چگونگی اثبات جرم کاهبرداری

تعریف جرم کلاهبرداری

جرم کلاهبرداری به معنای توسل به وسایل متقلبانه برای بردن مال غیر میباشد. انجام عملیات متقلبانه و فریبکارانه در جهت اغفال و فریب قربانی الزامیست! خوب است ذکر گردد که میان مانور متقلبانه و بردن مال قربانی باید توالی وجود داشته و سبب و علت دیگری این زنجیره را قطع ننماید. ماده ١ قانون تشدید بیانگر عنصر قانونی جرم کلاهبرداری میباشد.تکرار جرم کلاهبرداری در جامعه ایجاب می کند همه افراد جامعه اطلاعات پیشگیرانه ای از این جرم داشته باشند و بدانند چه زمانی کلاهبرداری به وقوع می پیوندد و تحت چه شرایطی می توان اثبات کرد عمل متهم را به کلاهبرداری محکوم کرد.

شروط لازم برای اثبات کلاهبرداری

دانستن ادله ی اثبات کلاهبرداری تنها برای وکلا و ضاطین قضایی و حتی مال باختگان نیست. اطلاع از ادله اثبات کلاهبرداری در دادگاه می تواند عامل مهمی در پیشگیری وقوع آن باشد. هیچ سلاحی به اندازه آگاهی نمی تواند با این جرم مقابله کند. طبق اولین ماده قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاص و کلاهبرداری که در بخش های ابتدایی همین مقاله به آن اشاره شد، کلاهبردار علاوه بر ردِ مال به صاحبش، به حبس از ۱ الی ۷ سال و پرداخت جریمه نقدی معادل مالی که کلاهبرداری کرده است محکوم می شود.»
دو تبصره برای این قانون وجود دارد که توجه به آن خالی از فایده نیست.
تبصره اول: اگر شرایطی به وجود آید که بتوان به مجرم تخفیف داد، دادگاه می تواند با در نظر داشتن ضوابط مربوط به تخفیف مجازات، کلاهبردار را تنها به حداقل مجازات مقرر که همان حبس و محروم کردن ابدی از خدمات دولتی است، محکوم کند. اما در این موارد دادگاه اجازه تعلیق اجرای حکم را ندارد.
تبصره دوم: این قانون راجع به شروع به جرم کلاهبرداری است و می گوید: اگر فردی قصد کلاهبرداری را داشته باشد با توجه به شرایط و پیشرفت او در ارتکاب جرم، دادگاه می تواند حداقل مجازات این جرم را برای او در نظر بگیرد. اما اگر کاری که انجام داده نیز جرم تلقی شود، فرد مرتکب، محکوم به مجازات اصلی آن جرم نیز خواهد شد. قانون برای خدمه دولتی در این موارد سفت و سخت تر عمل کرده است. زیرا در تبصره ۲ این قانون آمده است که افراد دولتی علاوه بر مجازات جرم، بسته به پست و سمت خود در اداره های دولتی به محروم شدن ابدی از خدمت ( برای مدیرکل با بالاتر) و یا ۶ ماه تا ۳ سال محروم شدن از انجام خدمات دولتی محکوم خواهند شد.

شرط معنوی

شرط معنوی یا روانی تحقق کلاهبرداری همان سوءنیت فرد کلاهبردار است. اثبات سوء نیت نیز مانند سایر جرائم کیفری دو مرحله دارد که باید هر دو مرحله مورد تأیید دادگاه قرار گیرد. ۱- سوءنیت خاص ۲- سوءنیت عام
در بحث شروط لازم برای اثبات کلاهبرداری، سوءنیت عام در واقع نیت عمد کلاهبردار برای توسل به شیوه های متقلبانه و دروغگویی برای فریب مال باخته است. سوءنیت خاص نیز به معنی داشتن قصد عمد کلاهبردار از بردن مال دیگری است. این مرحله در واقع مهم ترین مرحله اثبات هر جرم است که باید عمدی بودن قصد کلاهبردار برای ارتکاب جرم از طرف شاکی اثبات شود. در غیر این صورت دو شرط دیگر بی معنی خواهند بود. شروط لازم برای اثبات کلاهبرداری : اقرار، شهادت، سوگند و علم قاضی
در قانون مجازات اسلامی از اقرار، شهادت، قسامه ، سوگند و علم قاضی به عنوان ادله اثبات جرم عبارت نامبرده شده است. فرد زیان دیده مه از وی کلاهبرداری شده برای اثبات فریبکاری کلاهبردار باید از ادله اثبات دعوا در امور کیفری است بهره ببرد.
البته از میان موادردی که بیان شد قسامه در این مورد کاربرد ندارد. قَسامه یکی از راه های اثبات وقوع جنایت (قتل و صدمات بدنی) در حقوق کیفری ایران است.

