پلی سیتمی ورا، برخی سرطان های خون شامل لوسمی و لنفوم (به خصوص لنفوم هوچکین)، انگل های روده ای و بیماری های روحی ـ روانی نیز از جمله علل خارش می باشند. دیابت نیز جزء علل داخلی خارش مطرح می شود، اما اغلب افراد مبتلا به دیابت، خارش ندارند. اگر بیمار مبتلا به دیابت، فاقد بیماری پوستی خارش دار باشد و با خارش مراجعه کند، ابتدا باید به دنبال علتی غیر از دیابت گشت. برخی بدخیمی های داخلی می توانند با خارش همراه باشند، لذا اگر فردی با خارش معمولی مزمن مراجعه کرد باید یک معاینه کامل و آزمایشات لازم برای بررسی بدخیم های داخلی و نیز آزمایشاتی جهت بررسی عملکرد تیروئید، کبد و کلیه و نیز بررسی های هپاتیت و حتی کم خونی فقر آهن، بر اساس صلاحدید پزشک مد نظر باشد.
درمان خارش پوست
برای درمان خارش، اول باید علت آن را فهمید و بدون این مهم، فائق آمدن بر خارش بسیار مشکل است. اما برخی اقدامات وجود دارد که می توانند به تخفیف خارش کمک کنند، مثلا خنک نگه داشتن محیط و پرهیز از حمام داغ و لباس پشمی. خشکی پوست یکی از علل مهم خارش است، لذا در بیمارانی که از خشکی پوست رنج می برند، چرب نگه داشتن پوست برای تخفیف خارش اهمیت بسیاری دارد در افراد مسن که در فصل سرما، دچار خارش پوست می شوند، خشکی یک علت مهم و شایع است که باید مراقب استفاده از شوینده های نامناسب پوست و استحمام مکرر که باعث خشکی پوست می شوند بود و مرتب از کرم مرطوب کننده استفاده نمایند. برخی داروهای موضعی می توانند موجب کاهش خارش های موضعی شوند، مانند بی حس کننده های موضعی (مثل کرم لیدوکائین یا ژل بنزوکائین) و برخی آنتی هیستامین های موضعی مثل کرم داکسپین. محلول های موضعی حاوی کامفور یا فنتول نیز می تواند خنک کننده و تخفیف دهنده خارش باشند. کورتون موضعی در برخی موارد که علت خارش، التهاب است مثل اگزما می تواند مفید باشد. کرم یا لوسیون کالامین نیز می تواند مفید باشد.
باید توجه داشت که تمام داروهای موضعی گاهی می توانند خود موجب ایجاد آلرژی و حساسیت و تشدید خارش شوند، بنابراین مصرف این داروها باید زیر نظر پزشک و متخصص پوست باشد تا بتواند اتفاقات احتمالی را مدیریت نماید. از نظر داروهای خوراکی، داروهای آنتی هیستامین از شایع ترین داروها برای تخفیف خارش می باشند. بسیاری از این داروها خواب آور بوده و به خصوص در افرادی که رانندگی می کنند یا در افراد مسن باید بسیار مراقب بود. از برخی داروهای مخدر مثل نالوکسان و نالترکسون نیز اثرات ضدخارش دیده شده است و در نهایت از نور درمانی نیز می توان در برخی خارش ها استفاده کرد. مثلا در بیماران مبتلا به اگزمای سرشتی یا بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیه. به یاد داشته باشید که هر نوع دارویی (چه موضعی و چه خوراکی) باید تحت نظر پزشک مصرف شود و از مصرف خودسرانه آنها خودداری کرد . اگر دچار خارش پوستی هستید و علت آن را نمی دانید پزشک متخصص پوست می تواند با پیدا کردن علت خارش (ناشی از بیماری پوستی یا غیر پوستی)، به رفع یا حداقل تخفیف خارش شما بسیار کمک کند.
نحوه درمان خارش
راه های مختلفی وجود دارد که می توانید خارش خود را تسکین داده و خاراندن را متوقف نمایید . کرم های نرم کننده به مرطوب کردن پوست خشک و خارش دار بخصوص اگر بعد از شستن یا حمام کردن استفاده شوند کمک می کنند . برای تسکین خارش های شدید می توانید از آنتی هیستامین های خوراکی ، کرم های حاوی کورتون و یا لوسیون کالامین استفاده نمایید . تا آنجایی که امکان دارد باید از موادی که باعث تحریک پوست می شوند مثل پودرهای لباسشویی پرهیز نمایید . پوشیدن لباس های گشاد که از جنسی ساخته شده اند که باعث تحریک پوست نمی شوند و نیز کوتاه کردن ناخن ها برای اینکه با خاراندن به پوست صدمه نزنند ، می توانند موثر واقع شوند . اگر هیچ علت آشکاری برای خارش شما وجود ندارد باید با پزشک متخصص در این مورد مشورت نمایید .
در اینجا برخی علل خاص خارش بدن، عبارتند از:
پوست خشک:
پوست خشک یکی از شایع ترین علل خارش پوستی است. اگر کسی جوش های قرمز روشن را نبیند یا متوجه تغییر ناگهانی پوست آن ها نشود, پوست خشک عامل احتمالی است. عوامل محیطی که می توانند منجر به خشک شدن پوست شوند، شامل هوای گرم و سرد با رطوبت پایین هستند. شستن بیش از حد می تواند باعث خشک شدن پوست شود. این مشکل می تواند بر هر گروه سنی تاثیر بگذارد, اما با افزایش سن افراد, پوست آن ها نازک تر و خشک تر می شود.زدن مرطوب کننده خوب معمولاً می تواند به ترمیم پوست خشک کمک کند. پوست شدیداً خشک می تواند یک علامت هشدار دهنده برای درماتیت باشد, بنابراین لازم است که یک متخصص پوست برای کمک به نجات و حفظ شرایط بدتر شدن آن تجویز کند.
علائم و نشانه های معمول پوست خشک شامل این موارد است:
- پوست خشن, فلس دار و پوسته پوسته شده
- خارش شدید
- ظاهر پوست خاکستری یا بنفش در افرادی با پوست تیره تر
- ترک های پوستی که مستعد خونریزی هستند
- پوسته یا لبهای ترک خورده
مهم است که به دنبال کمک برای درمان پوست خشک باشید، زیرا ترک پوست می تواند اجازه ورود میکروب ها را بدهد. وجود این میکروب ها در درون پوست می توانند باعث عفونت شوند. لکه های قرمز و زخم روی پوست اغلب نشانه اولیه عفونت احتمالی هستند. یک متخصص پوست ممکن است یک مرطوب کننده ویژه برای اعمال در طول روز یا یک داروی موضعی برای اعمال مستقیم به پوست تجویز کند.
