احیای برجام از کانال گفتگو با واسطه ها امکان پذیر نیست/ آمریکا و ایران گفتگوهای مستقیم را در دستور کار قرار دهند!

حکم پرونده کرسنت نشان می دهد که وقتی مراودات کلان بین المللی در چارچوب یک ساز و کار حاکمیتی فراحزبی صورت نمی گیرد حقوق ملت پایمال می شود

ساعد نیوز: حکم بدوی دادگاه لاهه در پرونده کرسنت، شامل 607.5 میلیون دلار معال هفده هزار میلیارد تومان غرامت در مرحله اول به نفع شرکت اماراتی است که ایران در صورت نهایی شدن رأی باید به کرسنت بپردازد. این موضوع با تمام حواشی اش از منظرهای مختلفی مورد تحلیل قرار گرفته است و احزاب مختلف از نقطه نظر منافع خاص خودشان این اتفاق تلخ را تعبیر و تفسیر کرده اند. اما نکته مغفول در اینجا بحث منافع ملی و حقوق ملت ایران است که در جریان انعقاد و نقض این قرارداد مهم گازی پایمال شده است. سؤال مشخص بنده از حضرتعالی به عنوان یک تحلیلگر برجسته مسائل بین المللی که مسئولیت های عالی دیپلماتیک در کشور نیز داشته اید این است که ما فارغ از حواشی پرونده کرسنت، چه درسی در سطح حاکمیتی باید از این رویداد تلخ بگیریم؟

دکتر حشمت الله فلاحت پیشه: واقعاً پرونده کرسنت یکی از مصادیق عمده پایمال شدن حقوق ملت ایران است. من کاری به این ندارم که چگونه قرارداد بسته شده است؟ چه کسی مسئول اصلی خسارات وارده است؟ و مقصر کیست؟ اینها سؤالاتی است که محاکم صالحه و قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران باید پاسخش را از متهمین احتمالی دریافت کند. نکته ای که من میخواهم در اینجا ذکر کنم این است که وقتی در کشور، نگاه جناحی به سیاست خارجی حاکم است و مراودات بین المللی ما در تمامی ساحتها ذیل یک چارچوب حاکمیتی کلان و پایدار رخ نمی دهد، ما با چنین مشکلات واقعاً تلخی روبرو می شویم. در مورد چنین مقوله های کلان اقتصادی و سیاسی در عرصه بین الملل ما باید یک ساز و کار مشخص حاکمیتی داشته باشیم. وقتی دولتی قراردادی را منعقد می کند، باید مبنای این قرارداد تأمین حقوق ملت ایران باشد و لاغیر! این طور نباشد، که یک قراردادی منعقد شود با مشکلاتی ریز و درشت و دولت بعد بیاید این قرارداد را نقض کند و بازنده اصلی ملت باشد. در حالی که آن مسئولانی که در انعقاد و نقض این قرارداد نقش داشته اند هیچ نوع پیگردی نشوند و فقط بیت المال پایمال شود.

وقتی شما در عرصه بین المللی قراردادی را منعقد می کنید، نقض این قرارداد طبیعتاً با تعهداتی همراه خواهد بود که بار مالی سنگینی بر دوش ملت دارد. ما امروز در شرایط تحریم روزگار اقتصادی دشواری داریم و ملت زیر فشار شدید اقتصادی زندگی می کنند. در حالی که به خاطر قصور و خطای مسئولین بیت المال باید هزینه سنگینی را به خاطر نقض یک قرارداد بین المللی بپردازد. به هر صورت از ابتدای انعقاد تا انتهای نقض کرسنت مشخص است که کدام مسئولین نقش آفرین بودند و چه کسانی تخطی کرده اند. طبیعتاً مراجع قضایی برای احقاق حقوق ملت باید این افراد را تحت پیگرد قرار بدهند. این مسأله محدود به کرسنت یا قراردادهای کلان نفتی و پتروشیمی و گاز نمی شود. ما حتی در حوزه ورزش هم نمونه های مشخصی مانند کرسنت را داریم. در فوتبال قراردادی که با ویلموتس منعقد شده و امروز بیت المال باید تاوان اشتباه مسئولین را بدهد. این افرادی که مسئول ضربه زدن سنگین به بیت المال و پایمال شدن حقوق ملت ایران هستند باید خودشان در محاکم محکوم به پرداخت بخشی از جریمه ها شوند تا امیدی به تصحیح این فرایند معیوب باشد. بنابراین، من معتقدم، حاکمیتی کردن مناسبات بین المللی، جدا کردن این مناسبات از چالش های حزبی و شفافیت می تواند راهکار خوبی باشد. وقتی این چارچوب حاکمیتی کلان وجود ندارد ما شاهد نفوذ حزبی در برخی از این قراردادها و حتی دریافت کمیسیون و رشوه و فساد آشکار هستیم که آخرش هم به پایمال شدن حقوق حقه ملت ایران ختم می شود.

