دیدار اردوغان و بشار اسد؛ خیلی دور خیلی نزدیک

یک دهه تلاش اردوغان برای نابودی دولت بشار اسد در دمشق بی نتیجه ماند و امروز اصلی ترین مدافع تروریست های حاضر در سوریه از داعش تا النصره دست دوستی را به سمت بشار اسد و دولت سوریه دراز کرده است. انگیزه های اردوغان برای نزدیک شدن به دولت سوریه تا بخش زیادی با آینده سیاسی او در ترکیه ارتباط دارد. ساعدنیوز در گفتگویی اختصاصی با علی حیدری کارشناس مسائل ترکیه به تحولات اخیر در روابط سوریه و ترکیه و نیز واقعه خونین ادلب می پردازد:

درگیری هایی میان شهروندان ترکیه و آواره های سوری طی یکی دو سال اخیر صورت گرفته و تشدید شده است، از جمله این شکاف های اجتماعی است که بین دو طرف در جریان است.

ساعدنیوز: در حالی که فضای گفتگوهای عادی سازی روابط سوریه و ترکیه مسیر خوبی را طی می کرد و حتی گمانه زنی هایی درباره دیدار اردوغان و اسد وجود داشت، روابط دو طرف به تیرگی گرائید. چه مسائل و پرونده هایی باعث این تحول قابل توجه شده است؟

علی حیدری: آقای اردوغان خیلی امید داشت که مثل روند عادی سازی روابط با امارات و عربستان که یک چارچوبی داشت و روندی را طی کرد و به نتایج دلخواه ترکیه رسید، روابط ترکیه نیز با سوریه با طی کردن مسیری مشابه عادی سازی شود. اما به نظر می رسد که روند این روابط مثل روند ترمیم روابط با مصر شده است. علیرغم دیدارهایی که صورت گرفته، نتایج ملموسی به دست نیامده است.

دلایل زیادی برای این موضوع می توان متصور شد، از جمله این که بشار اسد و دولت دمشق، از بحران سقوط و فروپاشی و نیز تجزیه در حال حاضر خارج شدند، موقعیت بهتری را در مقایسه با گذشته در برابر کشورهای رقیب و خصم همسایه دارد. طبیعتاً ترکیه به عنوان کشوری که مأمن و معبر تروریست های داعشی بوده است، از وضعیت خاصی در این خصوص برخوردار است. سوریه تلاش می کند تا از این دست بالا، نهایت استفاده را ببرد.

بر همین مبنا، شاهد بودیم که بلافاصله بعد از دیدار وزرای دفاع دو کشور و دیدارهای مقامات امنیتی دو کشور در مسکو، دولت دمشق شرط و شروط خودش را به صورت روشن اعلام کرد. از جمله این که دولت آنکارا باید حمایت از تروریست های موسوم به ارتش آزاد سوریه را متوقف کند. همچنین، باید نیروهای نظامی ترکیه از شمال سوریه خارج شوند.

این دو شرط به عنوان پیش شرط های عادیسازی روابط با ترکیه مطرح کردند. هم در سطح وزارت خارجه و هم در سطح ریاست جمهوری بر این موضوع تأکید شده است. آقای بشاراسد اعلام کرده است که ما اجازه نمی دهیم که اردوغان از برگ سوریه برای اهداف داخلی خودش استفاده کند. واقعیت این است که اردوغان همه تلاش خودش را می کند تا یکی از مهمترین نقطه ضعف های خودش در عرصه سیاست خارجی در موضوع سوریه و نیز عرصه سیاست داخلی که موضوع حضور بیش از 4 میلیون آواره سوری در ترکیه است، از طریق گفتگو و عادیسازی روابط با دولت دمشق مرتفع سازد تا بتواند بزرگترین برگ برنده مخالفان را از دستشان خارج کند.

الان وضعیت آواره های سوری در ترکیه با توجه به وضعیت اقتصادی نامطلوب ترکیه، وضعیت خوبی نیست. مردم ترکیه که از وضعیت اقتصادی موجود ناراضی هستند، بخشی از این وضعیت را ناشی از حضور آواره های سوری می دانند و این تبعاتی را هم در پی دارد. درگیری هایی میان شهروندان ترکیه و آواره های سوری طی یکی دو سال اخیر صورت گرفته و تشدید شده است، از جمله این شکاف های اجتماعی است که بین دو طرف در جریان است.