روش اثبات کلاهبرداری چیست؟

بر اساس ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبان ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری، وجود سه شرط برای تشخیص و اثبات کلاهبرداری، لازم است. در قانون مجازات اسلامی، جرایم متعددی پیش بینی و برای آن ها مجازاتی تعیین شده که از جمله این جرایم، کلاهبرداری است. پایه و اساس جرم کلاهبرداری، فریب است. کلاهبرداری، مطابق ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبان ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری، این گونه تعریف می شود: «هر کس از راه حیله و تقلب، مردم را به وجود شرکت ها یا تجارتخانه ها یا کارخانه ها یا مؤسسات موهوم یا به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد یا به امور غیر واقع امیدوار کند یا از حوادث و پیشامد های غیر واقع بترساند یا اسم یا عنوان مجعول اختیار کند و به یکی از وسایل مذکور یا وسایل تقلبی دیگر، وجوه یا اموال یا اسناد یا حواله جات یا قبوض یا مفاصاحساب و امثال آن ها را تحصیل کرده و از این راه مال دیگری را ببرد، کلاهبردار محسوب و علاوه بر رد مال به صاحبش، به حبس از یک تا هفت سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است، محکوم می شود.» بنابراین، بر اساس این ماده می توان به طور کلی، فریب و تقلب را پایه اصلی جرم کلاهبرداری دانست. همچنین در این جرم، کلاهبردار باید از راه کلاهبرداری، مال دیگری را تحصیل کند یا این که موجب ضرر مالی قربانی شود. به عبارت دیگر، کلاهبرداری، جرم مقید است؛ به این معنا که شرط تحقق آن حصول نتیجه خاص بردن مال دیگری است. کلاهبرداری، مانند بسیاری از جرایم، دارای عناصر قانونی، مادی و معنوی است.

ابتدا باید بدانیم که چگونه می توان کلاهبرداری را تشخیص داد؟ طبق ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبان ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری، برای تشخیص و اثبات کلاهبرداری، وجود سه شرط لازم است:

• شرط نخست، اثبات فریبکاری است؛ یعنی فردی که ادعا می کند از او کلاهبرداری شده است، باید اثبات کند این کار به وسیله فریب و تقلب یا استفاده از وسایل و لوازم دروغین انجام شده است. می توان این مرحله را یکی از سخت ترین مراحل دانست، زیرا معمولاً برای اثبات این شرط، نیاز به شاهد است.
• شرط دوم، اثبات اغفال شدن فرد قربانی است. یعنی فرد باید اثبات کند دروغ هایی که کلاهبردار به او گفته، سبب شده است که مال خود با رضایت و با اراده خود را در اختیار کلاهبردار قرار دهد.
• شرط سوم و پایانی، تحصیل مال از سوی کلاهبردار است. همان طور که گفته شد، این تحصیل مال باید تحت عنوان ورود ضرر مالی به مال باخته و نفع بردن کلاهبردار از بردن مال دیگری باشد. در این شرط، وجود این دو عنصر، یعنی مال قربانی و نفع بردن کلاهبردار از بردن مال دیگری، ضروری است. حال که شرایط اثبات کلاهبرداری را دانستید، راه های اثبات کلاهبرداری در این جا مورد بررسی قرار گرفته اند.
• اثبات کلاهبرداری با شهادت: طیق ماده ۱۹۹ قانون مجازات اسلامی، نصاب شهادت در کلیه جرایم، دو شاهد مرد است، مگر...؛ بنابراین اگر شرایط مقرر در قانون در مورد شاهد وجود داشته باشد و شهادت نیز انجام شود، می توان به این وسیله، وقوع جرم کلاهبرداری را اثبات کرد.
• اثبات کلاهبرداری به واسطه علم قاضی:اگر قاضی در حین رسیدگی به پرونده با توجه به قرائن و مدارک موجود به این نتیجه برسد که جرم کلاهبرداری به وقوع پیوسته است، می تواند فرد را مجرم و کلاهبردار بداند و حکم به مجرم بودن او صادر کند. البته باید توجه داشت که قاضی باید در حکم صادره، دلایل و مستندات خود را بگوید. همچنین، مطابق ماده ۲۰۸ قانون مجازات اسلامی، می توان ضرر های ناشی از جرایم را به وسیله سوگند اثبات کرد. سوگند در ماده ۲۰۱ قانون مجازات اسلامی، تعریف شده است: «سوگند عبارت از گواه قرار دادن خداوند بر درستی گفتار ادا کننده سوگند است.»
• اثبات کلاهبرداری با اقرار متهم: در این مورد، خود متهم اقرار می کند مرتکب جرم کلاهبرداری شده و ادعای صورت گرفته علیه او درست است و این گونه، کلاهبرداری به ساده ترین صورت ممکن، به اثبات می رسد.
• جرم شروع به کلاهبرداری: تبصره ۲ ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبان ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری، مجازات جرم شروع به کلاهبرداری را بیان کرده که عبارت از حداقل مجازات مقرر در همان مورد است. همچنین «در صورتی که نفس عمل انجام شده جرم باشد، شروع ‏کننده به مجازات آن جرم نیز محکوم‏ می شود.» اگر شروع‏ کننده، کارمند دولت بوده است‏ و مدیر کل یا بالاتر یا هم ردیف آنها باشد، از خدمات‏ دولتی به طور دائم، منفصل می شود و در مراتب پایین تر به انفصال‏ موقت از خدمت، از شش ماه تا سه سال، محکوم خواهد شد.

اثبات کلاهبرداری بدون مدرک

برای اثبات کلاهبرداری باید حتماً مدارک محکمه پسند و معتبری داشته باشید و اثبات این جرم بدون مدرک کار بسیار پیچیده و دشواری است. بنابراین باید به فاکتورهای دیگری همچون شهادت شهود اکتفا کنیم که کار را بسیار سخت می کند. اساساً اثبات کلاهبرداری بدون مدرک بسیار سخت و حتی بعضا غیر ممکن است ولی حتی اگر چند درصد هم احتمال موفقیت باشد، می توان روی آن ها متمرکز شده و تلاش کرد. برخورداری از یک وکیل کارکشته می تواند شرایط را کاملا به نفع شما پیش ببرد و به سادگی منجر به اثبات جرم کلاهبرداری شود.

اثبات مشارکت در کلاهبرداری

برای اثبات مشارکت در کلاهبرداری نیز راه های بسیاری وجود دارد. مثلا یکی از این راه ها اقرار خود مجرم است. اگر فردی اقرار کند که در کلاهبرداری نقش داشته و مشارکت کرده است، آن را در حکم «ملکه ادله» می دانند و بهترین راه برای اثبات کلاهبرداری یا مشارکت در آن است. اقرار که همان اعتراف کردن مجرم می باشد از اهمیت ویژه ای برخوردار است و با استناد به آن، می توان کلاهبرداری را اثبات نمود حتی بدون مدرک اثبات نمود. یکی دیگر از راه های مهم، شهادت است. شهادت نیز ادله ا ی است معتبر است که به صورت شفاهی در دادرسی با حضور یک یا چند نفر صورت می گیرد. شهادت از نظر لغوی به معنی گواهی دادن به آنچه مشاهده شده، است و برای مراجع قضایی از درجه اعتبار بالایی برخوردار است. با استناد به شهادت شهود نیز می توان جرم کلابرداری یا مشارکت در آن را اثبات کرد. روش دیگری که جرم کلاهبرداری را اثبات می کند و مشارکت در آن را نیز مشخص می کند، سوگند خوردن است. در این رابطه فرد مجرم خدا را شاهد قرار می دهد و با سوگند خوردن بر قرآن به بیان وقایع می پردازد. سوگند ریشه مذهبی دارد و اهل ایمان این کار را محترم می دانند و به دلیل ترس از عاقبت سوگند دروغ خوردن، به بیان واقعیت می پردازند. البته اگر مشخص شود که فرد سوگند دروغ خورده است، قانون گذار نیز برای او مجازاتی را مشخص کرده است. البته درست است که شهادت، اقرار، سوگند و موارد از این دست به شما در اقبات جرم کلاهبرداری یا مشارکت در آن کمک می کنند ولی بهتر است از ابتدای کار برای موفقیت حتمی خود از یک وکیل مجرب استفاده نمایید و منتظر رسیدن به نتیجه مورد نظرتان بمانید.