ایران و آمریکا دو طرف اصلی برجام هستند و باید به صورت مستقیم خواسته های خودشان را مطرح کنند/ واسطه ها بیشتر دنبال تأمین منافع ملی شان هستند و عملاً برخی هم کاسبان تحریم اند!

ساعد نیوز: از زمان استقرار دولت سیزدهم، بحث های متعددی درباره ساز و کار احیای برجام و پیگیری گفتگوهای وین صورت گرفته است. سفر آقای امیرعبداللهیان به نیویورک و گفتگوهای دو جانبه مختلف در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد روی همین موضوع متمرکز بود و نکات مختلفی در جریان گفتگوهای فیمابین مطرح شد. اخیراً آقای امیرعبداللهیان از پیش شرط آزادسازی 10 میلیارد دلار از دارائی های ایران صحبت کرده است. آمریکا هم خواستار بازگشت بدون پیش شرط ایران به برجام است. در این کشاکش آیا امیدی به احیای برجام از کانال گفتگوهای وین وجود دارد؟

دکتر حشمت الله فلاحت پیشه: به نظر من، آقای امیرعبداللهیان این موضوع آزادسازی دارایی های ایران را به عنوان پیش شرط مطرح نکرده است بلکه می خواسته موضع عملگرای دولت جدید را بیان کند. اگر گفتگویی هست برای رسیدن به یک توافق منتج به نتیجه است. وقتی شما خواسته هایتان را می خواهید از کانال واسطه ها به همدیگر برسانید، در این مسیر یک سری اتفاقات و تحریف هایی صورت می گیرد که دلیل اش هم واضح است. واسطه ها واسطه گری را از مسیر صافی منافع ملی خودشان پیگیری میکنند. یعنی واسطه ها به دنبال تأمین منافع ملی خودشان هستند. من شخصاً معتقد هستم که چه در دولت گذشته و چه در دولت کنونی، یکی از اصلی ترین دلایل تطویل گفتگوها همین واسطه ها بوده اند. خروج ترامپ از برجام و رویدادهای پس از آن، کاملاً واضح نشان داد که برجام دو طرف اصلی دارد، آمریکا و ایران. الباقی طرف ها فقط به دنبال تأمین منافع ملی خودشان از مسیر واسطه گری میان این دو کشور هستند.

من معتقد هستم، برای حل ابرچالش بین المللی ایران یعنی توافق هسته ای، ایران و آمریکا باید حداقل در سطح کارشناسان، با همدیگر گفتگوی مستقیم داشته باشند و خواسته های طرفین به صورت شفاف و مشخص در این گفتگوهای دو جانبه کارشناسی مطرح شود بدون حضور واسطه ها. این گفتگو هم ربطی به روابط دو جانبه این دو کشور ندارد. اگر قرار است که برای بازگشت به برجام یک سری مقدماتی فراهم شود، این کار بشود. دولت آقای رئیسی از ابتدا این مسأله را مطرح کرده است که گفتگو باید منتج به نتیجه مشخص شود و عملاً درخواست آزادسازی بخشی از دارایی های ایران هم در همین راستا است. آمریکا هم خواستار شفافتر شدن بازرسی ها از سایت های اتمی ایران است. وقتی شما پیام هایتان را به کانال واسطه ها موکول می کنید در اینجا طبیعتاً تحریف هایی صورت می گیرد. چرا که همان طور که قبلاً گفتم، این واسطه ها، پیام ها را از کانال منافع ملی خودشان انتقال می دهند. این واسطه گری منجر به تنش بیشتر می شود و اتلاف وقت صورت می گیرد.

