دکتر عبدالرزاق حسامی فر : فضیلت قلم و جایگاه اهل قلم

قلم نماد فرهیختگی است/ نقش قلم در پیشرفت انسان بسیار بنیادی است.

امروز روز قلم است و پاسداشت این روز برای کسانی که بر خوان نعمت معرفت و معنویت اهل قلم نشسته اند، ضرورتی انکار ناپذیر است. قلم نماد فرهیختگی است و کسانی که اهل قلم دانسته می شوند کسانی هستند که ابتدا ذهن خود را بارور اندیشه های نو کرده اند و پس از آن دست به قلم شده اند و آن اندیشه های ناب را از جهان درون خود به جهان بیرون منتقل کرده اند و آنها را در منظر دیگران قرار داده اند. نقش قلم در پیشرفت انسان بسیار بنیادی است چنانکه اگر قلم نمی بود چه بسیار اندیشه ها که از دست می رفت؛ چراکه همه چیز متوقف بر شنیده ها و حافظه افراد می بود و خطاپذیری حافظه ما را با مجموعه آشفته ای از آموزه ها مواجه می کرد که تشخیص صدق و کذب آنها به جهت عدم دسترسی به معرفت مضبوط تقریبا ناممکن می شد. مهمترین ابزاری که در گذشته های دور، تجربه ها و یافته های بشر را به نسل های بعد منتقل می کرد، قلم بود.

قلم بیشتر در جهت اهداف عالیه انسانی به خدمت گرفته شده است.

قلم همچون دیگر ابزارها در خدمت اغراض و اهداف نیک و بد انسان قرار می گیرد و این خود انسان است که آن را در جهت اهداف عالیه یا سافله استفاده می کند. باید انصاف داد که استفاده از قلم در مسیر حیات بشر بیشتر در جهت اهداف عالیه بوده است و قلم بدستان مزدوری که قلمشان در خدمت ظلم ستمگران بوده است، بسیار اندک بوده اند. اگر امروز انسان در علم دانش به این مرتبه از کمال دست یافته است از آن روست که دانشمندان با جهد و تلاش بلیغ خود، مرزهای دانش را درنوردیده اند و با استفاده از ابزار قلم، یافته های خود را برای آیندگان به ودیعت گذاشته اند.

قلم عامل انتقال مهمترین سرمایه جان آدمی - اندیشه - است.

وجود آدمی از جان و تن ساخته شده است و قلم ابزاری است که به کمک آن مهمترین سرمایه جان، یعنی اندیشه به دیگران منتقل می شود. اهل قلم نه تنها گوهر معرفت را میان انسانها پخش می کنند بلکه با توسعه عرصه کاربرد الفاظ بر غنای ادبیات یک قوم می افزایند چنانکه فی المثل در زبان فارسی شاعران فارسی که حکیمان بزرگ زمانه خود بوده و از این طریق درس آموزان آیندگان بوده اند، گنجینه ای زیبا از لفظ و معنا برای فهم معانی حکمی و عرفانی فراهم آورده اند و اگر حجم وسیع این آثار نبود، ادبیات فارسی چنین جایگاه رفیعی در ادبیات جهان نمی داشت.

فرهنگ به عنوان عصاره اندیشه آدمی از طریق قلم و به همت اهل قلم می بالد و فربه تر می شود.

فرهنگ بشر شامل همه مواریث معنوی بشر می شود و در زندگی بشر همه آنچه که از وجود مادی فراتر می رود و متضمن پیام و انگاره ای است، در قلمرو فرهنگ جای می گیرد و پیداست که ارزش انسان ها نه به تن آنها بلکه به جان آنها و فرهنگ برآمده از جان آنها بستگی دارد و مهمترین عنصر در فرهنگ بشر که برآمده از تلاش اوست، اندیشه اوست و بهترین ابزار برای بیان و به تصویر کشیدن آن اندیشه، زبان و قلم است.

اهل قلم آدمیان را از ظلمات جهل خارج کرده و به سوی نور معرفت رهنمون می شوند.

در میان انسان ها همواره انسان هایی هستند که همت خود را مصروف خدمت به دیگران می کنند و با ایثار و فداکاری سودرسانی به دیگران را بر منافع شخصی خود ترجیح می دهند و به اصطلاح خیرخواه دیگران هستند . در میان این انسان های بزرگ و بزرگوار، کسانی در مسیر فداکاری پیش می روند و قهرمانان ملی شناخته می شوند که جان خود را در این مسیر فدا می کنند و از آنها با تعبیر ارزشمند شهید یاد می شود. اما جایگاه دانشمندان و اهل قلم که انسان را از ظلمت جهل به نور معرفت رهنمون می شوند، چنانکه در حدیث شریف از پیشوایان دینی ما آمده است، از جایگاه شهیدان هم بالاتر است و قلم ایشان برتر از خون شهیدان است. البته در میان این دانشمندان هستند حکیمانی چون شیخ اشراق و استاد مطهری که هم اهل دانش و فضل بودند و هم جان خود را در مسیر آگاهی بخشی به دیگران فدا کردند. برماست که با گرامیداشت اهل قلم، سپاسگزار خدمات ارزنده آنها به بشریت باشیم و بدانیم که حیات ما سخت وامدار مجاهدت فکری آنهاست.

دکتر عبدالرزاق حسامی فر : نقش تمدن اسلامی در شکل گیری میراث پژوهشی دانشگاهی