استفاده از سند مجعول و کلاهبرداری

بسیاری از افرادی که مرتکب جرم کلاهبرداری می شوند، اقدام به جعل سند و استفاده از سند مجعول می کنند. مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری در قانون توسط قانون گذار مشخص شده است. به طور کلی هر فردی که از راه حیله و تقلب مال مردم را بالا بکشد و در این راه از اسناد قلابی املاک، شرکت ها، کارخانه ها، تجارتخانه ها یا موسسات غیر واقعی استفاده کند کلاهبردار شناخته می شود. مثلا ممکن است یک فرد کلاهبردار به مردم وعده های دروغین بدهد و خود را مالک برخی اموال و اختیارات معرفی کند. در این شرایط باعث امیدواری واهی قربانیان شده و سرمایه هایشان را از دستشان در می آورد. استفاده از اسناد، قبض ها، یا حواله ها و گواهینامه های جعلی تحصیلی همه جزو کلاهبرداری با استفاده از سند مجعول هستند. در جرم جعل سند و کلاهبرداری با آن هم کسی که سند تقلبی را ایجاد می کند مجرم شناخته می شود و هم کسی که از سند جعل شده استفاده می کند.

دادخواست ضرر و زیان ناشی از کلاهبرداری

تنظیم دادخواست ضرر و زیان ناشی از کلاهبرداری به مطالبه اموال از دست رفته فرد قربانی کمک می کند. باید میزان خسارتی که از جرم کلاهبرداری نشات گرفته، توجه شود. گاهی ممکن است کلاهبرداری فقط سرمایه های یک نفر را از دست او خارج کند و گاهی ممکن است به قدری شدید باشد که سرمایه های چندین نفر و حتی جامعه را شامل شود. چنین کلاهبرداری هایی خسارات شدیدی به بار می آورند و نظم عمومی را بهم می ریزند. بنابراین نوع رسیدگی به پرونده های جرائم کلاهبرداری و نحوه مجازات آن ها متفاوت است. در خصوص این مساله و رسیدگی به جرم کلاهبرداری در قانون، باید فرد متضرر در مقام شاکی خصوصی، شکایت خود را به مرجع قضایی با ارائه دادخواستی مطرح کند و مراحل مطالبه ضرر و زیان ناشی از کلاهبرداری را دنبال نماید تا خسارت وارده بر او جبران شود. مطابق قانون شخص شاکی می تواند برای مطالبه ضرر و زیان خود، اصل یا رونوشت همه دلایل، اسناد و مدارک را برای رسیدگی دقیق به پرونده پیوست کند و با حکم تعقیب متهم، او را پیدا کرده و مراتب کار را در دادسرا و با نظارت قاضی پیگیری کند.