نکته دیگری که من در همین جا می خواهم آن را بیان کنم این است که همواره نقد مشخصی به دولت آقای رئیسی داشته ام. ببینید، در موضوع برجام، حقانیت ایران و عهدشکنی آمریکا اظهر من الشمس و روشن است و نیازی نیست ما انرژی مان را صرف بیان شعاری این موضوعات کنیم. انتظار می رفت که وزیر امور خارجه و رئیس جمهور در نطق و گفتگوهایشان در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل یک برنامه مشخص را ارائه می دادند. این برنامه می توانست دارای سه محور مشخص باشد: 1- فرسایشی نشدن مذاکرات، 2- عملی بودن تعلیق تحریم های آمریکا، و 3- پایدار بودن توافق آینده! این سه عامل مهم می توانست یک مسیر مشخص را برای ادامه گفتگوها جهت رسیدن به نتیجه مشخص هموار کند. با نطقی که آقای رئیسی در سازمان ملل ارائه داد عملاً ایران، در معرض اتهام وقت گذرانی قرار گرفت. بنابراین، انتظار ما این است که دستگاه دیپلماسی حتماً چنین برنامه ای را آماده کند و احیای برجام هم از همین مسیر صورت بگیرد.

قانون راهبردی اقدام متقابل در نهایت تفسیر و تعدیل خواهد شد و مسیر برای پیگیری مذاکرات هموارتر خواهد شد/ چرا وقتی 90 درصد مذاکرات تکمیل شده بود اجازه ندادند این گفتگوها به نتیجه برسد؟!

ساعد نیوز: سفر اخیر آقای گروسی به تهران برای گفتگو درباره دوربین های آژانس و ضرورت همکاری ایران برای بازرسی از این دوربین ها با حاشیه های فرآوانی روبرو بود. برخی از تحلیلگران معتقد هستند که این سفر عملاً به معنای نقض قانون راهبردی اقدام متقابل مجلس بوده است. برخی هم معتقدند که این قانون اساساً دست و پای دولت را بسته است و فرقی نمی کند هم از طرف دولت روحانی نقض شده و هم از طرف دولت رئیسی. چرا مجلس قانونی را تصویب می کند که عملاً قابل اجرا نیست؟ نظر شما در این خصوص چیست؟

دکتر حشمت الله فلاحت پیشه: به نظر من، مجلس به عنوان بخشی از شورای عالی عالی امنیت ملی، تصویب این قانون را با هماهنگی قبلی با شورا در دستور کار قرار داده است. درست است که دولت آقای روحانی با این قانون از همان ابتدا مخالف بود. و طبیعتاً به دلیل نزدیک بودن انتقال دولت به منتخب ملت و استقرار دولت سیزدهم امکان تعدیل این قانون هم وجود نداشت. من معتقدم که شروطی که این قانون برای مذاکرات تعیین کرده است در نهایت مورد تفسیر قرار خواهد گرفت و ایران و قدرت های طرف برجام در نهایت به سمت مذاکره خواهند رفت. رئیس مجلس یک عضو مهم شورای عالی امنیت ملی است و طبیعتاً اگر تصمیمی کلان در این شورا مبنی بر ادامه مذاکرات از مسیر خاصی گرفته شود، ساز و کار و قالب اجرای این قانون هم با هماهنگی با شورا تغییر خواهد کرد.

