دولت بایدن با شعار احیای دیپلماسی در آمریکا و پشت سر نهادن دوران ترامپیسم و خشونت گرایی در این کشور با رأی قاطع و تاریخی به روی کار آمد. دونالد ترامپ به عنوان پدیده ای نامیمون در عالم سیاست ورزی با اقدامات نامسئولانه بسیاری از پل های دیپلماسی را در جهان و آمریکا تخریب کرد. این اقدامات مخرب باعث افزایش تنش ها در جهان شد. روابط ایالات متحده با چین و روسیه به پائین ترین حد خود نزول کرد و بسیاری از قراردادهای بین المللی از سوی ترامپ نقض شد. بایدن در مناظرات تلویزیونی با محکوم کردن این سیاست ها، از گفتگو و رفتار دیپلماتیک سخن گفت و اعلام کرد که آمریکا را با جهان آشتی خواهد داد. دفاع بایدن از برجام و توافقنامه هسته ای ایران به صورت آشکار در مناظرات و در سخنرانی های مختلف، بسیاری را به احیای حقیقی دیپلماسی در آمریکا امیدوار کرد. با این حال، بعد از پیروزی بایدن و شروع فعالیت کابینه، ادعاهای جدیدی از سوی دولت جدید آمریکا مطرح شد که بسیاری را ناامید ساخت. صحبت از ترمیم و اصلاح برجام به جای بازگشت مستقیم و بلاشرط به این توافقنامه بین المللی مشکلات جدیدی را در مسیر دیپلماسی ایجاد کرد. در این میان، رژیم صهیونیستی که یکی از مخالفان جدی توافق هسته ای ایران به حساب می آید، به انحاء مختلف تلاش کرده است تا مسیر گفتگوهای سخت بازگشت آمریکا به برجام را سنگلاخی تر سازد. خرابکاری در سایت اتمی نطنز اوج خباثت رژیم منحوس صهیونیستی برای ضربه زدن به دیپلماسی بود. تحریم های اتحادیه اروپایی بر علیه مقامات نظامی کشورمان خصوصاً سردار سرلشگر حسین سلامی فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی معادلات گفتگوهای وین را پیچیده تر ساخت. به نظر می رسد که گفتگوهای وین آینده دشواری را پیش رو دارد. برای بررسی بیشتر تحولات اخیر به سراغ دکتر حشمت الله فلاحت پیشه رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم رفته ایم. نظر مخاطبان ساعد نیوز را به این گفتگو جلب می کنیم:
ساعد نیوز: آیا دولت بایدن اراده ای حقیقی برای بازگشت به برجام امضاء شده در سال 2015 دارد؟
دکتر حشمت الله فلاحت پیشه: من اعتقاد دارم که دولت آقای بایدن اراده واقعی برای احیای دیپلماسی دارد. اما یک سری تصورات غلطی نیز در این میان هست که همین تصورات باعث شده است که این احیای دیپلماسی سرعت نداشت باشد. خوب اینها فکر می کردند که می توانند برجام جدیدی را منعقد سازند و به همین دلیل یک سری تلاش های ناموفقی را در این زمینه صورت دادند. البته تنشهای اخیر میان ایران و اسرائیل نادرستی این تصورات را نشان داده است و رویکرد غلط در حال تعدیل است. رژیم صهیونیستی به عنوان یک عامل نامطلوب و با رفتارهایی که دارد بایدن را متقاعد خواهد کرد که مسیر دیپلماسی، مسیر بهتری است.
ساعد نیوز: به نظر حضرتعالی، بعد از اتفاقات مربوط به نطنز و تحریم فرمانده کل سپاه توسط اتحادیه اروپایی، آیا ادامه گفتگوهای وین با منافع ملی ایران در تضاد است؟
دکتر حشمت الله فلاحت پیشه: من معتقدم که دیپلماسی به مو می رسد ولی پاره نمی شود. به نظر من ایران و طرفین به برجام بازخواهند گشت هرچند ممکن است این فرایند زمانبر باشد. حقیقت این است که عوامل مختلفی در فرایند گفتگوها دخیل هستند. اتفاقاتی که در نطنز افتاد حداقل در شرایط کنونی با حمایت آمریکا همراه بود و رژیم صهیونیستی خودسرانه این کار را نکرده است. خود اسرائیل در حال حاضر درگیر طرح ابراهیم است برای دور زدن فلسطینی ها و عادی سازی روابط با اعراب. آمریکا از این ماجراجویی اسرائیل برای مقاصد خودش بهره برداری می کند. در خصوص اتحادیه اروپا هم تحریم های وضع شده کاربرد داخلی دارد و برای راضی نگه داشتن جریان سبز و مهاجرستیز است. چیزی که می ماند روابط ایران و آمریکا است. تلاش برای خلع سلاح ایران و نیز کم کردن قدرت چانه زنی ایران است. من معتقد هستم که اگر در این بازه زمانی حساس 40 روزه از طریق مذاکره و گفتگو و دیپلماسی اتفاقی نیفتد، ما شاهد رویدادهایی خواهیم بود که هیچ مذاکره ای توان حل و فصل آن را نخواهد داشت.