• ضرر و زیان مادی مستقیم
• ضرر و زیان مادی غیرمستقیم
• ضرر و زیان معنوی
• ضرر و زیان ممکن الحصول

برای مقابله با کلاهبرداری چه کنیم؟

شما در مواجهه با شرایط کلاهبرداری، می توانید به موسسات حقوقی معتبر در سطح شهر مراجعه کنید و با کمک وکلا و کارشناسان زبده آن ها، مشکلات به وجود آمده را حل و فصل کنید. موسسه حقوقی آتیه آفرینان عدالت جو همواره در کنار افراد شاکی بوده و در روند اثبات و احقاق حق آن ها، یاری شان می کند. بنابراین چنانچه در اثبات جرم کلابرداری، اثبات مشارکت در کلاهبرداری و یا هر مسئله مربوط به این موضوع مشکل دارید، می توانید به وکلای موسسه آتیه آفرینان عدالت جو مراجعه کرده و به خواسته خود دست یابید.آیا شهادت شهود از ادله اثبات جرم کلاهبرداری است؟

اگر هنگام تلاش کلاهبردار برای فریب قربانی و انجام مانور متقلبانه، فرد دیگری نیز حاضر باشد و یا به هرطریقی شاهد وقوع جرم باشد، هنگام طرح شکایت جرم کلاهبرداری، شاکی می تواند نام او را به عنوان شاهد معرفی نماید. در دادگاه، شاهد باید به مواردی چون انجام مانور متقلبانه توسط متهم و بردن مال قربانی به واسطه فریب خوردن را در اظهارات خود بیان کند. اگر شاهد شرایط قانونی را برای ادای شهادت داشته باشد قاضی می تواند به شهادت او استناد کند و درصورت محکمه پسند بودن اظهارات وی برای متهم قرار تعقیب صادر نماید. بیانات شاهد تا آنجا مهم است که قاضی می تواند دستور احضار یا جلب او را نیز صادر نماید.علم قاضی چگونه موجب اثبات جرم کلاهبرداری می گردد؟

اگر براساس محتویات پرونده، بزه کاری متهم برای قاضی محرز شود، بدون اقرار متهم یا شهادت شهود می تواند او را محکوم نماید. وجود امارات قضایی و تحقیقات محلی در پرونده به حصول علم قاضی کمک می کند. شاکی می تواند حسب نوع کلاهبرداری با ارائه مدارکی چون اسناد (مثل مبایعه نامه، رسید عابربانک و…)، پرینت معتبر (از حساب بانکی، خط تلفن همراه، چت های تلگرام، اینستاگرام و امثال آن ها)، و فیلم دوربین مدار بسته که نشان دهنده مکالمه میان شاکی و کلاهبردار باشد و سایر موارد مشابه شانس اثبات جرم کلاهبرداری را تا حد زیادی افزایش دهد.

سوالات متداول در اثبات کلاهبرداری

• آیا سوگند از ادله اثبات جرم کلاهبرداری محسوب می شود؟خیر، براساس ماده 208 قانون مجازات اسلامی، حدود و تعزیرات با سوگند نفی یا اثبات نمی شود لکن قصاص، دیه، ارش و ضرروزیان ناشی از جرائم، با سوگند اثبات می گردد. جرائمی مانند کلاهبرداری، سرقت، خیانت در امانت و… با سوگند قابل اثبات نیست.
• آیا اقرار متهم در اثبات جرم کلاهبرداری مؤثر است؟ در اثبات جرم کلاهبرداری شاید بتوان اقرار صریح متهم در محضر دادگاه را مهم ترین دلیل دانست و صدور حکم هم می تواند براساس اقاریر متهم انجام شود. اما در موارد بسیار نادری، کلاهبردار حاضر به اقرار می شود و به همین دلیل مال باخته باید با دلایل دیگری وقوع جرم را اثبات نماید
• اگر فردی تحت تأثیر دروغ گویی فرد دیگری مال خود را از دست دهد، آیا جرم کلاهبرداری رخ داده است؟ خیر، ازدست دادن مال در اثر صرفاً دروغ گویی کلاهبرداری نیست. بلکه مجرم باید از اسناد جعلی یا وسایل متقلبانه برای فریب قربانی استفاده کند. یعنی وجود عنصر مادی تقلب و فریب در تحقق جرم کلاهبرداری ضروری است. بنابراین مال باخته در این مورد می تواند باعنوان تحصیل مال نامشروع طرح شکایت نماید. زیرا دروغ را می توان جزء وسایل مجرمانه در جرم تحصیل مال نامشروع محسوب نمود.

امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم.

راه های اثبات پاپوش در دادگاه