من از ابتدا با این روند مخالف بودم. هیچگاه هم منصب دولتی نداشته ام و نخواهم داشت و هرگز منافع شخصی ام وسط نبوده که بخواهم سر این منافع، موضع خاصی را درباره این موضوع بگیرم. معتقدم که زمینه برای احیای برجام در دولت قبل بسیار مساعدتر بود و وقتی دولت خودش اعلام کرد که بیش از 90 درصد راه طی شده است عملاً و منطقاً ما باید اجازه می دادیم که دولت قبل این موضوع را نهایی کند و از تنش بیشتر که اساساً مردم و جامعه از آن متضرر می شوند، جلوگیری می شد. ولی در عمل انی اتفاق نیفتاد و ما افتادیم روی دور کشتن زمان و برگشتن به یک سری نقاطی که قبلاً طی شده بود. انتظار ما این است که احزاب به جای عقده گشایی مسیر را برای احیای برجام و برداشتن بار سنگین تحریم ها از روی دوش ملت ایران هموار کنند. کشور نباید دچار تنش های جدید شود و راهبرد تنش زدایی باید به صورت جدی پیگیری شود.

برخی می خواهند تحریم ها را در کشور نهادینه کنند و بودجه و دولت، و ملت را به این شرایط تحریمی عادت دهند و هدفشان جز تأمین اهداف و منافع خودشان نیست.

ساعد نیوز: یکی از انتقاداتی که از دستگاه دیپلماسی جدید کشور می شود همین مسأله تنش زایی است. برخی معتقدند که انتخاب های اخیر خصوصاً معاونت سیاسی وزیر امور خارجه با ضرورت های استراتژیک و کلان کشور همخوانی ندارد و تجربه تاریخی 6 ساله پیگیری مذاکره توسط این تیم عملاً نتیجه مطلوبی را به همراه نداشته است و این انتخاب می تواند به ایجاد تنش های جدید دامن بزند. نظر حضرتعالی در این مورد چیست؟

دکتر حشمت الله فلاحت پیشه: به نظر من، دولت های گذشته از زمان آقای خاتمی به این طرف، اساساً رویکردی که به مسأله هسته ای داشتند، رویکردی مبتنی بر این دیدگاه بود که مسأله هسته یک ابرچالش بین المللی برای ایران است و صرفاً یک مسأله عادی دیپلماتیک نیست و به همین دلیل هم انتخاب تیم قوی مذاکره کننده همواره در دستور کار قرار داشت. ولی سخنانی که اخیراً آقای امیرعبداللهیان در مورد مسأله هسته ای زده اند، تعجب آور است. این که برجام باید در سطحی عادی دنبال شود به نظر بنده به هیچ وجه، کار درستی نیست. ما برای احیای برجام به یک تیم قوی نیاز داریم که سابقه تنش زایی هم نداشته باشد. بگذارید صریحتر صحبت کنم. وقتی ما درباره احیای برجام صحبت می کنیم، پای چند صد هزار میلیارد تومان پول در میان است که حق ملت و بیت المال است. این پول کلان بودجه توسعه کشور است که لنگ گفتگوهای احیای برجام است. وقتی ما به این پول دسترسی نداریم طبیعتاً تاراج منابع داخلی را شاهدیم. نفت و بنزین و حامل های انرژی در ایران به قیمتی نازل عرضه می شود، اقتصاد نفتی ما اسیر دلالانی است که از مسیر تحریم ها پول های کلانی به جیب می زنند. برخی می خواهند تحریم ها را در کشور نهادینه کنند و بودجه و دولت، و ملت را به این شرایط تحریمی عادت دهند و هدفشان جز تأمین اهداف و منافع خودشان نیست. من بر خلاف بینش دولت سیزدهم و نیز برخی از نمایندگان مجلس، معتقدم که برجام اولویت اصلی سیاست خارجی کشور ما است و به هیچ وجه این مسأله نباید در سطحی عادی دنبال شود. واقعیت امر این است که ضررهای تطویل و تعلیق مذاکرات را مردم پرداخت میکنند و طبیعتاً مسئولین این بار و فشار مضاعف به جامعه را مثل مردم عادی درک نمی کنند.