ساعد نیوز: رئیس جمهور معتقد است که برخی منافع حزبی و انتخاباتی مانع پیشرفت گفتگوها در وین است. امروز شاهد اظهارنظری از سوی رئیس جمهور بودیم که حاکی از این بود که برخی میخواهند این گفتگوها بعد از اردیبهشت و خرداد به نتیجه برسد. چقدر این حرف های رئیس جمهور با واقعیت های موجود کشور انطباق دارد؟
دکتر حشمت الله فلاحت پیشه: به نظرم نباید رئیس جمهور این طور حرف هایی را مطرح کند. طرف مقابل هم به این نتیجه رسیده است که برجام یک سند فرادولتی در ایران است. ربطی به این دولت یا آن دولت ندارد. گفتگوهای هسته ای مسأله نظام است نه دولت. معتقد هستم که دولت آقای روحانی یک دولت سست است که حتی از اختیارات قانونی خودش هم نمی تواند به درستی استفاده کند. منعی برای بازگشت آمریکا به برجام وجود ندارد. برجام حاصل گفتگوهای طولانی مدت ایران با طرفین بود که به نتیجه رسید و طبیعتاً کلیت نظام در جریان این فرایند دخیل بود و یک قراردادی نیست که مختص یک دولت باشد. برخی با اسم برجام مشکل دارند و طبیعتاً منافع برخی هم از طریق تحریم های موجود تأمین می شود و در این حرفی نیست. برخی می خواهند همچنان نفت ایران به نصف بهای خودش فروخته شود و نصف دیگرش به جیب آنها واریز شود. ولیکن این هیچ ارتباطی با این ندارد که ما بگوییم منعی برای بازگشت آمریکا به برجام وجود دارد. من معتقد هستم که باید خط قرمز مذاکره با آمریکا حفظ شود. به خاطر این حرفم هم هزینه داده ام. به هر صورت، من معتقدم که نباید تجربه کره شمالی را در اعتماد به گفتگوی مستقیم و بدون اقدام مؤثر از سوی طرف مقابل برای اثبات حسن نیت اش تکرار کنیم. اول باید به برجام بدون هیچ پیش شرطی برگردد بعد که برگشت ما می توانیم درباره گفتگو بر سر مسائل دیگر متمرکز شویم ولی اگر همه چیز را موکول به مذاکر مستقیم با آمریکا بکنیم این کار درستی نیست و همان طور که کره شمالی تاوان سنگینی برای این اعتماد خودش پرداخت کرد این بلا سر ما هم می تواند بیاید.
ساعد نیوز: ایران در حال مهیا کردن زمینه غنی سازی 60 درصد است. مسئولان کشورمان اعلام کرده اند که در پاسخ به خرابکاری اخیر و عهدشکنی طرف مقابل این اقدام را صورت می دهند. چه اندازه این سخن با امکانات هسته ای ما انطباق دارد و چه تأثیری در روابط دیپلماتیک ایران خصوصاً در تعامل با آژانس خواهد داشت؟
دکتر حشمت الله فلاحت پیشه: من معتقدم که این جریان غنی سازی 60 درصد در راستای همان فرجه ی 90 روزه ای است که ایران به آژانس داده است که در حال حاضر، 40 روز آن باقی است. نقش اقدام اخیر رژیم غاصب صهیونیستی در ایجاد بی اعتمادی میان طرفین بلامنازع است. به لحاظ فنی باید مسئولان هسته ای کشور پاسخ دهند که آیا با شرایط فعلی این غنی سازی عملیاتی است یا نه ولیکن با توجه به این که از بازرسان آژانس دعوت شده است که تا برای شروع این غنی سازی 60 درصد به ایران بیایند نشان می دهد که ایران از این توان برخوردار است. البته این آخرین گامی نیست که قرار است برداشته شود. همان طور که گفتم در 40 روز آینده شاهد تحولات مهمی خواهیم بود. خود طرف مقابل هم خوب می داند که با توجه به شرایط تحریمی ایران، چنین اقداماتی مثل توسعه سایت اتمی و ارتقای سطح غنی سازی چه اندازه برای ایران هزینه بر است و طبیعتاً اگر از مجرای دیپلماسی به خواسته های خودش نرسد، ایران اقداماتی خواهد کرد که دیگر خیلی از آنها قابل بازگشت نخواهند بود.
دکتر شهرام فتاحی : سیاست خارجی دولت بایدن و آینده برجام