زمانی که آوارگان سوری وارد ترکیه شدند، آقای اردوغان و حزب حاکم با عنوان مهاجرین از آنها یاد کردند، تا شهروندان ترکیه به آنها کمک کنند. ولی با گذشت زمان مشخص شد که شهروندان ترکیه و شهروندان سوری نمی توانند در کنار هم، زندگی مسالمت آمیز طولانی داشته باشند. چون وضعیت اجتماعی و اقتصادی طرفین اجازه چنین چیزی را نمی دهد.

لذا اردوغان همه تلاش خودش را می کند تا به مانند سایر پرونده ها، مثل امارات، عربستان، اسرائیل و همینطور مصر، عادیسازی روابط را دنبال کند، تا بتواند یکی یکی نقاط ضعف سیاست خارجی خودش در یک دهه گذشته را جبران کند، و بتواند برای انتخابات اردیبهشت ماه آینده با قدرت هرچه تمامتر وارد بشود.

تا به حال، در مورد مصر، به دلیل وابستگی اش به عربستان، و بحث انرژی دریای مدیترانه، این مهم حاصل نشده است؛ درباره سوریه هم تا زمانی که حداقل یکی از شروط دمشق محقق نشود، چنین اتفاقی رخ نخواهد داد.

وقتی که فضای سیاسی به بن بست می خورد، طرفین ظاهراً تلاش می کنند، تا در میدان به نوعی، این فضا را برای پیشبرد امور سیاسی مهیا کنند و به نظر می رسد که وضعیت تیره تر شده است.

ساعدنیوز: درگیری ادلب در چه شرایطی رخ داده است و چه تأثیری بر روند تقابلی دمشق و آنکارا خواهد داشت؟

علی حیدری: درگیری هایی که در ادلب رخ داده است، گفته می شود که در پاسخ به حملاتی رخ داده که هفته گذشته، از طرف نیروهای نظامی ترکیه علیه نیروهای نظامی دولت سوریه در شمال این کشور، انجام گرفته، و منجر به تلفاتی از نیروهای سوری شد. بنابراین، وقایع ادلب به تلافی از آن عملیات انجام گرفته است.

به هر حال، وقتی که فضای سیاسی به بن بست می خورد، طرفین ظاهراً تلاش می کنند، تا در میدان به نوعی، این فضا را برای پیشبرد امور سیاسی مهیا کنند و به نظر می رسد که وضعیت تیره تر شده است. چون وقتی این روند مذاکرات ترکیه و سوریه در سطوح مختلف دنبال می شد، وضعیت میدانی آرامتر بود. اما درگیری های اخیر نشان می دهد که وضعیت در روند سیاسی اخلالی به وجود آمده است و وضعیت نامطلوب است.

اردوغان تلاش اش را میکند تا از راه سیاسی، به هدف خودش که دیدار با بشار اسد است، تا اردیبهشت ماه دست پیدا کند.

ساعدنیوز: به نظر می رسد عزم ترکیه برای حمله نظامی گسترده به شمال سوریه جزم تر از همیشه است. چرا ترکیه علیرغم هشدارهای ایران و دیدارهای اخیر آقای امیرعبداللهیان و اردوغان در ترکیه باز بر این مسیر تأکید دارد؟

علی حیدری: واقعیت این است که الان دردسرهای اردوغان در حوزه های داخلی و بین المللی بسیار زیاد شده و این دردسرها، اجازه چنین کاری را به نظرم نخواهد داد. چون اولاً فضا به صورت یکپارچه در محیط بین المللی بر علیه اردوغان است، با توجه به وضعیت سوئد و فنلاند و همین طور، آمریکا به وجود آمده است، وضعیت ترکیه در این موضوعات چندان جالب نیست. در حوزه منطقه ای هم، ما می بینیم که با همسایگان خودش از قبیل ارمنستان و سوریه روابط چندان جالبی ندارد و تلاش می کند تا این روابط را بهبود بخشد.

به همین دلیل، تصور می کنم که عملیاتی انجام نخواهد گرفت. اردوغان تلاش اش را میکند تا از راه سیاسی، به هدف خودش که دیدار با بشار اسد است، تا اردیبهشت ماه دست پیدا کند. شاهد هستیم که به نوعی آقای بشار اسد از طرف پوتین ترغیب می شود یا اگر بخواهیم جانب احتیاط را کنار بگذاریم، از طرف پوتین تحت فشار قرار داده شده است تا مذاکرات خودش با اردوغان را شروع کند که فعلاً چنین اتفاقی نیفتاده و به نظر می رسد که بشار اسد بتواند بخشی از خواسته خودش را به اردوغان تحمیل کند.

چرا اردوغان میزبان قاتل خاشقچی در آنکارا شد؟