تنش در قفقاز به هیچ وجه به نفع ما نیست و آب در آسیاب دشمن ریختن است. این یک سناریو است که هدفش به هم زدن تمرکز ایران است.

ساعد نیوز: برخی معتقدند که تنش های اخیر مرزی در شمالغرب شیطنت رژیم صهیونیستی برای به محاق رفتن مذاکرات وین و ایجاد تنش مضاعف برای کشور در فضای هیجانی به وجود آمده است. امروز با سفر وزیر امور خارجه ارمنستان حتی بحث حضور نظامی ایران در استان سیونیک ارمنستان برای جلوگیری از احداث دالان زنگزور هم در محافل خبری داغ است. نظر حضرتعالی در این خصوص چیست؟

دکتر حشمت الله فلاحت پیشه: من امروز توئیتی زدم مبنی بر ضرورت پیگیری "راهبرد فراگیر تنش زدایی"! ما در منطقه با کشورهای عربی به صورت دو جانبه سیاست تنش صفر را در دستور کار قرار دادیم و هدفمان احیای روابط حسنه با همسایگان است. پیرو این سیاست مثبت ایران، عده ای در پی ایجاد تنش جدید برای جمهوری اسلامی ایران هستند. تنش در قفقاز به هیچ وجه به نفع ما نیست و آب در آسیاب دشمن ریختن است. این یک سناریو است که هدفش به هم زدن تمرکز ایران است. به هر صورت ما در عرصه سیاست خارجی به دلیل یک سری اشتباهات، دشمنان زیادی در منطقه داریم. معتقدم راهبرد کلان تنش زدایی می تواند این مسأله را حل کند. تنش مرزی با آذربایجان به درجه ای نیست که ما بخواهیم کلیت قدرت کشور را برای حل این تنش بسیج کنیم. این بازیگران کوچک در منطقه در اصل در خدمت بازیگران بزرگ هستند و مأموریتشان هم ایجاد تنش برای جمهوری اسلامی ایران است. معتقدم این موضوع را با استفاده از امکانات محلی این تنش را فرونشاند. مانور ارتش عمق استراتژیک آذربایجان را نشان داد که حتی چند ساعت هم در برابر ایران تاب مقاومت کند. خب، همه می دانیم که یک ایدئولوژی سلطانی نئوعثمانی گری در منطقه وجود دارد که هدفش ایجاد تنش در شمالغرب است و آذربایجان هم در زمین همین ایدئولوژی بازی می کند. نیازی نیست ایران را به خاکریز برای مبارزه با این مسأله تبدیل کنیم. این تنش اصلاً در این حد و اندازه نیست و خود آذربایجان و ترکیه به این مسأله کاملاً واقف است.

معتقدم این تنش گذرا است. کلان راهبرد تنش زدایی باید در دستور کار قرار گیرد. برخی بحث منطقه گرایی را مطرح می کنند. ما لازم است به صورت متوازن از طریق روابط چند جانبه بین المللی، دو جانبه منطقه ای و استفاده از ظرفیت های جهانی ابرچالش هسته ای را حل کنیم و اسیر شیطنت خُرده بازیگرانی مثل آذربایجان نشویم. من بر اساس تجربه میدانی ای که از سوم آذر ماه 93 تا دو سال بعد، یعنی از زمان توافق ژنو تا نهایی شدن برجام، دارم، می گویم که برجام باعث شد که مواضع کشورها نسبت به جمهوری اسلامی ایران تعدیل شود و حتی کشورهای منطقه نسبت به روابط دو جانبه سازنده تمایل بیشتری نشان بدهند. این در حالی است که بعد از خروج ترامپ از برجام تعداد قابل توجهی از این کشورها در عمل به جبهه مقابل ایران نقل مکان کردند و عملاً تلاش این کشورهای کوچک این است که در جغرافیای سیاسی دنیا جایگاه خودشان را تثبیت کنند و برای خودشان اسم و رسمی دست و پا کنند.

دکتر حشمت الله فلاحت پیشه : تحول اقتصادی واقعی در کشور مستلزم توفیقات بزرگ در عرصه سیاست خارجی است